Ο Ρώσος πρόεδρος είναι αποφασισμένος να τεστάρει την αποφασιστικότητα αλλά και την ενότητα της Δύσης όσον αφορά τις κυρώσεις, θέτοντας προθεσμία την 31η Μαρτίου στο υπουργικό συμβούλιο, στην κεντρική τράπεζα και στην Gazprom, ώστε να μετατρέψουν τα τρέχοντα συμβόλαια των εξαγωγών του ρωσικού φυσικού αερίου προς τις «μη φιλικές χώρες» σε ρούβλι.
Την ίδια στιγμή οι υπουργοί Ενέργειας της Ομάδας των Επτά - G7 ήτοι των παραδοσιακών βιομηχανικών δυνάμεων του πλανήτη - απέρριψαν την απαίτηση του Βλάντιμιρ Πούτιν να πληρώνουν για τις εισαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου σε ρούβλι, καθότι πρόκειται για μονομερή κίνηση παραβίασης των υπαρχόντων συμβολαίων.
Λίγο μετά τις δηλώσεις από την G7, ο Ρώσος γερουσιαστής Ιβάν Αμπράμοφ δήλωσε ότι «η άρνηση των χωρών της G7 να πληρώσουν σε ρούβλια θα οδηγήσει χωρίς αμφιβολία σε διακοπή της προμήθειας αερίου».
Όπως είναι κατανοητό, αν εν τέλει έχουμε μια τέτοια εξέλιξη, θα είναι ένα μεγάλο πλήγμα τόσο για την ενεργειακή επάρκεια της Ευρώπης, όσο και για τα έσοδα του ρωσικού κράτους.
Πρόκειται για μια επιλογή με την οποία κανείς δεν είναι κερδισμένος. Όμως η αλήθεια είναι ότι οι κινήσεις του Ρώσου Προέδρου τις τελευταίες εβδομάδες είναι αρκετά απρόβλεπτες και δεν πρέπει να προσεγγίζονται μέσω του πρίσματος της κοινής λογικής.
Δεν μπορούμε λοιπόν να αποκλείσουμε ότι θα κλείσουν οι στρόφιγγες του ρωσικού αερίου και αν πράγματι έχουμε μια τέτοια εξέλιξη, οι μακροοικονομικοί δείκτες θα κάνουν νέα βουτιά.
Σε πρόσφατη μελέτη του ο ΟΟΣΑ υπολόγισε ότι στην περίπτωση μίας μείωσης κατά 20% των εισαγόμενων ενεργειακών εισροών από τη Ρωσία, η ακαθάριστη παραγωγή στις 22 χώρες της ΕΕ που είναι και μέλη του ΟΟΣΑ θα μειωνόταν πάνω από 1 ποσοστιαία μονάδα και ο πληθωρισμός θα ενισχυόταν κατά 2,5%.
Σε χώρες με μέτρια προς μεγάλη ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία όπως η Ελλάδα, η Γερμανία, και η Ιταλία-της τάξης του 40-50%- ή και με ακόμα μεγαλύτερη εξάρτηση-της τάξης του 80%- όπως η Αυστρία ή η Ουγγαρία, τα ποσοστά μείωσης του ΑΕΠ και αύξησης του πληθωρισμού θα είναι φυσικά μεγαλύτερα.
Εξαιρούνται βέβαια οι χώρες της Ιβηρικής χερσονήσου, η Ισπανία και η Πορτογαλλία, για τον απλούστατο λόγο ότι η εξάρτηση από το ρωσικό αέριο είναι σχεδόν μηδαμινή. Βλέπετε, τα Πυρηναία λειτουργούσαν ανέκαθεν ως ένα φυσικό όριο και έτσι εκ των πραγμάτων οι δύο αυτές οικονομίες έχουν υψηλό μερίδιο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό τους μείγμα και πολύ λίγες διασυνδέσεις με άλλα μέρη του δικτύου της Ε.Ε. Το φυσικό αέριο δε το εισάγουν σε υγροποιημένη μορφή, με καράβια.
