Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Στην αρχή αποτελούσε μία λύση που μόνο υπό ακραίες συνθήκες και σε κάποιο φανταστικό σενάριο θα μπορούσε να αποτελέσει επιλογή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ή και άλλων κεντρικών τραπεζών. Στη συνέχεια, όσο ο πληθωρισμός συνέχισε να παραμένει χαμηλά και να απειλεί να υποχωρήσει σε επίπεδα... ψύχους, η ιδέα του «helicopter money» άρχισε να συζητείται από ακαδημαϊκούς και αναλυτές τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Σήμερα, παρά το γεγονός ότι η Mario Draghi επιμένει πως το θέμα δεν έχει φτάσει στο τραπέζι του διοικητικού συμβουλίου της ΕΚΤ, ο ίδιος δεν φέρεται να το αποκλείει, ενώ αυξάνεται ο αριθμός των σχολιαστών και οικονομολόγων που είναι πεπεισμένοι ότι το... ελικόπτερο της ΕΚΤ πλησιάζει.
Τι ακριβώς είναι το «helicopter money»; «Ας υποθέσουμε ότι μια ημέρα ένα ελικόπτερο πετάει πάνω από μία κοινότητα και ρίχνει 1.000 δολάρια σε μετρητά, τα οποία, φυσικά, μαζεύουν βιαστικά τα μέλη της κοινότητας. Ας υποθέσουμε επίσης, ότι όλοι έχουν πειστεί πως το γεγονός αυτό ήταν μοναδικό και δεν πρόκειται να επαναληφθεί». Κάπως έτσι, ο Αμερικανός οικονομολόγος Milton Friedman περιέγραψε στο σύγγραμμά του «Optimun Quantity of Money» την έννοια που τον έκανε διάσημο το 1969.
Πόσο πιθανό είναι να μοιράσει η ΕΚΤ απευθείας χρήμα σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά; Αν πιστέψουμε τους οικονομικούς αναλυτές, τότε οι πιθανότητες είναι ελάχιστες, τουλάχιστον για φέτος. Αυτό έδειξε πρόσφατη δημοσκόπηση του Reuters, στην οποία οι αναλυτές εκτιμούν ότι η ΕΚΤ δεν θα προχωρήσει σε περαιτέρω χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής μέσα στο έτος. Για την πιθανότητα να αποφασιστεί μία λύση τύπου «helicopter money» η συντριπτική πλειοψηφία των αναλυτών αντιτίθεται σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Οι «πολέμιοι» του «helicopter money» υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει λόγος να κινηθεί η ΕΚΤ σε αχαρτογράφητα νερά, από τη στιγμή που η οικονομία της Ευρωζώνης αν και δεν «καλπάζει», επιδεικνύει αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα και ανακάμπτει. Αργά, αλλά ανακάμπτει, τουλάχιστον σε επίπεδο αριθμών και παρά το γεγονός ότι αδυνατεί να «ξυπνήσει» τον πληθωρισμό.
Από την άλλη πλευρά, αρκετοί είναι αυτοί που πιστεύουν ότι μία τόσο ακραία και μη συμβατική επιλογή ταιριάζει απόλυτα με τον χαρακτήρα του Mario Draghi. Ο Ιταλός δεν είναι ο τυπικός κεντρικός τραπεζίτης των ήπιων τόνων και των συμβατικών επιλογών, αλλά μοιάζει περισσότερο με έναν αξιωματούχο που θέλει να αφήσει το στίγμα του. Άλλωστε οι αποφάσεις που έχει λάβει το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ, υπό την προεδρία του, ήταν για πολλούς αδιανόητες όταν ξεκίνησε η θητεία του το 2011. Και μπορεί πολλές από αυτές να θεωρούνται εύλογες, λόγω της κρίσης χρέους και του χαμηλού πληθωρισμού, όμως ο Draghi έχει κινηθεί πολλές φορές… αντίθετα στο γερμανικό ρεύμα. Γι'' αυτό και το προσωνύμιο «Super Mario».
