Άποψη του Φράγματος και του κτίσματος, αντιγράφου του Θησαυρού των Αθηναίων, περίπου 1931
Πηγή: Ιστορικό Αρχείο ΕΥΔΑΠ
Η Αθήνα από την αρχαιότητα αντιμετώπιζε έντονα προβλήματα λειψυδρίας. Η πόλη δέχεται περίπου 400 χιλιοστά ανά έτος, ποσό από τα μικρότερα στην χώρα. Τα επιφανειακά νερά ήταν πάντα λιγοστά και η υδροδότηση της πόλης γινόταν συνήθως από πηγές και πηγάδια. Παράλληλα, υπήρχαν πολλές κρήνες διάσπαρτες μέσα στην πόλη, όπως και πλήθος δεξαμενών, στις οποίες συγκεντρωνόταν βρόχινο νερό.
Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι από τα ποτάμια που έρεαν στην επιφάνεια της Αττικής γης, μόνο ο Ιλισός και ο Κηφισός μπορούν να θεωρηθούν... κανονικά ποτάμια με την ευρύτερη έννοια. Και τούτο διότι παρά τις βαθιές γραμμές τους, ήταν «στεγνά» καθ' ότι τα νερά τους λιγοστά. Ο Ηριδανός, ο Κυκλόβορος και ο Ποδονίφτης περισσότερο ως χείμαρροι μπορούν να χαρακτηριστούν, καθώς γέμιζαν μόνο κατά τις βροχερές ημέρες.
Όμως, τα (έστω) λιγοστά νερά του Λεκανοπεδίου ήταν άριστης ποιότητας και οι Αθηναίοι που τα έπιναν χαρακτηρίζονταν «εύφωνοι», «ευ-μνήμονες» και «προσηνείς».
Κομβική περίοδος για την αλλαγή ολόκληρου του status quo στην υδροδότηση της Αθήνας και την απομάκρυνση από τις πιο πρόχειρες αλλά και πιο επισφαλείς επιλογές, ήταν η δεκαετία του 1920! Η Μικρασιατική καταστροφή και η αύξηση του πληθυσμού στο Λεκανοπέδιο, σε περιοχές του Πειραιά και αλλού, άλλαξαν άρδην τα δεδομένα, καθιστώντας πρωταρχική προτεραιότητα μια ρηξικέλευθη και αποτελεσματική λύση για την υδροδότηση της πόλης.
Η λύση ήρθε τον Δεκέμβριο του 1924, όταν υπεγράφη η Σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου, της Αμερικανικής Εταιρείας ULEN και της Τράπεζας Αθηνών για την κατασκευή των πρώτων σύγχρονων έργων ύδρευσης στην Πρωτεύουσα. Οι εργασίες για το Φράγμα και τη Λίμνη του Μαραθώνα ξεκίνησαν το 1926, ολοκληρώθηκαν το 1929, όμως η πλήρης ύδρευση της πόλης άρχισε το 1931.
Εργάστηκαν πάνω από 3.000 ανειδίκευτοι εργάτες, δεκάδες Έλληνες μηχανικοί και περίπου 30 Αμερικανοί επιστήμονες και εμπειροτέχνες, ενώ έλαβε χώρα σύμπραξη δημοσίου και ιδιωτικού τομέα και μια συνεργασία Ελλήνων και ξένων ειδικών. Απώτερος στόχος; Ένα κοινό όραμα και ένα φιλόδοξο έργο εξαιρετικά μεγάλων προκλήσεων.
Χωρίς τη σημερινή τεχνολογία και χωρίς την υποστήριξη των υπερσύγχρονων τεχνολογικών μέσων και μηχανημάτων. Φτυάρια, κασμάδες, τσάπες, τρυπάνια, σίδερα, ξύλα, υποστυλώματα, μάρμαρο, χώμα, μπετό, σχεδιασμός, μαστοριά, συνεργασία, υπομονή, δυσκολίες, αναποδιές, λάσπες!
Εύλογα, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και πιο κομβικά έργα που έχουν λάβει χώρα στην Ελλάδα από την ίδρυση του ελληνικού κράτους! Ένα έργο κομβικής σημασίας και σημείο αναφοράς έκτοτε, του οποίου η προσφορά και η ωφέλειά του, είναι ανυπολόγιστη. Ένα έργο με τεράστιες τεχνικές δυσκολίες, ένα σπουδαίο τεχνολογικό και κατασκευαστικό επίτευγμα σε διεθνές επίπεδο.
Ο εκσυγχρονισμός των... δρόμων του νερού, το Φράγμα και η Τεχνητή Λίμνη του Μαραθώνα ήταν ο πιο καθοριστικός παράγοντας για να αναπτυχθεί η Αθήνα, η Αττική, ο Πειραιάς και όλες οι γύρω περιοχές, με παράλληλη αύξηση του προσδόκιμου ζωής εκατομμυρίων κατοίκων έκτοτε...
