Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Γεμάτα δυσάρεστες εκπλήξεις και αρνητικά ρεκόρ ήταν τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Τράπεζα της Ελλάδος για τις καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες στο τέλος Ιανουαρίου, σε μία ξεκάθαρη ένδειξη ότι η συνεχιζόμενη αβεβαιότητα όχι μόνο επιδεινώνει το κλίμα αλλά έχει αρνητικές συνέπειες που δύσκολα αντιστρέφονται και ενδέχεται να απαιτήσουν νέες θυσίες από τους πολίτες.
Το εν λόγω σκηνικό περιέγραψε, σύμφωνα με πληροφορίες του liberal.gr, το προεδρείο της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών κατά τη χθεσινή συνάντηση με τον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, οι τράπεζες προειδοποίησαν για τα εξαιρετικά αρνητικά αποτελέσματα των πρώτων δύο μηνών του έτους, τόσο στο μέτωπο των καταθέσεων, όσο και σε αυτό των «κόκκινων» δανείων και επισήμαναν την ανάγκη να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση άμεσα και να συμπεριληφθούν οι ελληνικοί τίτλοι στην ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ.
Το αν θα ακούσει ο πρωθυπουργός τις «φωνές» των τραπεζών θα φανεί μέσα στο επόμενο διάστημα καθώς οι «ευκαιρίες» για την ολοκλήρωση της αξιολόγησης υπάρχουν, όμως στην πλειονότητά τους οι αναλυτές – όπως αυτοί της Bank of America Merrill Lynch – «βλέπουν» νέες καθυστερήσεις και απομάκρυνση του QE.
Συνοπτικά, τα αρνητικά στοιχεία για τις καταθέσεις έχουν ως ακολούθως:
α) τον Ιανουάριο σημειώθηκε η μεγαλύτερη μείωση από τον Ιούλιο του 2015, δηλαδή σε περιβάλλον capital controls,
β) οι καταθέσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων κατέγραψαν χαμηλό άνω των 16 ετών,
γ) για πρώτη φορά από το 2003 οι καταθέσεις των νοικοκυριών έπεσαν κάτω από τα 100 δισ. ευρώ και
δ) έκαναν... φτερά από τις τράπεζες πάνω από 87 δισ. ευρώ μέσα σε 8 περίπου χρόνια. Ας δούμε τα απογοητευτικά στοιχεία αναλυτικά.
Αρνητικό ρεκόρ σε περιβάλλον capital controls
Επιβεβαιώνοντας πλήρως το ρεπορτάζ του liberal.gr, τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος «έδειξαν» ότι οι εκροές καταθέσεων τον Ιανουάριο ήταν κάτι παραπάνω από απογοητευτικά. Μέσα στον Ιανουάριο του 2017 καταγράφηκε η μεγαλύτερη μείωση των καταθετικών υπολοίπων νοικοκυριών και επιχειρήσεων από τον... Ιούλιο του 2015! Σύμφωνα με την ΤτΕ, οι καταθέσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων μειώθηκαν κατά 1,534 δισ. ευρώ τον Ιανουάριο. Η δεύτερη μεγαλύτερη πτώση για τις καταθέσεις κατά την περίοδο Ιουλίου 2015 – Ιανουαρίου 2017, σημειώθηκε τον Ιούλιο του 2015, όταν οι ουρές στα ATM «απέφεραν» μείωση της τάξης των 1,509 δισ. ευρώ.
Πέρασαν 18 μήνες από την επιβολή περιοριστικών μέτρων στην κίνηση κεφαλαίων στις τράπεζες για να καταγραφούν εκροές καταθέσεων που... θυμίζουν τις πρώτες ημέρες της τραπεζικής αργίας, με τις ατελείωτες ουρές στα ATM για την ανάληψη των 60 ευρώ ημερησίως.
