Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Απόψεις για... όλα τα γούστα εκφράστηκαν στο 3ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, κυρίως σε ότι αφορά το βασικό debate της εποχής μας το οποίο σχετίζεται με το κατά πόσο η Ελλάδα μπορεί να βγει από το μνημόνιο χωρίς καμία βοήθεια. Προληπτική γραμμή στήριξης, λοιπόν, ή «καθαρή» έξοδος;
Κι όμως, η κεντρική ιδέα δεν έχει να κάνει τόσο με την έξοδο από το μνημόνιο αλλά με την συνέχιση των μεταρρυθμίσεων. «Να μην κάνετε τα ίδια λάθη με το 2015, να μην κάνετε βήματα πίσω», έλεγε με νόημα ευρωπαίος αξιωματούχος, στο περιθώριο της εκδήλωσης.
Άσχετα με το «στρατόπεδο» στο οποίο ανήκει κανείς, όλοι οι συμμετέχοντες συμφώνησαν σε μία εξαιρετικά απλή αλλά και ιδιαίτερα σοβαρή διαπίστωση. Η λήξη του μνημονίου τον ερχόμενο Αύγουστο λέει πολλά αλλά και ταυτόχρονα τίποτα. Αποτελεί μία πάρα πολύ θετική εξέλιξη, η οποία ωστόσο θα μπορούσε να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην περίπτωση που δεν εφαρμοστούν συνετές και υπεύθυνες πολιτικές.
Αν, μάλιστα, λάβουμε υπόψη τα όσα είπε ο επικεφαλής του ESM και εκφραστής των γερμανικών απόψεων, Klaus Regling, σύμφωνα με τον οποίο, το ζητούμενο δεν είναι η ελάφρυνση του χρέους αλλά η ανάπτυξη, οι συνεχείς μεταρρυθμίσεις και η δημιουργία μίας οικονομίας φιλικής στο επιχειρείν, τότε το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: Τίποτα δεν τελειώνει τον Αύγουστο.
Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση έχει διαλέξει ένα δρόμο τελείως διαφορετικό. Με το βλέμμα στις εκλογές και στα μέτρα λιτότητας που έχει ήδη ψηφίσει, υψώνει τους πολιτικούς τόνους, ποντάρει πολλά στην ελάφρυνση του χρέους και ελπίζει ότι χτίζοντας ένα κεφαλαιακό απόθεμα θα μπορεί να βασιστεί στο αφήγημα της οριστικής εξόδου από τα μνημόνια.
Η έξοδος, όμως, εγκυμονεί κινδύνους. Όχι γιατί οι... κακοί Ευρωπαίοι θέλουν να μας κρατήσουν σε μνημόνιο για πάντα, αλλά γιατί αν δεν λυθούν τα βασικά προβλήματα της οικονομίας, όπως αυτό των τραπεζών για παράδειγμα, τότε θα σερνόμαστε με πολύ χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και θα οδηγηθούμε με μαθηματική ακρίβεια ξανά στον γκρεμό, αφού το ταμειακό απόθεμα μπορεί να εξανεμιστεί πολύ γρήγορα.
Στο μεταξύ, η... επιμονή του Γιάννη Στουρνάρα στην αναγκαιότητα μιας προληπτικής γραμμής στήριξης έχει γίνει το «κόκκινο πανί» για την κυβέρνηση, της οποίας το οικονομικό επιτελείο προσπαθεί να αξιολογήσει όλα τα πιθανά σενάρια για να αποφύγει οτιδήποτε θυμίζει μνημόνιο.
Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, όπως ο Declan Costello, ήταν πολύ προσεχτικοί στις διατυπώσεις τους, τονίζοντας ότι η Ελλάδα θα βρίσκεται για πολλά χρόνια εποπτεία. Απέφευγαν, ωστόσο, να αναφερθούν υπέρ της προληπτικής γραμμής ή της καθαρής εξόδου. Στα πηγαδάκια, στο περιθώριο της εκδήλωσης, οι περισσότερες – αν όχι όλες – αντιδράσεις ήταν ότι «κανείς δεν μπορεί να αναγκάσει την ελληνική κυβέρνηση να ζητήσει προληπτική γραμμή. Αν θέλει καθαρή έξοδο θα την έχει. Το θέμα είναι τι θα κάνει από κει και πέρα και όταν υπάρξουν τα πρώτα μαύρα σύννεφα είτε στην οικονομία είτε από κάποιον εξωτερικό παράγοντα όπως οι γεωπολιτικές εξελίξεις».
Το αυξημένο ενδιαφέρον για τις γεωπολιτικές εξελίξεις γινόταν εύκολα αντιληπτό καθ' όλη τη διάρκεια του γεμάτου συζητήσεις και ομιλίες τετραημέρου, καθώς ακόμη και για τις οικονομικές προβλέψεις η γεωπολιτική σταθερότητα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση.
Οι τράπεζες κέρδισαν και αυτές αρκετό χρόνο και όχι μόνο εξαιτίας των stress tests. Τα «κόκκινα» δάνεια, άλλωστε, αποτελούν εκτός από το μεγαλύτερο πρόβλημα για τον τραπεζικό κλάδο, ένα σοβαρό εμπόδιο για την ανάπτυξη και την κοινωνική ευημερία.
Οι ενδιαφέρουσες τοποθετήσεις ήταν πολλές. Για το αύριο της οικονομίας ξεχώρισε η τοποθέτηση του προέδρου της Eurobank, Νίκου Καραμούζη, του οικονομολόγου του think tank Bruegel, Zsolt Darvas και της αναλύτριας και επικεφαλής της Manulife Mutual Funds, Megan Greene.
Ο Zolt Darvas, σε αποκλειστικές δηλώσεις στο Liberal, είπε ότι η προληπτική γραμμή είναι απαραίτητη γιατί οι εστίες αβεβαιότητας είναι τόσες πολλές και η ελληνική οικονομία τόσο ευάλωτη, που με την πρώτη αναταραχή θα κινδυνεύουμε με νέο πλήρες μνημόνιο.
Όσο για την Megan Greene, η οποία ανέλυσε τους λόγους για τους οποίους οι μακροπρόθεσμοι επενδυτές δεν βλέπουν ακόμη ευκαιρίες στην Ελλάδα, η επιμονή της κυβέρνησης να μην επιλέξει προληπτική γραμμή είναι καταστροφική και στην ουσία διώχνει τους επενδυτές.
Ακόμη και ο πρόεδρος της Eurobank και επικεφαλής της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, παρά το γεγονός ότι έχει πιο θεσμικό ρόλο και χαρακτήρισε τη συζήτηση για προληπτική γραμμή ή καθαρή έξοδο, ενδιαφέρουσα αλλά περισσότερο τεχνική, έστειλε σαφές μήνυμα. Σύμφωνα με τον κ. Καραμούζη, για να βγει η χώρα πραγματικά από την κρίση θα πρέπει να λυθούν τα προβλήματα των τραπεζών, να αρθούν πλήρως τα capital controls, να συμφωνήσουν οι Ευρωπαίοι στην ελάφρυνση του χρέους και να εφαρμοστούν πολιτικές για την προσέλκυση επενδύσεων και την ενίσχυση της ανάπτυξης.
Είναι λοιπόν σαφές ότι η συζήτηση για την προληπτική γραμμή στήριξης ή την «καθαρή» έξοδο όχι μόνο αποπροσανατολίζει από τα πραγματικά προβλήματα αλλά παράλληλα κινδυνεύει να διχάσει και πάλι την αγορά και η ευθύνη είναι ξεκάθαρα πολιτική. Η κυβέρνηση ποντάρει σε ένα προεκλογικό αφήγημα αντί να θέσει τις βάσεις για την εκτίναξη της ανάπτυξης, αντιμετωπίζοντας αποφασιστικά τα προβλήματα της οικονομίας.
