Τις προάλλες, ψάχνοντας για κάποια οικονομικά στοιχεία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής (ΗΠΑ), έπεσα πάνω σ’ αυτό :
Εικόνα 1: Δημόσια οικονομικά ΗΠΑ – Έσοδα (Revenue), Δαπάνες (Spending), Έλλειμμα (Deficit), Δημόσιο Χρέος(National Debt)
Μου φάνηκε ενδιαφέρον και πήγα κατ’ ευθείαν στο χρέος, όπου μ’ ένα κλικ στο κουτάκι Debt, εμφανίστηκε αυτό:
Εικόνα 2: Τι είναι το δημόσιο χρέος;
Ώπα! Μήπως έχουν κι αυτοί θεματάκια με το χρέος τους; Είδα από κάτω το νούμερο και τρόμαξα. Μετά μπερδεύτηκα με τους πολλούς αριθμούς μετά το 37. Ευτυχώς, όμως, στο ενδιάμεσο κείμενο η αναφορά στο νούμερο $37.96 Τ με βοήθησε ν’ αντιληφθώ ότι το χρέος των ΗΠΑ ανέρχεται σε σχεδόν 38 τρισεκατομμύρια δολάρια. «Φρεσκότατο», μιας και ο αναλυτικός αριθμός με τα δεκατέσσερα ψηφία ανανεώνεται κάθε μέρα, όπως αναφέρεται ακριβώς από κάτω. Σημείωση: στο κίτρινο πεδίο γίνεται αναφορά στη διακοπή χρηματοδότησης (shutdown) της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Και τυπικοί και σωστοί οι Αμερικανοί.
Ας συγκρίνω, λοιπόν, το χρέος τους με το δικό μας! Γκουγκλάρισα «χρέος Ελλάδας σήμερα» και μπερδεύτηκα ακόμη μια φορά. Σύμφωνα με το AI overview της Google «Το χρέος της γενικής κυβέρνησης διαμορφώθηκε στα 403,2 δισ. ευρώ τον Ιούνιο του 2025». Αλλά επειδή, όπως αναφέρεται στη συνέχεια, «οι απαντήσεις AI μπορεί να περιλαμβάνουν λάθη», πληκτρολόγησα τα Δελτία Δημόσιου Χρέους του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών και συνεχίζοντας στο έτος 2025, συγκεκριμένα τον Ιούνιο, «αλίευσα» το εξής:
Εικόνα 3: Δημόσιο χρέος Ελλάδας
Εν τάχει και σε σύγκριση με τις ΗΠΑ: εδώ πρέπει να ψάξεις να βρεις τα στοιχεία, να πληκτρολογήσεις αρκετές φορές για να βρεις το δικό μας χρέος, στη συνέχεια θα πρέπει να κατανοήσεις αν είναι της Γενικής Κυβέρνησης ή της Κεντρικής Διοίκησης, ενώ η εμφάνιση στην οθόνη δεν σε κερδίζει. Επιπλέον υπάρχει μια «χρονοκαθυστέρηση» σε σχέση με αυτό που εμφανίζεται στην αμερικανική οθόνη, στην οποίαν με μια ματιά, πολύ απλά μπορείς να δεις το χρέος των ΗΠΑ με νούμερα ημέρας.
Κι αφού το αμερικανικό ήταν τόσο απλό, συνέχισα και λίγο πιο κάτω και τι βρίσκω:
The National Debt Explained
Simply put, the national debt is similar to a person using a credit card for purchases and not paying off the full balance each month.
Η μετάφραση:
Τι σημαίνει δημόσιο χρέος
«Με απλά λόγια, το δημόσιο χρέος είναι παρόμοιο με ένα άτομο που χρησιμοποιεί πιστωτική κάρτα για αγορές και δεν εξοφλεί το σύνολο του υπολοίπου κάθε μήνα.»
Αυτή η πρόταση, ενσωματωμένη σ’ ένα απλό κείμενο, εξηγεί με τη συγκεκριμένη παρομοίωση, τι σημαίνει δημόσιο χρέος. Για να είναι σε θέση ο καθένας μας να το κατανοήσει. Πιο απλά δεν γίνεται. Κι όμως, γίνεται! Ακολουθεί μια γραφική απεικόνιση. Έσοδα (Revenue) μείον δαπάνες (Spending) και το αποτέλεσμα αυτών, το έλλειμμα (Deficit) ανά έτος (Year). Και το άθροισμα του ελλείμματος στο παράδειγμα των δύο ετών αποτελεί το συνολικό χρέος (Debt) του παραδείγματος. Πραγματικά, υπερβολικά απλά! Λες και είναι φτιαγμένο για «Αμερικανάκια».
Και για ν’ ακουστεί το καμπανάκι της σημερινής πραγματικότητας του αμερικανικού χρέους, ακολουθεί το επόμενο γράφημα της εξέλιξής του τα τελευταία εκατό χρόνια με την εκτόξευσή του ιδιαίτερα τις δύο τελευταίες δεκαετίες να προβληματίζει, όχι μόνο κάποιους Αμερικανούς. Ή αλλιώς: μια εικόνα, τρισεκατομμύρια λέξεις…
Με ημερομηνία τελευταίας ανανέωσης: 30 Σεπτεμβρίου 2025!