Από τότε, αν και έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι, τα capital controls παραμένουν σε ισχύ και μάλιστα χωρίς τέτοια χαλάρωση που θα μπορούσε να αλλάξει το κλίμα. Βέβαια, την ίδια ώρα οι περιορισμοί δεν μπορούν να αρθούν ή έστω να χαλαρώσουν περαιτέρω όσο διατηρείται η αβεβαιότητα για όλα τα ανοιχτά ζητήματα που σχετίζονται με την ομαλή ανάκαμψη της οικονομίας, άρα και τη βελτίωση του κλίματος εμπιστοσύνης.
Οι συνθήκες σήμερα δεν είναι οι ίδιες. Οι πολίτες πλέον δεν περιμένουν στις ουρές έξω από τα υποκαταστήματα των τραπεζών, ούτε τρέχουν πανικόβλητοι, επηρεασμένοι από το σοκ που προκάλεσε το κλείσιμο των τραπεζών και η επιβολή των capital controls, λίγες ημέρες πριν τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος. Πληρώνουν, όμως, φόρους και εξαντλούν κάθε δυνατότητα που δίνει το υφιστάμενο πλαίσιο των περιορισμών για να προστατεύσουν τα χρήματά τους από τον κίνδυνο του bail-in. Πόσο υπαρκτός είναι αυτός ο κίνδυνος κανείς δεν μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα, ωστόσο οι συνεχείς αναφορές στο Grexit, στο ενδεχόμενο μίας τέταρτης ανακεφαλαιοποίησης ή/και ενός τέταρτου μνημονίου μόνο σε βελτίωση του κλίματος δεν οδηγούν.
Επίσης, νοικοκυριά και επιχειρήσεις έχουν σταματήσει να πληρώνουν τα δάνειά τους διότι αφενός βλέπουν ότι δεν υπάρχουν επιπτώσεις αφού παραμένουν ανενεργά τα μέτρα πίεσης και αφετέρου αναμένουν νέες νομοθετικές ρυθμίσεις, όπως ο εξωδικαστικός συμβιβασμός, από τις οποίες εκτιμούν ότι θα ωφεληθούν.
Γυρίσαμε στο 2001 και... στο 2003
Σύμφωνα με την ΤτΕ, οι καταθέσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων διαμορφώθηκαν στα 119,745 δισ. ευρώ, επίπεδο που έχει να εμφανιστεί από τον Νοέμβριο του 2001. Πρόκειται για χαμηλό άνω των 15 ετών, ενώ για πρώτη φορά από τον Νοέμβριο του 2003 οι καταθέσεις των νοικοκυριών μειώθηκαν κάτω από τα 100 δισ. ευρώ.
Στο μεταξύ, από το υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών, «χάθηκαν» από τις τράπεζες περισσότερα από 87 δισ. ευρώ, μέσα στην κρίση και σε λιγότερο από 8 χρόνια. Μας λείπουν, λοιπόν, 118 δισ. ευρώ από το ιστορικό υψηλό του Σεπτεμβρίου του 2009, όταν οι καταθέσεις νοικοκυριών και επιχειρήσεων διαμορφώνονταν στα 237,824 δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι από τότε που ξέσπασε η κρίση κάνουν φτερά κατά μέσο όρο 17 δισ. ευρώ ετησίως.
Ακόμη και σε σύγκριση με το χαμηλό του Ιουνίου του 2012, όταν η πολιτική αβεβαιότητα με τις διπλές εκλογές ήταν στα ύψη, οι καταθέσεις είναι λιγότερες κατά 30 δισ. ευρώ.
Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο έχει να κάνει με το γεγονός ότι τον Ιανουάριο του 2017 η μείωση οφείλεται κυρίως στα νοικοκυριά, ενώ τον Ιανουάριο του 2016, όταν οι συνολικές καταθέσεις είχαν υποχωρήσει κατά 1,5 δισ. ευρώ λόγω των αυξημένων τότε φορολογικών υποχρεώσεων, οι επιχειρήσεις ήταν αυτές που «οδήγησαν» τις εκροές. Οι καταθέσεις των νοικοκυριών μειώθηκαν κατά 972 εκατ. ευρώ τον Ιανουάριο, όταν τον πρώτο Ιούλιο των capital controls υποχώρησαν κατά 937 εκατ. ευρώ.
