Σημείο καμπής για τη μάχη κατά της φοροδιαφυγής αποδεικνύεται το 2025, καθώς για πρώτη φορά τα ψηφιακά εργαλεία ελέγχου δεν λειτούργησαν απλώς επικουρικά, αλλά διαμόρφωσαν μια νέα πραγματικότητα στην καθημερινή λειτουργία της αγοράς.
Η καθολική εφαρμογή των ηλεκτρονικών βιβλίων myDATA, οι αυτοματοποιημένες διασταυρώσεις της ΑΑΔΕ, η γενικευμένη χρήση POS και η ταχεία εξάπλωση των άμεσων ηλεκτρονικών πληρωμών περιόρισαν δραστικά τα περιθώρια απόκρυψης εισοδημάτων, μεταφέροντας μεγάλο μέρος της «μαύρης» δραστηριότητας στην επίσημη οικονομία.
Το αποτέλεσμα είναι μετρήσιμο. Σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κενό ΦΠΑ, το ελληνικό Δημόσιο χάνει πλέον έως και 7 δισ. ευρώ λιγότερα έσοδα από ΦΠΑ κάθε χρόνο σε σχέση με τα χρόνια πριν από τη μαζική ψηφιοποίηση των ελέγχων. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή ανατροπή, αν αναλογιστεί κανείς ότι για περισσότερο από μία δεκαετία η απώλεια εσόδων από ΦΠΑ αποτελούσε μόνιμη πληγή για τα δημόσια οικονομικά.
Το πρώτο μεγάλο «τεστ» των POS
Ήδη από το 2024, ένα μόνο μέτρο – η καθολική υποχρέωση αποδοχής πληρωμών με κάρτα– έδειξε το εύρος της αλλαγής. Με βάση μελέτη του ΙΟΒΕ, η επέκταση των POS απέδωσε επιπλέον 400 εκατ. ευρώ έσοδα ΦΠΑ μέσα σε έναν χρόνο. Ωστόσο, το 2025 θεωρείται το πραγματικό έτος ωρίμανσης του μέτρου, καθώς ήταν η πρώτη χρονιά που εφαρμόστηκε πλήρως, για όλους τους επαγγελματίες και σε όλη τη διάρκεια του έτους.
Τα στοιχεία των φορολογικών δηλώσεων που υποβλήθηκαν το 2025 για τα εισοδήματα του 2024 επιβεβαιώνουν τη μεταστροφή. Οι ελεύθεροι επαγγελματίες δήλωσαν ρεκόρ αυξήσεων στους τζίρους τους, με ολόκληρους κλάδους να εμφανίζουν άλματα της τάξης του 10% έως 15% σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι ιδιοκτήτες μπαρ, οι οποίοι δήλωσαν αύξηση ακαθάριστων εσόδων 15,2%,
οι εκμεταλλευτές ταξί που είδαν τις δηλωμένες εισπράξεις να ανεβαίνουν κατά 14,2%, αλλά και οι ηλεκτρολόγοι που κατέγραψαν αύξηση 11,2%.
Άλλοι κλάδοι με σημαντικές αυξήσεις σε τζίρους είναι οι υδραυλικοί 9,8%, αλλά και οι μαραγκοί με 8,1%.
Κλάδοι που παραδοσιακά συνδέονταν με υψηλά ποσοστά συναλλαγών «εκτός συστήματος», εμφανίζονται πλέον με σαφώς μεγαλύτερους δηλωμένους τζίρους. Σε σύγκριση με μόλις ένα χρόνο πριν, τα ψηφιακά μέτρα εκτιμάται ότι απέφεραν το 2025 επιπλέον 2,7 δισ. ευρώ σε έσοδα από φόρους που παλαιότερα χάνονταν λόγω φοροδιαφυγής.
Η σύγκριση με το παρελθόν είναι αποκαλυπτική: στην περίοδο της κρίσης (2010–2024), η Ελλάδα έχασε σωρευτικά πάνω από 73 δισ. ευρώ μόνο από τον ΦΠΑ, ποσό που μεταφράστηκε σε μνημόνια, περικοπές μισθών και συντάξεων, αυξημένη φορολογική πίεση στους συνεπείς και στρέβλωση του ανταγωνισμού.
Τα στοιχεία της Κομισιόν δείχνουν καθαρά την πορεία:
- το 2009 οι απώλειες ΦΠΑ ανήλθαν σε 7,5 δισ. ευρώ
- το 2011 ξεπέρασαν τα 9,2 δισ. ευρώ,
- την περίοδο 2012–2018 κυμαίνονταν στα 5–7 δισ. ετησίως,
Μετά το 2019 ξεκίνησε σταθερή αποκλιμάκωση, για να φτάσουν το 2024 μόλις στα 2,1 δισ. ευρώ.
Από τα myDATA στο IRIS
Η καμπή ήρθε μετά το 2019, με την ενεργοποίηση ενός πλέγματος ψηφιακών παρεμβάσεων. Τα ηλεκτρονικά βιβλία myDATA, που ξεκίνησαν πιλοτικά και έγιναν καθολικά υποχρεωτικά στα τέλη του 2023, επιτρέπουν πλέον στην ΑΑΔΕ να παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο τον τζίρο κάθε επιχείρησης και να προσυμπληρώνει αυτόματα τις δηλώσεις ΦΠΑ.
Παράλληλα, η γενίκευση των POS και η διασύνδεσή τους με τις ταμειακές μηχανές εξάλειψε τα «κενά» μεταξύ εισπράξεων και δηλώσεων. Στο ίδιο πλαίσιο, το σύστημα άμεσων πληρωμών IRIS επεκτάθηκε ραγδαία το 2024 και το 2025, αφήνοντας πλήρες ψηφιακό ίχνος για κάθε συναλλαγή, το οποίο καταγράφεται αυτόματα στα myDATA.
Πάντως η «μάχη» για την αποκάλυψη των αδήλωτων εισοδημάτων θα συνεχιστεί με αμείωτη ένταση και το νεο έτος, με το ψηφιακό οπλοστάσιο να ενισχύεται περαιτέρω. Από το 2025 εφαρμόζεται το Ψηφιακό Δελτίο Αποστολής, ενώ από το 2026 έρχεται το Ψηφιακό Τιμολόγιο, με τους ελέγχους να υποστηρίζονται πλέον και από εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης.