(σ.σ: Aυτή η λεπτομέρεια εξηγεί τη διαφορετική αντιμετώπιση από την ΕΕ της Ισπανίας και της Πορτογαλίας έναντι των υπολοίπων, όσον αφορά τη δυνατότητα που τους παρέχεται να διαχειρίζονται τις δικές τους τιμές ηλεκτρικής ενέργειας).
Οι υπόλοιπες όμως 25 σαφέστατα έχουν μπροστά τους ένα δύσκολο ενεργειακό παζλ, καθώς μια άμεση διακοπή παροχής φυσικού αερίου από τη Ρωσία είναι μια εξαιρετικά δύσκολη άσκηση.
Τουλάχιστον καλούμαστε να λύσουμε αυτή την άσκηση μετά τη λήξη του χειμώνα και εν μέσω lockdown στη Σανγκάη, γεγονός που θα κρατήσει βραχυπρόθεσμα τις προοπτικές της ζήτησης πετρελαίου χαμηλά, γι’αυτό άλλωστε και χθες οι τιμές του μαύρου χρυσού σημείωσαν ευρεία πτώση.
Ας ελπίσουμε οι συγκυρίες να συνεχίσουν να είναι ευνοϊκές για την Ευρώπη, καθώς όπως θα δούμε παρακάτω, το διακύβευμα της ενεργειακής ασφάλειας κορυφώνεται στο άμεσο και όχι στο μεσομακροπρόθεσμο μέλλον.
Τα νούμερα «δεν βγαίνουν»
Από τη Ρωσία εισάγουμε 155 -170 δισεκατομμύρια κυβικά φυσικού αερίου –εφεξής bcm.
Άμεσα από μια αύξηση της παραγωγής των ΑΠΕ μπορούμε να αναπληρώσουμε 20 περίπου bcm. Επίσης σύμφωνα με τις πρόσφατες ανακοινώσεις, οι εισαγωγές υγροποιημένου αερίου-εφεξής LNG – από τις ΗΠΑ μπορούν άμεσα να υποκαταστήσουν 15 bcm. Αν τώρα σε αυτά τα 15 bcm προσθέσουμε τις επιπλέον άμεσες εισαγωγές από τη Νορβηγία, το Κατάρ κ.α μπορούμε να φτάσουμε συνολικά τα 50 bcm.
Και κάπου εδώ «κολλάνε» τα νούμερα των άμεσων εναλλακτικών προμηθειών, καθώς ο OPEC δεν αυξάνει περαιτέρω την παραγωγή του πετρελαίου, τουλάχιστον προς το παρόν.
Σε μεσο-μακροπρόθεσμη βάση όμως τα νούμερα θα βγουν, καθώς αυτή τη στιγμή επτά μεγάλες επενδύσεις στις ΗΠΑ είναι σε αναμονή-με όλα τα περιβαλλοντικά ορόσημα έτοιμα- ώστε αν υπάρξουν μακροπρόθεσμα συμβόλαια- συνήθως 20ετή- να ξεκινήσει η κατασκευή τους, προκειμένου να αυξηθεί η παραγωγική δυναμικότητα και άρα και οι εξαγωγές προς την Ευρώπη.
Επίσης οι σχιστολιθικοί παραγωγοί πετρελαίου θα είναι σε θέση να αρχίσουν να ανεβάζουν την παραγωγή τους σε τρεις έως έξι μήνες, ενώ στα ζητούμενα παραμένει η στάση της Σαουδικής Αραβίας.
Μέχρι τότε όμως;
H μπάλα περνάει στο γήπεδο της κατανάλωσης
«Συν Αθηνά και χείρα κίνει» έλεγαν οι προγόνοι μας. Ήρθε λοιπόν η στιγμή οι καταναλωτές να βάλουμε «πλάτη» σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία. Εν ολίγοις, μαζί με τη δημοσιονομική και νομισματική πολιτική θα πρέπει και οι πολίτες να ριχθούν στη μάχη της εξοικονόμησης πόρων.