Και χωρίς να μπαίνουμε σε βαθυστόχαστες λεπτομέρειες, ας δούμε στην επόμενη απεικόνιση, τη δημιουργία του χρέους από τα ετήσια ελλείμματα των προηγούμενων ετών. Αυτά προστίθενται στο έλλειμμα του τρέχοντος έτους και το άθροισμα αποτελεί το συνολικό χρέος. Αυτή η απεικόνιση είναι απλοποιημένη για να δείξει πώς διαφέρουν το χρέος και το έλλειμμα και πως το ένα (έλλειμμα) δημιουργεί το άλλο (χρέος).
Εικόνα 7: Ετήσιο έλλειμμα ΗΠΑ
Φυσικά, με τη, βαρετά απλή, εξήγησή του: ένα έλλειμμα προκύπτει όταν οι δαπάνες της ομοσπονδιακής κυβέρνησης υπερβαίνουν τα έσοδά της. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει δαπανήσει 1,775 τρισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα από όσα έχει εισπράξει κατά το οικονομικό έτος (FY) 2025, με αποτέλεσμα να προκύψει έλλειμμα.
Και που μπορώ να δω τις δαπάνες; Πάμε στο κουτάκι Spending της μπάρας.
Εικόνα 8: Δαπάνες της κυβέρνησης των ΗΠΑ ανά κατηγορία, Οικονομικό έτος 2025 (FYTD 2025)
Με μια ματιά, διότι αυτό έχει σημασία, μπορεί κάποιος να δει που πάνε τα λεφτά, δηλαδή οι φόροι. Και τι βλέπει; Ότι για τους τόκους (Net Interest), δηλαδή για την αποπληρωμή του χρέους, η κυβέρνηση των ΗΠΑ ξοδεύει, κατ’ άλλους σπαταλάει, το 14% των συνολικών δαπανών. Και σε τι αντιστοιχούν οι υπόλοιπες δαπάνες; Χωρίς να εισερχόμαστε στις ιδιαιτερότητες του αμερικανικού συστήματος εσόδων (φόρων, εισφορών εργοδοτικών / εργαζομένων κλπ.) και δαπανών: 23% για Social Security (συντάξεις κατά κύριο λόγο), 14% για Medicare (ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για άτομα 65+ και για άτομα κάτω των 65 με ειδικές ανάγκες), 14% για Health (προγράμματα υγείας και κρατικές παροχές υγείας εκτός Medicare και για φτωχότερους πληθυσμούς) και 13% για National Defense (στρατιωτικές δαπάνες, εξοπλισμούς, αποστολές).
Ας ολοκληρώσουμε, λοιπόν, το «ταξίδι» μας στην οικονομία της άλλης όχθης του Ατλαντικού, ρίχνοντας μια, χωρίς παρεξήγηση «κλεφτή», ματιά στα έσοδα και μια «γενναιόδωρη» στις δαπάνες:
Εικόνα 9: Ετήσια έσοδα (revenue) / δαπάνες (spent) της κυβέρνησης των ΗΠΑ
Τι διαπιστώνουμε; Δαπάνες - έσοδα = 1,8 τρισεκατομμύρια δολάρια έλλειμμα για το οικονομικό έτος 2025! Που, όπως μας το εξήγησαν παραστατικά (βλ. Εικόνα 6), θα «φορτωθεί» στο υπάρχον χρέος της κυβέρνησης των ΗΠΑ.
Αυτά, στην αντίπερα όχθη. Μεγάλα καράβια, μεγάλες φουρτούνες! Με μια, όμως, εξαιρετικά απλή και συνοπτική απεικόνιση των δημόσιων οικονομικών προς τον Αμερικανό πολίτη και φορολογούμενο, βασισμένη στα επίσημα οικονομικά στοιχεία, έτσι ώστε να μπορεί ο καθένας, με λίγα κλικ, να έχει πρόσβαση σ’ αυτά. Πλήρης διαφάνεια που οδηγεί στην αξιοπιστία, εμπεδώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ κράτους και πολίτη, τουλάχιστον στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Παραμένει, βέβαια, το ερώτημα, αν, τελικά, αρμενίζει στραβά το καράβι ή είναι στραβός ο γιαλός.
Ας αφήσουμε, όμως, τους πέρα κάμπους και την αντίπερα όχθη κι ας επιστρέψουμε στα δικά μας. Πού μπορούμε να βρούμε αυτές τις πληροφορίες, με λίγα κλικ σε έναν ιστότοπο επίσημου φορέα; Ενδεχομένως να υπάρχουν, αλλά δεν τις έχω ανακαλύψει. Το πλησιέστερο προς αυτήν την προσέγγιση είναι το Greece in Numbers , το οποίο είναι, όπως το ίδιο παρουσιάζεται, «ένας κόμβος δεδομένων με στοιχεία για την οικονομία και την κοινωνία της Ελλάδας.» Και συνεχίζει: «To Greece in Numbers έχει ως στόχο να διευκολύνει την πρόσβαση στα δεδομένα για χρήση στον δημόσιο διάλογο, τη χάραξη πολιτικής και την έρευνα στην Ελλάδα.» Πολύ σωστά!
