Στις καλένδες φαίνεται πως μπαίνουν τα σενάρια μείωσης του ΦΠΑ, παρά τις πιέσεις που ασκούνται από την αντιπολίτευση ως απάντηση στο κύμα ακρίβειας. Ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης ξεκαθάρισε πρόσφατα ότι μια τέτοια παρέμβαση θα είχε περιορισμένα αποτελέσματα, καθώς - όπως είπε - «για κάθε ευρώ μείωσης του ΦΠΑ, στον τελικό καταναλωτή φτάνει μόλις το 19%».
Η θέση αυτή βασίζεται σε μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος, με ημερομηνία 17 Ιουλίου 2025, την οποία έχει στα χέρια του το οικονομικό επιτελείο. Η μελέτη καταγράφει τα όρια αποτελεσματικότητας μιας μείωσης έμμεσων φόρων, επισημαίνοντας ότι, χωρίς συμπληρωματικές διαρθρωτικές αλλαγές, το μέτρο δεν μπορεί να οδηγήσει σε ουσιαστική αποκλιμάκωση του πληθωρισμού.
Το συμπέρασμα της μελέτης
Σύμφωνα με την ΤτΕ, η μείωση του ΦΠΑ από μόνη της δεν επαρκεί για να περιορίσει τις πληθωριστικές πιέσεις. Η αποτελεσματικότητά της εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το θεσμικό πλαίσιο και τον βαθμό ανταγωνισμού στην αγορά. Μάλιστα, μεγάλο μέρος της όποιας μείωσης «χάνεται» στους ενδιάμεσους κρίκους της οικονομικής αλυσίδας, αντί να μετακυλίεται πλήρως στις τελικές τιμές.
Η έκθεση προτείνει ότι μια τέτοια παρέμβαση θα μπορούσε να αποδώσει μόνο εφόσον συνδυαστεί με:
- ενίσχυση του ανταγωνισμού στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών,
- μείωση στρεβλώσεων στην οικονομία, ώστε να διασφαλιστεί η μετακύλιση στους καταναλωτές.
Βραχυπρόθεσμη vs μόνιμη μείωση
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στη διάρκεια εφαρμογής. Μια βραχυπρόθεσμη μείωση του ΦΠΑ έχει μικρή επίδραση, καθώς η μετακύλιση είναι μερική. Αντίθετα, μια μόνιμη μείωση σχεδόν διπλασιάζει την επίδραση στις τελικές τιμές, βελτιώνοντας παράλληλα τις προσδοκίες νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
Ωστόσο, σε οικονομίες με δομικές δυσκαμψίες - όπως υψηλή ακαμψία τιμών και μισθών ή περιορισμένη χρήση εγχώριων εισροών - ακόμα και οι μόνιμες μειώσεις έχουν ασθενέστερη απόδοση.
Το ζήτημα του κόστους
Πέρα από την αποτελεσματικότητα, κομβικό ζήτημα αποτελεί και το δημοσιονομικό κόστος. Οι μόνιμες μειώσεις ΦΠΑ απαιτούν αντίστοιχα μόνιμο δημοσιονομικό χώρο, δηλαδή νέα έσοδα που θα αντισταθμίσουν τις απώλειες. Κάθε άλλο σενάριο, σύμφωνα με το οικονομικό επιτελείο, απορρίπτεται από τις Βρυξέλλες, καθώς θεωρείται μη διατηρήσιμο. Εκτιμάται ότι για κάθε μια μονάδα μείωσης στον ΦΠΑ απαιτείται περίπου 1 δισ. ευρω, γεγονός που καθιστά αποτρεπτική κάθε μεταβολή.
Έτσι, η κυβέρνηση προτιμά να διοχετεύει τον όποιο δημοσιονομικό χώρο σε άμεσες ενισχύσεις προς τα νοικοκυριά και σε στοχευμένα μέτρα, αντί για οριζόντιες μειώσεις στον ΦΠΑ που, όπως όλα δείχνουν, δεν φτάνουν τελικά στο πορτοφόλι του καταναλωτή.