Στην τελευταία της έκθεση η IEA επικεντρώνεται στη μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από το ρωσικό φυσικό αέριο δίνοντας ένα ευρύτερο σχέδιο 10 σημείων, η πλήρης εφαρμογή του οποίου από τις προηγμένες οικονομίες θα μπορούσε να μειώσει τη ζήτηση πετρελαίου κατά 2,7 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα μέσα στους επόμενους τέσσερις μήνες, σε σχέση με τα τρέχοντα επίπεδα.
Το ποσό των 2,7 εκατομμυρίων ισοδυναμεί με τη ζήτηση πετρελαίου όλων των αυτοκινήτων στην Κίνα σύμφωνα με την ΙΕΑ, ενώ αν στο σχέδιο αυτό συμμετέχουν και οι αναδυόμενες οικονομίες η εξοικονόμηση θα είναι πολύ πιο μεγάλη.
Στη συνέντευξη Τύπου που μεταδόθηκε μέσω Zoom το πρωί της Παρασκευής, ο εκτελεστικός διευθυντής του IEA, Fatih Birol, ανέφερε ότι οι αγορές πετρελαίου βρίσκονται σε «κατάσταση έκτακτης ανάγκης» και τα πράγματα μπορεί να « χειροτερέψουν» τους επόμενους μήνες.
Μεταξύ άλλων οι προτάσεις του IEA για τη μείωση της ζήτησης πετρελαίου περιλαμβάνουν:
-Μείωση κατά τουλάχιστον 10 χλμ /ώρα των ορίων ταχύτητας στους αυτοκινητόδρομους.
-Μείωση της θερμοκρασίας του θερμοστάτη μας κατά έναν βαθμό Κελσίου. Μόνο αυτή η κίνηση θα μπορούσε στην Ευρώπη να εξασφαλίσει 7 έως 10 bcm φυσικού αερίου.
-Εργασία από το σπίτι για έως και τρεις ημέρες την εβδομάδα, όταν είναι δυνατόν.
-Κυριακές χωρίς αυτοκίνητο στις πόλεις.
-Μείωση του κόστους των μέσων μαζικής μεταφοράς και ενθάρρυνση των ανθρώπων να περπατούν ή να κάνουν ποδήλατο.
-Αποφυγή αεροπορικών ταξιδιών για επαγγελματικούς λόγους όταν υπάρχουν άλλες επιλογές. Επίσης μια λύση είναι η προτίμηση των τρένων υψηλής ταχύτητας και τα νυχτερινά τρένα.
-Η ευρύτερη υιοθέτηση της ηλεκτροκίνησης.
Η IEA αναγνώρισε ότι η πλειονότητα των προτάσεών της απαιτεί αλλαγές στη συμπεριφορά των καταναλωτών και θα πρέπει να υποστηρικτούν από κυβερνητικά μέτρα.
Γίνεται κατανοητό ότι η εφαρμογή των μέτρων αυτών θα μπορούσε όχι μόνο να συντελέσει στην ενεργειακή οχύρωση της Ευρώπης, αλλά και στην περαιτέρω πρόληψη της κλιματικής αλλαγής.
Και αν στις νεότερες γενιές τα μέτρα αυτά φαντάζουν υπερβολικά ή και δύσκολα επιτεύξιμα, οι παλιότερες γενιές θυμούνται ίσως ανάλογα μέτρα κατά την πετρελαϊκή κρίση του 1973, όταν τα μέλη του Οργανισμού Αραβικών Πετρελαιοπαραγωγών Χωρών -αποτελούμενο από τα αραβικά μέλη του OPEC, καθώς και την Αίγυπτο, τη Συρία και την Τυνησία- διακήρυξαν εμπάργκο πετρελαίου. Μέχρι το τέλος του εμπάργκο τον Μάρτιο του 1974 η τιμή του πετρελαίου είχε αυξηθεί από 3 δολάρια/ βαρέλι σε σχεδόν 12.
Ο Νίξον ζήτησε από τα πρατήρια βενζίνης, σε εθελοντική βάση, να μην πωλούν βενζίνη τις νύχτες του Σαββάτου και τις Κυριακές. Καθώς το 90% των πρατηριούχων συμμορφώθηκε, τις καθημερινές οι ουρές στα πρατήρια ήταν τεράστιες. Ακόμα και ο ειδικός φωτισμός των Χριστουγέννων είχε απαγορευτεί σε πολλές Πολιτείες των ΗΠΑ και σε επίπεδο νοικοκυριών και σε επίπεδο εμπορικών καταστημάτων.
