Ένα νέο ψηφιακό σύστημα, που στην πράξη αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο η φορολογική διοίκηση εντοπίζει αποκλίσεις και ύποπτα μοτίβα, ετοιμάζεται να ενεργοποιήσει η ΑΑΔΕ, βάζοντας στο ίδιο «τραπέζι» δεδομένα από POS, myDATA, εισροές-εκροές στα καύσιμα και σειρά άλλων πηγών.
Πρόκειται για το Σύστημα Προηγμένης Επιχειρησιακής Νοημοσύνης (Business Intelligence – BI) και Ανάλυσης Δεδομένων (Data Analytics), έργο ενταγμένο στο Ταμείο Ανάκαμψης με προϋπολογισμό 6,2 εκατ. ευρώ, το οποίο έχει στόχο να μετατρέψει τους ελέγχους από μια «εκ των υστέρων» διαδικασία, σε διαδικασία άμεσης στόχευσης, με αυτοματοποιημένες ειδοποιήσεις και αξιολόγηση κινδύνου.
Η μεγάλη αλλαγή είναι ότι οι διασταυρώσεις δεν θα στηρίζονται αποκλειστικά σε δειγματοληπτικούς ελέγχους, σε καταγγελίες ή σε «κλασικούς» δείκτες που ενεργοποιούνται μήνες αργότερα. Το νέο σύστημα θα λειτουργεί σαν ένας μηχανισμός συνεχούς παρακολούθησης των δεδομένων που ήδη διοχετεύονται από τα ψηφιακά κανάλια της αγοράς, αναλύοντάς τα σε σχεδόν μηδενικό χρόνο και «δίνοντας σήμα» όταν κάτι δεν ταιριάζει με το προφίλ ή την εικόνα που προκύπτει από τις δηλώσεις του φορολογούμενου.
Στην πράξη, το BI/Data Analytics θα «τραβά» πληροφορίες από μια ενιαία δεξαμενή δεδομένων, θα την ενοποιεί, θα τη μετασχηματίζει και θα την αξιοποιεί με εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης και μηχανικής μάθησης.
Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να τρέχει μοντέλα πρόγνωσης, άντλησης δεδομένων, στατιστικής και ποσοτικής ανάλυσης, αλλά και σύνθετα σενάρια ανάλυσης κινδύνου, τόσο σε πραγματικό χρόνο όσο και εκ των υστέρων. Το κρίσιμο κομμάτι είναι το “alerting”: οι αρμόδιες υπηρεσίες θα λαμβάνουν άμεσες ειδοποιήσεις για δράση, χωρίς να χρειάζεται να περιμένουν την επόμενη εκκαθάριση, την ετήσια δήλωση ή μια χειροκίνητη διασταύρωση.
Το «προφίλ» κάθε φορολογούμενου είναι το επόμενο βήμα. Το έργο προβλέπει ότι η ΑΑΔΕ θα μπορεί να χτίζει εξατομικευμένη εικόνα – ένα δυναμικό προφίλ – για μισθωτούς, ελεύθερους επαγγελματίες, αγρότες, συνταξιούχους και επιχειρήσεις. Όχι ως έναν απλό φάκελο στοιχείων, αλλά ως μια ψηφιακή αποτύπωση συμπεριφοράς: τι δηλώνει, τι εισπράττει, πώς κινείται ο τζίρος του, πώς εξελίσσονται οι συναλλαγές του, πού εμφανίζονται ερωτηματικά ή κενά. Από εκεί και πέρα, ο έλεγχος δεν ξεκινά «στα τυφλά»· ξεκινά όταν εμφανιστεί απόκλιση, ασυνήθιστη συναλλαγή ή μοτίβο που δεν δικαιολογείται από τα δηλωμένα εισοδήματα ή τα παραστατικά που έχουν ανέβει.
Με αυτόν τον τρόπο, ο ελεγκτικός μηχανισμός αποκτά τη δυνατότητα να εντοπίζει γρηγορότερα δύο βασικά φαινόμενα: πρώτον, την απόκλιση μεταξύ δηλωμένων και πραγματικών εισοδημάτων και, δεύτερον, τις ασυνέπειες στα παραστατικά (π.χ. τζίρος που «φαίνεται» σε συναλλαγές αλλά δεν αντανακλάται με τον ίδιο τρόπο στο σύστημα ηλεκτρονικών βιβλίων). Παράλληλα, το σύστημα στοχεύει να χαρτογραφεί τάσεις φοροδιαφυγής σε επίπεδο κλάδων και περιοχών, ώστε οι έλεγχοι να μην γίνονται απλώς πιο αυστηροί, αλλά και πιο στοχευμένοι.
Το νέο εργαλείο δεν περιορίζεται μόνο στη στόχευση ελέγχων. Στο σχεδιασμό του περιλαμβάνονται χρήσεις όπως η διασύνδεση με πληροφοριακά συστήματα ελέγχου, η κατηγοριοποίηση φορολογουμένων, η ανακάλυψη δυναμικών σχέσεων μεταξύ τους, η εκτίμηση ρίσκου, η πρόβλεψη εσόδων και οφειλών, ακόμη και η παρακολούθηση της επιχειρησιακής λειτουργίας. Στο παρασκήνιο, προβλέπεται και η δημιουργία ειδικής μονάδας ανάλυσης μαζικών ψηφιακών δεδομένων και διασταυρώσεων, ώστε να υπάρχει επιχειρησιακή «ραχοκοκαλιά» για την αξιοποίηση του νέου συστήματος.
Το τεχνολογικό αποτύπωμα θα είναι διπλό: από τη μία, παραγωγή διαδραστικών αναφορών επιχειρησιακής ευφυΐας για τους αρμόδιους χρήστες, και από την άλλη, real time επεξεργασία δεδομένων που θα επιτρέπει αποφάσεις και παρεμβάσεις χωρίς χρονοκαθυστέρηση. Με άλλα λόγια, η ΑΑΔΕ μετακινείται σε ένα μοντέλο όπου ο έλεγχος δεν είναι μόνο «κατασταλτικός» και «εκ των υστέρων», αλλά και προληπτικός, βασισμένος σε ανάλυση κινδύνου και αυτοματοποιημένη επιλογή υποθέσεων.
Στο ευρύτερο πλαίσιο, η ενεργοποίηση τέτοιων εργαλείων συνδέεται άμεσα με τον ψηφιακό μετασχηματισμό φορολογικών και τελωνειακών ελέγχων, με στόχο τη βελτίωση των δημοσίων εσόδων, τη μείωση του φορολογικού κενού στο εισόδημα και στον ΦΠΑ, την ενίσχυση της συμμόρφωσης και την καταπολέμηση φοροδιαφυγής και λαθρεμπορίου. Και αυτό είναι το σημείο-κλειδί: η τεχνητή νοημοσύνη δεν «κάνει έλεγχο» από μόνη της, αλλά λειτουργεί ως επιταχυντής και φίλτρο στόχευσης, φέρνοντας στο προσκήνιο τις περιπτώσεις που ξεφεύγουν από το «αναμενόμενο».
