Οι Τούρκοι βάζουν «φέσι» σε ελληνικά ευρήματα

Ιωνες, Δωριείς και Αιολείς ίδρυσαν σπουδαίες αποικίες στη σημερινή Τουρκία, ιδίως στη Μικρά Ασία. Οι επίγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου δημιούργησαν εκεί ελληνιστικά βασίλεια. Κι όμως, οι γείτονες δεν ονομάζουν ελληνικά και ελληνιστικά αντιστοίχως τα ευρήματα από τις πόλεις αυτές. Κάνοντας άλματα, στέκονται πάντοτε στην τελευταία φάση, που υπήρξε η ρωμαϊκή και τα βαφτίζουν έτσι. Ακόμα και όταν οι επιγραφές που ανακαλύπτουν φέρουν ελληνική γραφή, μιλούν αορίστως για βυζαντινές επιγραφές. Είναι τα παιχνίδια που παίζει η πολιτική σε βάρος της αρχαιολογίας, και τα παρατραβήγματα χρόνων και τύπων, ώστε να μην αποκαλυφθεί η αλήθεια. Παρότι τα σύνορα έχουν χαραχθεί εδώ και τόσες δεκαετίες και παρότι η Ελλάδα δεν διεκδικεί τουρκικά εδάφη.

Η Ιστορία εκδικείται πάντως. Και αν στην Έφεσο οι αυστριακοί που μέχρι πρότινος έσκαβαν εκεί είχαν αποδεχτεί να μιλούν για τη ρωμαϊκή φάση της πόλης (αυτήν, άλλωστε, ανασκάπτουν) δεν παύει να αναδύεται και το απώτερο  παρελθόν της ιωνικής πόλης. Η Τουρκία έδιωξε- κακώς- τους ανασκαφείς σε μια κίνηση επίδειξης δύναμης κατά της Αυστρίας. Δεν γνωρίζουμε αν θα επιστρέψουν, και ποια θα είναι η συνολική τους θεώρηση απέναντι στα αρχαία κατάλοιπα.

Κρυπτή στοά του 4ου αιώνα π.Χ. ανασκάφηκε φέτος το καλοκαίρι στο Αλατζάχογιουκ. «Αποτελεί μια μεγάλη ανακάλυψη ως προς την αρχιτεκτονική των Χετταίων» δήλωσε ο επικεφαλής της ανασκαφής Αϊκούτ Τσινάρογλου. Καμία σχέση. Το βασίλειο των Χετταίων υπήρχε από το 1600 έως το 1178 π.Χ. Στον 4ο αιώνα π.Χ, έχουμε την ελληνιστική εποχή. Αλλά οι Τούρκοι θεωρούν τους Χετταίους προγόνους τους, παρότι καμία φυλετική, εθνοτική ή ιστορική σχέση δεν έχουν.

Στην ίδια περίοδο ανήκει και το εξαιρετικό άγαλμα της θεάς Κυβέλης που ανακαλύφθηκε στα Κοτύωρα του Πόντου. Το άγαλμα, ύψους 1,10 μέτρων και βάρους 200 κιλών, που αναπαριστά τη θεά Κυβέλη καθήμενη, βρέθηκε σχεδόν άθικτο, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που γίνονται στον αρχαιολογικό χώρο Κουρούλ Καλεσί, ο οποίος βρίσκεται στο σημερινό Ορντού. Δεν είναι ρωμαϊκό, όπως είπαν οι ανασκαφείς. Δημιουργήθηκε κατά την βασιλεία του Μιθριδάτη ΣΤ στο ελληνιστικό βασίλειο του Πόντου. Σώθηκε κατά χώραν, επειδή κατά την εισβολή Ρωμαίων στρατιωτών κατέπεσε ο χώρος στον οποίο βρισκόταν και το έκρυψε. Η ρωμαϊκή επίθεση έγινε εναντίον του Μιθριδάτη ΣΤ και την κατάλυση του ελληνιστικού βασιλείου του Πόντου, τον 1ο αιώνα π.Χ. από το ρωμαϊκό στρατό.

Ταφικός θάλαμος, ηλικίας 2300 ετών εντοπίστηκε τυχαία κατά τη διάρκεια εκσκαφών στην περιοχή Τζανικλί της Σαμψούντας. Κανείς δεν είπε ότι η πόλη είχε ιδρυθεί από Ιωνες της Μιλήτου κατά τον 8ο αι. π.Χ. και ότι το μνημείο που εντοπίσθηκε ανήκει στην ελληνιστική περίοδο.

Μάλιστα, δεν πρόκειται για κάποιο μεμονωμένο μνημείο αυτής της περιόδου. Ο αρχαιολογικός χώρος έχει και άλλα ευρήματα από το πλούσιο παρελθόν της πόλης, πολύ πριν από τη ρωμαϊκή εποχή. Αλλά και αυτά χρονολογούνται μόνο με τον αιώνα δημιουργίας τους, χωρίς να αναφέρεται η ελληνιστική ή η πρωιμότερη περίοδος.

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές στα Άδανα έφεραν στο φως ένα σπάνιο ψηφιδωτό του Ποσειδώνα. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις χρονολογείται στον 3ο με 4ο αιώνα μ.Χ. και  βρέθηκε στο frigidarium (στη μεγάλη πισίνα με κρύο νερό ενός ρωμαϊκού λουτρού) αρχαίου ρωμαϊκού λουτρού στην αρχαία πόλη των Αιγών της Κιλικίας. Το κάτω μέρος του ψηφιδωτού περιέχει μισοκατεστραμμένη γραφή στα ελληνικά: «ΧΑΙΡΕΤΕ ΠΑΝΤΕΣ ΟΙ ΛΟΥΟΜΕΝΟΙ». Κανείς δεν αναφέρει ότι η επιγραφή είναι στα ελληνικά, δεν αναφέρεται πουθενά. Εστω και αν πρόκειται για την ελληνιστική κοινή, την «διεθνή» γλώσσα της εποχής. Ίδια είναι η αντιμετώπιση και της λίθινης βυζαντινής επιγραφής στο Ερκενέκ, περιοχή της αρχαίας Γερμανικόπολης. Και αυτή φέρει επιγραφή στα ελληνικά. Γενικώς, η συμμετοχή της Ελλάδας και η επίδρασή της στο Βυζάντιο, επίσης δεν αναφέρονται καθόλου.

Αντιγόνη Καρατάσου