Και πως προέκυψε; «Η ιδέα για το Greece in Numbers γεννήθηκε από τον δημόσιο διάλογο στη διάρκεια της ελληνικής κρίσης χρέους.» Για ποιο λόγο; «Συχνά, αυτές οι συζητήσεις στερούνταν μιας βάσης αναγκαίων δεδομένων.» Αυτά αναφέρονται στον συγκεκριμένο ιστότοπο. Ενώ τώρα, που οι, καθ’ ύλην (αν)αρμόδιοι, υπεύθυνοι για την πρόσκρουση της οικονομίας του ελληνικού κράτους στα βράχια της χρεοκοπίας, συζητούν με τους ενημερωμένους πολίτες πάνω σε μια βάση συγκεκριμένων δεδομένων…
Το διά ταύτα: όπως είδαμε, δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε την Αμερική! Χρειαζόμαστε, όμως, διαφάνεια, ειλικρίνεια και αξιοπιστία. Κι επειδή «η γυναίκα του Καίσαρα δεν αρκεί να είναι τίμια, πρέπει και να φαίνεται τίμια». Κι επειδή, στο παρελθόν, έχουμε καεί στον χυλό της χρεοκοπίας, χρειαζόμαστε και την αντίστοιχη επικοινωνία, από το κράτος προς τον πολίτη, για να χτίζουμε σταδιακά και μια αμοιβαία σχέση εμπιστοσύνης. Μ’ έναν τρόπο απλό, κατανοητό και με όσο το δυνατόν πιο πρόσφατα στοιχεία. Για να μπορούμε να βλέπουμε με μια ματιά, πού κατευθύνει η εκάστοτε κυβέρνηση τα λεφτά μας, δηλαδή τους φόρους. Με τη δημιουργία μιας, «αμερικανικού τύπου» επικοινωνιακής προσέγγισης στα δημόσια οικονομικά του κράτους μας, ει δυνατόν προερχόμενο από έναν υπεύθυνο φορέα, π.χ. το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.
Για να διαπιστώσουμε (βάσει των στοιχείων του Greece in Numbers) ότι:
1) Τη δεκαετία 2000 – 2009 το σύνολο των δαπανών μόνο για μισθούς δημοσίων υπαλλήλων, για κοινωνικές παροχές και για τόκους ανήλθε σε 83% των συνολικών εσόδων (το έτος 2009 μάλιστα ήταν 100%).
2) Το σύνολο των ελλειμμάτων κατά την ίδια περίοδο ανήλθε σε 157 δις€, εκ των οποίων το μισό δημιουργήθηκε την τριετία 2007, 2008 και 2009. Το 2009, μάλιστα, το χρέος είχε «πιάσει» τα 300 δις€. Άρα, σύμφωνα με τα «Αμερικανάκια» (βλ. Εικόνα 6), πάνω από το μισό του κρατικού χρέους ήταν το αποτέλεσμα της διαχείρισης εσόδων – δαπανών εκ μέρους των εκάστοτε κυβερνήσεων αυτής της δεκαετίας (2000 – 2009). Με τη σημαντική υποσημείωση, ότι την τελευταία τριετία (2007 – 2009) να «έχουν σπάσει τα κοντέρ».
Με βάση, λοιπόν, αυτές τις «αμερικανιές» και μέχρι να εκπαιδευτούν οι νεότερες γενιές μέσω του μαθήματος των Οικονομικών στα σχολεία, απαιτείται, έστω και τώρα, να κατανοήσουμε ότι «το δημόσιο χρέος είναι παρόμοιο με ένα άτομο που χρησιμοποιεί πιστωτική κάρτα για αγορές και δεν εξοφλεί το σύνολο του υπολοίπου κάθε μήνα.» Ας το κατανοήσουμε! Πριν το νιώσουμε.
Γιατί; Δεν μας φθάνουν επτά χρεοκοπίες του ελληνικού κράτους στα πρώτα του διακόσια χρόνια; Γι’ αυτό, κάλλιο γαϊδουρόδενε…
Υ.Γ.: Για να συνδυάσουμε το εύρος και τις δυνατότητες που μας προσφέρει η γλώσσα μας, ας δούμε τι σημαίνει «το διά ταύτα». Ταύτα: πληθυντικός της αντωνυμίας τούτο (ουδέτερο του ούτος, αύτη, τούτο). Σήμερα, κατ’ αντιστοιχία του π.χ. «πρώτη του Οκτώβρη», δεν θα υπήρχε το «ταύτα», αλλά το «αυτά». Και αντί για «διά», το «για». Και κατά τον καθηγητή Γιώργο Μπαμπινιώτη: 1) διά ταύτα: ως εισαγωγικό απόφασης σε δημόσιο ή νομικό έγγραφο. 2) το διά ταύτα: το συμπέρασμα που προκύπτει στο τέλος του λόγου ή της άποψης κάποιου.