Επίσης, ο Draghi μπορεί να είπε ότι δεν έχει συζητηθεί το θέμα, όμως χαρακτήρισε «αρκετά ενδιαφέρουσα» την ιδέα του «helicopter money». Βέβαια, υπάρχει και ο Wolfgang Schaeuble ο οποίος δεν πρόκειται να συναινέσει έτσι εύκολα σε ένα μέτρο που ο ίδιος θεωρεί μεγάλο λάθος.
Ο Γερμανός ΥΠΟΙΚ δείχνει σε κάθε ευκαιρία την δυσαρέσκειά του για την... εκνευριστικά χαλαρή νομισματική πολιτική που ακολουθεί η ΕΚΤ υπό τον Draghi, φτάνοντας ακόμη και στο σημείο να πει στον Ιταλό ότι αυτός ευθύνεται για το 50% της ανόδου των ευρωσκεπτικιστών στη Γερμανία.
Το επόμενο επεισόδιο στην άτυπη κόντρα μεταξύ των δύο ανδρών, θα παιχτεί μέσα στις επόμενες εβδομάδες και μήνες. Τόσο τα στοιχεία για τον πληθωρισμό, όσο και οι εξελίξεις που σχετίζονται με το βρετανικό δημοψήφισμα, το ελληνικό ζήτημα και βέβαια την κατάσταση των ιταλικών τραπεζών θα κρίνουν τις κινήσεις στη σκακιέρα μεταξύ Βερολίνου και Φρανκφούρτης.
Η διαφορά του helicopter money από το QE
Η βασική αρχή του «helicopter money» είναι ότι στην περίπτωση που μία κεντρική τράπεζα επιθυμεί να δώσει ώθηση στον πληθωρισμό και στην παραγωγή σε μία οικονομία που παραπαίει, ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία θα ήταν να προχωρήσει στην απευθείας διάθεση χρημάτων. Στη θεωρία, ο κόσμος θα το έβλεπε σαν μία έκτακτη αύξηση των χρημάτων σε κυκλοφορία, με αποτέλεσμα να αύξανε τις δαπάνες, δίνοντας ώθηση στον πληθωρισμό.
Όμως, θα μπορούσε κάποιος να πει ότι κάτι τέτοιο κάνει η ΕΚΤ αυτή τη στιγμή, μέσω του προγράμματος αγοράς ομολόγων (QE). Το QE αφορά στην αγορά τίτλων από τις αγορές, κυρίως κρατικά ομόλογα, αλλά και εταιρικά ομόλογα, τιτλοποιημένα δάνεια, ακόμη και ETFs σε ορισμένες περιπτώσεις.
Η μεγάλη διαφορά μεταξύ του QE και του «helicopter money», όπως το φαντάστηκε ο Friedman είναι ότι η μεγάλη πλειονότητα των αγορών της κεντρικής τράπεζας αφορούν ανταλλαγές τίτλων, όπου ένα κρατικό ομόλογο ανταλλάσσεται με τραπεζικά αποθεματικά. Ενώ αυτό βοηθά στην άρση εμποδίων που σχετίζονται με τη μείωση των χορηγήσεων και μειώνει το κόστος δανεισμού, η μετάδοσή του στην πραγματική οικονομία είναι έμμεση και κατώτερη των προσδοκιών.
Κατά συνέπεια, ένας τρόπος για να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα των μέτρων αυτών θα μπορούσε να είναι η απευθείας μεταφορά χρημάτων στους λογαριασμούς των πολιτών, ή η αύξηση των κρατικών δαπανών και η μείωση των φόρων μέσω νομισματικής χρηματοδότησης. Γιατί έτσι θα αυξανόταν η συνολική ζήτηση και δεν θα περιμέναμε να φτάσει στην πραγματική οικονομία ο αντίκτυπος από τις χρηματαγορές.
