Η πολιτική Τραμπ πυροδοτεί ένα νέο κύμα εμπορικών συγκρούσεων, το οποίο ναι μεν πλήττει επιλεκτικά τον ελληνικό αγροδιατροφικό τομέα, αλλά δεν συνιστά στρατηγική απειλή για το σύνολο της οικονομίας.
Το βάρος των επιπτώσεων εντοπίζεται κυρίως στις έμμεσες επιδράσεις μέσω της Ευρωζώνης. Η αντίδραση της ΕΕ και η προσαρμογή των ελληνικών εξαγωγών θα κρίνουν εν τέλει την έκταση των συνεπειών, καθώς η γεωπολιτική αβεβαιότητα διαμορφώνει ένα περιβάλλον, στο οποίο η ευελιξία και η στρατηγική διαφοροποίηση είναι το κλειδί για την επιβίωση.
Το σίγουρο είναι ότι με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, η παγκόσμια οικονομία επανέρχεται σε μία περίοδο έντονης αβεβαιότητας και εθνικιστικών εμπορικών πολιτικών. Να υπενθυμίσουμε ότι οι πρώτες κινήσεις της νέας του θητείας επιβεβαίωσαν τις προεκλογικές εξαγγελίες. Η Ουάσινγκτον ανακοίνωσε την επιβολή ενός νέου πακέτου δασμών ύψους 25% στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και πρόσθετους δασμούς 10% έως και 30% σε πληθώρα ευρωπαϊκών γεωργικών και βιομηχανικών προϊόντων.
Η αμερικανική κυβέρνηση, στο όνομα της ενίσχυσης «Made in USA» παραγωγής, επιδιώκει να περιορίσει τη ροή εισαγωγών και να ενισχύσει τις εγχώριες βιομηχανίες. Παρά τις αντιδράσεις από Βρυξέλλες και Βερολίνο, η Ουάσινγκτον εμφανίζεται αμετακίνητη, στέλνοντας το μήνυμα πως «οι εμπορικοί κανόνες ξαναγράφονται», με όρους που ευνοούν τη γεωπολιτική ισχύ των ΗΠΑ και όχι απαραίτητα τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.
Ορατές επιπτώσεις στις ελληνικές εξαγωγές: Φέτα, ελαιόλαδο και κονσέρβες στο στόχαστρο
Η Ελλάδα, αν και δεν αποτελεί βασικό εμπορικό εταίρο των Ηνωμένων Πολιτειών, διατηρεί ισχυρές εξαγωγικές ροές σε συγκεκριμένους τομείς, κυρίως αγροδιατροφικούς. Οι εξαγωγές φέτας προς τις ΗΠΑ ξεπερνούν τα 75 εκατ. ευρώ ετησίως, ενώ το ελαιόλαδο, οι ελιές και τα κονσερβοποιημένα φρούτα, με αιχμή το ροδάκινο και το βερίκοκο, αποφέρουν επίσης σημαντικά έσοδα για δεκάδες μικρομεσαίες ελληνικές επιχειρήσεις.
Η επιβολή δασμών καθιστά τα ελληνικά προϊόντα έως και 30% ακριβότερα στα αμερικανικά ράφια, προκαλώντας ανησυχία για απώλεια ανταγωνιστικότητας. Σύμφωνα με δηλώσεις παραγωγών και εξαγωγέων από τη Βόρεια Ελλάδα, πολλές συμφωνίες με διανομείς έχουν «παγώσει», ενώ ήδη καταγράφονται ακυρώσεις παραγγελιών για το δεύτερο εξάμηνο του 2025.
Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του προέδρου της Ένωσης Κονσερβοποιών Ελλάδας, Κώστα Αποστόλου: «Δεν μπορούμε να απορροφήσουμε αυτή την επιβάρυνση. Αν δεν υπάρξει στήριξη ή αντισταθμιστικά μέτρα, θα μιλάμε για καθοδική πορεία στις εξαγωγές μας».
Πόσο εξαρτάται η Ελλάδα από τις ΗΠΑ
Παρ’ όλες τις ανησυχίες, οικονομολόγοι εκτιμούν πως η άμεση ζημιά στην ελληνική οικονομία θα είναι ελεγχόμενη. Οι ΗΠΑ απορροφούν περίπου το 4%-5% των συνολικών ελληνικών εξαγωγών, ποσοστό μικρό σε σχέση με την Ευρώπη, που καλύπτει πάνω από το 55% των εξαγωγών.
Σύμφωνα με ανάλυση της Eurobank, οι ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν λιγότερο από 1% του ΑΕΠ, γεγονός που περιορίζει τη συστημική επίπτωση των νέων δασμών.
Ωστόσο, δεν λείπουν οι ανησυχίες για τις έμμεσες συνέπειες μέσω των εμπορικών εταίρων της Ελλάδας. Πολλές ελληνικές επιχειρήσεις εξάγουν πρώτες ύλες ή ημιτελή προϊόντα που ενσωματώνονται σε εξαγώγιμα αγαθά άλλων ευρωπαϊκών χωρών, όπως η Γερμανία και η Ιταλία. Οι μειωμένες εξαγωγές αυτών των χωρών προς τις ΗΠΑ ενδέχεται να συμπαρασύρουν και την ελληνική παραγωγή.
Η θέση της ελληνικής βιομηχανίας
Εταιρείες με παραγωγική βάση στις Ηνωμένες Πολιτείες ίσως βρεθούν σε πλεονεκτική θέση. Η FAGE, που διαθέτει εργοστάσιο στη Νέα Υόρκη, μπορεί να εξυπηρετήσει την αμερικανική αγορά χωρίς τους νέους δασμούς. Το ίδιο ισχύει για τον όμιλο Titan Cement, ο οποίος διατηρεί παρουσία σε πολλές πολιτείες. Η στρατηγική «παράγουμε εκεί που πουλάμε» φαίνεται πως προστατεύει τους ομίλους από την αναταραχή του εμπορικού πολέμου.
Ταυτόχρονα, αρκετές ελληνικές βιομηχανίες εκτιμούν πως το νέο περιβάλλον μπορεί να επιταχύνει επενδυτικά σχέδια εντός ΗΠΑ, ειδικά για προϊόντα με ήδη ανεπτυγμένη παρουσία στην τοπική αγορά. Επιπλέον, δεν αποκλείεται η αναδιοργάνωση των αλυσίδων εφοδιασμού, με μετατόπιση παραγωγής προς τρίτες χώρες, όπως ο Καναδάς, ώστε να παρακαμφθούν οι δασμοί.
Μακροοικονομικές επιπτώσεις
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Τράπεζα της Ελλάδος έχουν ήδη κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου. Οι δασμοί ενδέχεται να προκαλέσουν γενικευμένες αυξήσεις τιμών σε εισαγόμενα προϊόντα και πρώτες ύλες, πυροδοτώντας νέο κύμα πληθωριστικών πιέσεων. Ο διοικητής της ΤτΕ, Γιάννης Στουρνάρας, προειδοποίησε πως η εξέλιξη αυτή μπορεί να καθυστερήσει τη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ, επιτείνοντας την αβεβαιότητα στην ελληνική αγορά.
Αρκετοί εξαγωγικοί φορείς πάντως ζητούν πιο άμεση παρέμβαση και προτείνουν στοχευμένες δράσεις, όπως φορολογικά κίνητρα για διαφοροποίηση αγορών, ενίσχυση της παρουσίας ελληνικών προϊόντων στον Καναδά και την Ασία, και προβολή προϊόντων ΠΟΠ στις εναπομείνασες αγορές της Βόρειας Αμερικής.
