Η Ζάμπια ήταν η πρώτη αφρικανική χώρα που έπαψε να εξυπηρετεί το δημόσιο χρέος της κατά την διάρκεια της πανδημίας, κάποια στιγμή το φθινόπωρο του 2020. Από εκεί και μετά πέρασαν πάνω από δύο χρόνια εντατικών διαπραγματεύσεων μέχρι να επιτευχθεί η συμφωνία αναδιάρθρωσης του χρέους της χώρας προς τις κυβερνήσεις και κρατικούς οργανισμούς άλλων χωρών. Στο τέλος της προηγούμενης εβδομάδας ανακοινώθηκε πως η Ζάμπια και οι κρατικοί πιστωτές της συμφώνησαν την αναδιάρθρωση δανείων ύψους 6,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ.
Όπως δήλωσε ο πρόεδρος της χώρας Χακάιντε Χιτσιλέμα, η επίτευξη αυτής της συμφωνίας αποτελεί κομβικό σημείο στο ταξίδι της χώρας προς την οικονομική ανάκαμψη και ανάπτυξη. Η συμφωνία είχε την υποστήριξη της ομάδας κρατών G20 και του διεθνούς νομισματικού ταμείου, με την διευθύντριά του Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα να χαιρετίζει την επιτυχή κατάληξη των πολύμηνων διαπραγματεύσεων.
Το ΔΝΤ είχε ήδη συμφωνήσει την χορήγηση ενός μεγάλου δανείου ύψους 1,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ προς την χώρα αλλά περίμενε με αγωνία την επίτευξη της συμφωνίας μεταξύ της κυβέρνησης της Ζάμπια και των βασικών πιστωτών της. Οι σχετικές συνομιλίες κράτησαν πολύ παραπάνω απ’ όσο θα έπρεπε παρά την σημαντική υποστήριξη από πολλές ισχυρές χώρες της G 20, όπως οι ΗΠΑ και η Γαλλία και το ίδιο το ΔΝΤ.
Το βασικό εμπόδιο, σύμφωνα τουλάχιστον με εκτιμήσεις πολλών δυτικών κυβερνήσεων και μέρους του διεθνούς οικονομικού Τύπου, ήταν η απροθυμία της Κίνας να δεχθεί την σημαντική ελάφρυνση του χρέους της αφρικανικής αυτής χώρας. Χωρίς την Κίνα δεν ήταν δυνατόν να γίνει καμία συμφωνία, πολύ απλά γιατί πάνω από τα μισό χρέος της Ζάμπια προς ξένες κυβερνήσεις οφείλεται στην Κίνα. Όπως αναφέρεται σε σχετικό άρθρο του Reuters, η Ζάμπια οφείλει 4,1 δισ. δολάρια στην κινεζική τράπεζα Export – Import Bank of China και αρκετά ακόμα σε άλλους κινεζικούς κρατικούς οργανισμούς.
Η απροθυμία της Κίνας να «χαρίσει» μέρος των δανείων προς την Ζάμπια δεν είναι δυσεξήγητη. Μία τέτοια κίνηση δημιουργεί ίσως ένα κακό προηγούμενο, καθώς η ασιατική υπερδύναμη έχει χρηματοδοτήσει πολλές χώρες στην Αφρική και την Ασία με δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ και πολλά από αυτά τα δάνεια είναι ήδη κάπως προβληματικά.
Η Κίνα σίγουρα δεν θα ήθελε να δώσει την εντύπωση πως θα συναινέσει εύκολα στην αναδιάρθρωση προβληματικών δανείων γιατί αυτό θα ισοδυναμούσε με ανοικτή πρόσκληση προς τις υπόλοιπες χώρες να απαιτήσουν και αυτές μια ευνοϊκή μεταχείριση.
Τελικά όμως αποφάσισε, ή αναγκάστηκε, να συμφωνήσει και αυτή αφού η τήρηση πολύ σκληρής στάσης θα μπορούσε να φέρει ακόμα πιο άσχημα αποτελέσματα στην περίπτωση που η Ζάμπια θα οδηγείτο σε πλήρη οικονομική καταστροφή. Η σημασία της Κίνας φάνηκε και από την δήλωση του προέδρου της Ζάμπια με την οποία ευχαρίστησε τον Κινέζο πρόεδρο Xi Jinping για την συμβολή του στην επίτευξη της συμφωνίας. Σημαντικό ρόλο φαίνεται πως έπαιξε και η Γαλλία, όχι μόνο γιατί η τελική συμφωνία επιτεύχθηκε στο Παρίσι κατά την διάρκεια της διεθνούς διάσκεψης κορυφής για την παγκόσμια οικονομία και το κλίμα, στο τέλος της προηγούμενης εβδομάδας, αλλά και λόγω της παρέμβασης του προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν. Σύμφωνα με το Reuters, σημαντική πρόοδος επιτεύχθηκε κατά το ταξίδι του Μακρόν στην Κίνα τον περασμένο Απρίλιο.
Παρά το γεγονός πως οι όροι της συμφωνίας δεν έχουν δημοσιοποιηθεί στο σύνολό τους, φαίνεται πως η Ζάμπια θα μπορέσει να αποπληρώσει αυτά τα δάνεια αρκετά αργότερα απ’ ότι προβλεπόταν αρχικά. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Bloomberg, το χρέος της θα επιμηκυνθεί χρονικά κατά περίπου 12 χρόνια κατά μέσο όρο και η αποπληρωμή του θα γίνει μέχρι το 2043.