Στάδιο κατασκευής του Φράγματος Μαραθώνα, 1927
Πηγή: Ιστορικό Αρχείο ΕΥΔΑΠ
Τι περιέχει η έκθεση που διοργανώνει η ΕΥΔΑΠ
Όλα αυτά παρουσιάζονται μ' έναν σχεδόν κινηματογραφικό τρόπο μέσα από την εμπνευσμένη έκθεση με τίτλο «Η Μεγάλη Πρόκληση: 90 Χρόνια Φράγμα Μαραθώνα» που διοργανώνει η ΕΥΔΑΠ στο Κέντρο Πολιτισμού Ελληνικός Κόσμος» (Πειραιώς) 254, Ταύρος). Εκεί, για πρώτη φορά εκθέτει τεκμήρια του Ιστορικού της Αρχείου προσφέροντας στο κοινό δίοδο γνώσης σε αδημοσίευτο υλικό.
Η έκθεση αποτελεί ένα ιστορικό ντοκουμέντο και ένα όμορφο όσο και νοσταλγικό... ταξίδι στο χρόνο, παρουσιάζοντας τις τεράστιες προκλήσεις που απαιτούσε ένα τόσο μεγάλο και πολυσύνθετο έργο, ενώ εξετάζονται όχι μόνο οι ιστορικές και τεχνικές συνθήκες, αλλά δίνονται και... εικόνες από την τότε οικονομική, πολιτική και κοινωνική κατάσταση.
Στην έκθεση φωτίζονται άγνωστες πτυχές μια συναρπαστικής ιστορίας που πολλοί Αθηναίοι κι όχι μόνο δεν γνωρίζουν. Δηλαδή το πως έπιναν νερό οι Αθηναίοι πριν από το Φράγμα του Μαραθώνα, πώς ήταν η υδροδοτική κατάσταση της Αθήνας από τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους, ποια ήταν η εταιρεία ULEN και η σύμβαση με το ελληνικό κράτος, ποιος ήταν ο κύριος ULEN.
Επίσης οι επισκέπτες θα ενημερωθούν για την κατασκευή της Σήραγγας Μπογιατίου, τις Μονάδες Επεξεργασίας Νερού, και το δίκτυο διανομής νερού στην πόλη, για τη σημασία του λιμανιού της Χαλκίδας, του σταθμού άντλησης θαλάσσιου ύδατος στο Φάληρο και του ηλεκτροπαραγωγικού σταθμού στο Καστρί καθώς και για την καθημερινή ζωή στον οικισμό που είχε δημιουργηθεί δίπλα στο Φράγμα.
Να σημειωθεί πως η έκθεση αρχικά ολοκληρώνονταν στις 7 Φεβρουαρίου 2020, όμως η ΕΥΔΑΠ, λόγω της μεγάλης προσέλευσης και του αυξημένου ενδιαφέροντος του κοινού αποφάσισε να δώσει παράταση έως τις 29 Μαρτίου 2020.
Η έκθεση, μεταξύ άλλων περιλαμβάνει:
Φωτογραφικό υλικό (σε έντυπη και ψηφιακή παρουσίαση).
Αρχιτεκτονικά Σχέδια και Χάρτες (σε έντυπη και ψηφιακή παρουσίαση).
Έγγραφα τεκμήρια (Συμβάσεις, επιστολές και άλλα επίσημα έγγραφα, βιβλία)
Αντικείμενα, όπως εργαλεία χρήσης της κατασκευής και της καθημερινής ζωής του Φράγματος στα τέλη της δεκαετίας του 1020.
Τρισδιάστατη αναπαράσταση της κατασκευής του Φράγματος του Μαραθώνα.
Κινηματογραφική ταινία μικρού μήκους της εποχής με πλάνα από τις φάσεις του εργοταξίου του Φράγματος του Μαραθώνα. Τα πλάνα είχαν γυριστεί με την τεχνική του βωβού κινηματογράφου, έχουν μονταριστεί για το σκοπό της έκθεσης και έχουν επενδυθεί ηχητικά.
Συνάμα, στην είσοδο της έκθεσης, οι διοργανωτές έχουν εμπνευστεί ένα διαδραστικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα /παιχνίδι για τους μικρούς μας φίλους. Μία διαδραστική κατασκευή, 20 εργαλεία και έναν ήρωα, άπειρες ΦΡΑΓΜΑτικές ιστορίες για να φτάσει το νερό στο ποτήρι. Ένας εναλλακτικός τρόπος συμμετοχής των παιδιών στην Έκθεση, με τον οποίο ανακαλύπτουν και συλλέγουν στοιχεία εστιάζοντας σε ό,τι τους κάνει εντύπωση, ώστε να αφηγηθούν στη συνέχεια τις δικές τους μοναδικές ΦΡΑΓΜΑτικές ιστορίες.
Πρόκειται για έναν ευρηματικό και εναλλακτικό τρόπο συμμετοχής των παιδιών, με στόχο να κατανοήσουν με εύληπτο και βιωματικό τρόπο τη σπουδαιότητα του νερού στη ζωή μας, αλλά και του ρόλου της ΕΥΔΑΠ στη διαδρομή του νερού μέχρι τη βρύση του σπιτιού μας.
Η είσοδος είναι ελεύθερη στο ευρύ κοινό, ενώ η επιμέλεια της Έκθεσης ανήκει στην κα Ερατώ Κουτσουδάκη.
Για περισσότερες πληροφορίες ακολουθήστε την ΕΥΔΑΠ στα social media: Facebook, Instagram, Twitter, LinkedIn, YouTube κι επισκεφτείτε το www.eydap.gr