Οι αυξήσεις των τιμών είχαν πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο στην Ευρώπη από ό,τι το εμπάργκο. Το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, η Ιταλία, η Ελβετία και η Νορβηγία απαγόρευσαν πτήσεις, οδήγηση και ιδιωτική ακτοπλοΐα τις Κυριακές.
Η Σουηδία επέβαλε δελτίο στη χορήγηση της βενζίνης και του πετρελαίου θέρμανσης.
Η Ολλανδία θέσπισε ποινές φυλάκισης για όσους χρησιμοποιούσαν περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από αυτή που τους αναλογούσε- το εμπάργκο δεν ήταν ομοιόμορφο απέναντι σε όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, με την Ολλανδία να αντιμετωπίζει πλήρες εμπάργκο- ενώ στη Βρετανία ζητήθηκε από τους πολίτες να θερμαίνουν μόνο ένα δωμάτιο στα σπίτια τους κατά τη διάρκεια του χειμώνα! (σ.σ: το Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετώπιζε ταυτόχρονα τις απεργίες των ανθρακωρύχων και των εργαζομένων σιδηροδρόμου με αποτέλεσμα η ενεργειακή κρίση να είναι πολύ μεγαλύτερη).
Λίγους μήνες αργότερα, η κρίση υποχώρησε. Το εμπάργκο ήρθη το Μάρτιο του 1974, μετά από διαπραγματεύσεις στη Πετρελαϊκή Σύνοδο Κορυφής της Ουάσιγκτον, αλλά οι επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης παρέμειναν καθ 'όλη τη δεκαετία του 1970.
Τότε, οι καταναλωτικές συνήθειες επέστρεψαν σιγά σιγά στην πρότερη κατάσταση.
Τώρα όμως το ζητούμενο δεν είναι μόνο η ενεργειακή ασφάλεια και η «πίστωση» χρόνου προκειμένου να προλάβουν να γίνουν εκείνες οι επενδύσεις που θα απεγκλωβίσουν τη Δύση από τους ρωσικούς υδρογονάθρακες.
Η καταναλωτική μας συμπεριφορά ούτως ή άλλως θα έπρεπε κάποια στιγμή να αλλάξει προκειμένου να προστατεύσουμε τον πλανήτη μας από την κλιματική αλλαγή που έχει αρχίσει δυστυχώς ήδη να συντελείται. Η κρίση των σχέσεων με την Ρωσία και η ομηρία του ενεργειακού μας εφοδιασμού ίσως είναι ο καταλύτης εκείνος που θα καθιερώσει καταναλωτικές συμπεριφορές πολύ πιο υπεύθυνες και στοχαστικές ως προς την εξοικονόμηση πόρων, όχι μόνο με γνώμωνα την τσέπη μας αλλά και τον πλανήτη μας.
Από επενδυτική άποψη τώρα, καλό θα είναι να ξανακοιτάξουμε το σχέδιο 10 σημείων της ΙΕΑ, καθώς προοϊωνίζει μείωση κύκλου εργασιών για κάποιους κλάδους και αναγέννηση για κάποιους άλλους, τουλάχιστον μέχρι η τεχνολογία να μας προσφέρει απόλυτα καθαρή ενέργεια για όλη τη γκάμα των δραστηριοτήτων και των μεταφορών.
*Αποποίηση Ευθύνης: Το υλικό αυτό παρέχεται για πληροφοριακούς και μόνο σκοπούς. Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να εκληφθεί ως προσφορά, συμβουλή ή προτροπή για την αγορά ή πώληση των αναφερόμενων προϊόντων. Παρόλο που οι πληροφορίες που περιέχονται βασίζονται σε πηγές που θεωρούνται αξιόπιστες, ουδεμία διασφάλιση δίνεται ότι είναι πλήρεις ή ακριβείς και δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως τέτοιες.
