Στη χώρα μας επικρατεί η εντύπωση ότι το συνταξιοδοτικό σύστημα έχει λύσει τις παθογένειες του και ότι έχει βρει τις ισορροπίες του. Οι παρεμβάσεις που έγιναν μέσα από τα Μνημόνια, πράγματι μάζεψαν ως ένα βαθμό τη θηλιά που ήταν τυλιγμένη γύρω από το λαιμό των επόμενων γενεών. Ωστόσο, αρκετές παρεμβάσεις έμειναν στα χαρτιά και αρκετοί νόμοι κρίθηκαν αντισυνταγματικοί.
Ένας από τους νόμους που κρίθηκε αντισυνταγματικός ήταν ο νόμος που προέβλεπε ότι όλοι ανεξαιρέτως οι εργαζόμενοι, είτε είναι μισθωτοί είτε είναι αυτοαπασχολούμενοι θα έπρεπε να καταβάλουν τις ίδιες ασφαλιστικές εισφορές. Κόντρα σε κάθε αρχή της μαθηματικής επιστήμης και της οικονομικής θεωρίας, οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι αγρότες, δεν καταβάλουν εισφορές με βάση τα εισοδήματα τους. Έτσι ενώ οι μισθωτοί πληρώνουν ασφαλιστικές εισφορές, ως ποσοστό επί των αποδοχών τους, οι αυτοαπασχολούμενοι επιλέγουν οι ίδιοι την κατηγορία των ασφαλιστικών τους εισφορών.
Με δυο λόγια, οι εισφορές των ελεύθερων επαγγελματιών έχουν αποσυνδεθεί από το φορολογητέο εισόδημα και βασίζονται στην ελεύθερη επιλογή της ασφαλιστικής κατηγορίας από τον ασφαλισμένο. Και μάλιστα οι αναγκαίες λόγω πληθωρισμού αναπροσαρμογές των ασφαλιστικών εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών και αγροτών ήταν για το 2025 της τάξης του +2,7%. Αποφεύγοντας με αυτόν τον τρόπο την υψηλότερη αύξηση από 5,5% έως 6,5%, που προβλεπόταν με βάση τον δείκτη μεταβολής μισθών.
Θα μου πείτε, ψιλά γράμματα. Καθόλου ψιλά. Ήδη οι εισφορές των έξι ασφαλιστικών κατηγοριών είναι εξαιρετικά χαμηλές. Η 1η βρίσκεται περίπου στα €245, η 2η στα €294, η 3η στα €352, η 4η στα €410, η 5η στα €527 και η 6η στα €660. Μιλάμε δηλαδή για εισφορές οι οποίες στην πλειονότητα τους εξασφαλίζουν συντάξεις που δεν θα επαρκούν για μια αξιοπρεπή διαβίωσης σε βάθος χρόνου. Και ποιος θα πληρώσει τότε τον λογαριασμό; Φυσικά, οι επόμενες γενιές, των παιδιών μας και των εγγονιών μας, που θα βρεθούν μπροστά σε ένα οικονομικό και κοινωνικό αδιέξοδο και θα κληθούν να «καλύψουν το κενό». Δηλαδή θα κληθούν με τον άλφα ή βήτα τρόπο να στηρίξουν τους συνταξιούχους τότε, σημερινούς αγρότες και ελεύθερους επαγγελματίες, που θα στηρίζονται σε πενιχρότατες συντάξεις.
Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία του e-ΕΦΚΑ, ο συνολικός αριθμός των ελεύθερων επαγγελματιών, αυτοαπασχολούμενων και αγροτών, που υπόκεινται σε εισφορές κύριας σύνταξης ανέρχεται σε 1.423.532 άτομα, εκ των οποίων 225.915 έχουν παράλληλη μισθωτή εργασία. Επομένως, οι μη μισθωτοί είναι 1.197.617.
Όσον αφορά την κατανομή ανά ασφαλιστική κατηγορία, αυτή δείχνει έντονη συγκέντρωση στις χαμηλότερες κατηγορίες και προτίμηση για μειωμένο κόστος εισφορών. Συγκεκριμένα, το 68,3% (περίπου 972.000 άτομα) βρίσκεται στην 1η κατηγορία, το 14,4% στην 2η κατηγορία, το 7% στην τρίτη και μόλις το 2% στην ανώτατη κατηγορία των 659,30€.
Η συγκέντρωση των ελεύθερων επαγγελματιών στις χαμηλές κατηγορίες, που όπως είδαμε κυμαίνεται κοντά στο 84%, οφείλεται σύμφωνα με τους ίδιους τους ασφαλισμένους στην «οικονομική κρίση», στην ακρίβεια, και στην αβεβαιότητα. Ωστόσο, οδηγεί το σύστημα σε ένα μη βιώσιμο και διατηρήσιμο δρόμο.
Καθώς το μόνο σίγουρο είναι ότι οι συντάξεις που θα λαμβάνουν τότε, οι συνταξιούχοι αγρότες και ελεύθεροι επαγγελματίες, λόγω των χαμηλών σημερινών εισφορών τους, δεν θα καλύπτουν ούτε στοιχειωδώς τις ανάγκες τους.
Η αποσύνδεση των ασφαλιστικών εισφορών από τα πραγματικά εισοδήματα των αγροτών και των ελεύθερων επαγγελματιών, που προσφέρει ο νόμος, είναι εντελώς ανορθολογική. Η επιλογή των αυτοαπασχολούμενων προς τις εισφορές χαμηλών κατηγοριών, δεν μπορεί να εξηγείται διαρκώς λόγω των «ειδικών συνθηκών». Δεν μπορεί αιωνίως να επικαλούμαστε ειδικές συνθήκες. Ειδικά σε μια οικονομία που αναπτύσσεται, με τη διάχυση της ανάπτυξης να φτάνει παντού.
Δηλαδή οι ελεύθεροι επαγγελματίες δεν σκέφτονται το μέλλον; Σε τι είδους επιχειρηματικό σχεδιασμό προβαίνουν; Εάν δεν μπορούν να καλύψουν μέσω των εισοδημάτων από την επαγγελματική τους δραστηριότητα τις εισφορές τους, μήπως κάτι πάει στραβά με τον συνολικό προγραμματισμό τους; Μήπως διαθέτουν ένα παράλληλο συνταξιοδοτικό πρόγραμμα, οπότε αδιαφορούν για την κρατική σύνταξη; Ή γενικά ακολουθούν την τακτική «πάμε και βλέπουμε»; Αυτό, όμως, είναι δείγμα ανευθυνότητας. Και δυστυχώς ο συνδυασμός προσωπικής ανευθυνότητας και συστημικού ανορθολογισμού θα οδηγήσει σε μια απότομη και αναγκαστική προσγείωση, στον οδυνηρό ρεαλισμό των αριθμών.