Σημαντική μείωση έχει γίνει στο επιτόκιο αυτών των δανείων. Όπως αναφέρουν οι Financial Times, για τα επόμενα τρία χρόνια θα ισχύσει περίοδος χάριτος και στην συνέχεια θα αρχίσει η αποπληρωμή των δανείων με αρκετά χαμηλά επιτόκια της τάξης του 1% μέχρι το 2037, ενώ από εκεί και πέρα θα αρχίσει να αυξάνεται και θα φτάσει μέχρι 2,5% το ανώτερο. Η μείωση είναι αρκετά σημαντική αν σκεφθούμε πως το μέσο επιτόκιο των «κινεζικών» δανείων είναι κοντά στο 3,9%, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της οργάνωσης Debt Justice που βρήκαμε στο Bloomberg (όπως υποδηλώνει ο τίτλος της, η οργάνωση αγωνίζεται για την διαγραφή του χρέους των πτωχών χωρών).
Αν συνυπολογίσουμε και ορισμένα δάνεια από την Κίνα (τα οποία έχουν σχέση και με την χρηματοδότηση της κατασκευής ενός μεγάλου υδροηλεκτρικού εργοστασίου) που δεν περιλαμβάνονται στο ποσό των 6,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το σύνολο των δανείων που καλύπτονται από αυτή την συμφωνία ανέρχεται κοντά στα 8 δισεκατομμύρια δολάρια. Παρά το γεγονός πως δεν έχει γίνει αυτό που συνήθως ονομάζουμε «κούρεμα», η ελάφρυνση της θέσης της χώρας θεωρείται σημαντική.
Πιο ξεκάθαρη θα γίνει η εικόνα όταν και αν επιτευχθεί κάποια αντίστοιχη συμφωνία μεταξύ της χώρας και των ιδιωτών πιστωτών της, κάτι που λογικά μπορεί πλέον να γίνει μετά τις ανακοινώσεις της προηγούμενης εβδομάδας. Οι οφειλές προς τον ιδιωτικό τομέα είναι συγκρίσιμες με αυτές προς τους επίσημους πιστωτές, αφού σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του διεθνούς Τύπου ανέρχονται κοντά στα 6,8 δισεκατομμύρια δολάρια.
Όπως είδαμε νωρίτερα, η συμφωνία χαιρετίστηκε ως ιστορική από πολλές πλευρές. Όχι μόνο από τον πρόεδρο της Ζάμπιας ο οποίος υπογράμμισε πως αυτή η συμφωνία στην αρχή φαινόταν σαν «mission impossible» αλλά και από την ηγεσία του ΔΝΤ, τον Γάλλο πρόεδρο Μακρόν, την υπουργό οικονομικών των ΗΠΑ Τζάνετ Γέλεν και τον Κινέζο πρωθυπουργό Λι Τσιάνγκ.
Οι παραπάνω ηγέτες τόνισαν το γεγονός πως με αυτή την συμφωνία μπαίνει σε εφαρμογή ένα κοινό πλάνο δράσης για την ελάφρυνση της θέσης των φτωχών χωρών που αντιμετωπίζουν προβλήματα εξυπηρέτησης του δανεισμού τους. Όπως αναφέρουν οι Financial Times, χώρες σαν την Γκάνα και την Αιθιοπία, οι οποίες δυσκολεύονται κάτω από το βάρος του δανεισμού τους, θα δουν αυτή την εξέλιξη με πολύ θετικό τρόπο, καθώς βρίσκονται σε παρόμοια θέση με την Ζάμπια και οφείλουν πολύ μεγάλα χρηματικά ποσά στην Κίνα. Από την άλλη μεριά, υπάρχουν και χώρες που δεν ενθουσιάστηκαν από την συμφωνία και τα «εγκαίνια» του κοινού πλαισίου δράσης.
Ο πρόεδρος της Σρι Λάνκα Ranil Wickremesinghe δήλωσε πως η χώρα του δεν υποστηρίζει το κοινό πλαίσιο δράσης, κυρίως λόγω της πολύ μεγάλης χρονικής καθυστέρησης στην επίτευξη συμφωνίας. Ο Wickremesinghe επισήμανε πως η χώρα του, η οποία επίσης βρίσκεται σε διαδικασία αναδιάρθρωσης του κρατικού χρέους, κινήθηκε πολύ πιο γρήγορα και συμφώνησε χωρίς σημαντικές καθυστερήσεις με τους πιστωτές που είχαν διάθεση συνεργασίας. Εδώ πρέπει βέβαια να προσθέσουμε πως η Σρι Λάνκα δεν θα μπορούσε να ξεκινήσει την διαδικασία του κοινού πλαισίου δράσης γιατί δεν θεωρείται τόσο φτωχή χώρα για να μπορεί να ενταχθεί σε αυτό.
Είναι μάλλον πρόωρο να προσπαθήσουμε να προβλέψουμε αν η επιτυχής κατάληξη των συνομιλιών της Ζάμπια με τους επίσημους πιστωτές θα αποτελέσει όντως προάγγελο παρόμοιων εξελίξεων και για άλλες φτωχές χώρες του κόσμου. Μπορούμε όμως να πούμε πως η σχετικά αρμονική συνεργασία (κρίνοντας βέβαια εκ του αποτελέσματος) μεταξύ των μεγάλων οικονομικών δυνάμεων και κυρίως των ΗΠΑ και της Κίνας δείχνει πως οι σχέσεις μεταξύ τους δεν είναι κατ’ ανάγκην πάντα άσχημες και τεταμένες. Προς το παρόν, ας κρατήσουμε αυτό το θετικό μήνυμα.
