Η Επανάσταση του 1821 είχε χαρακτήρα εθνικό και θρησκευτικό. Ήταν αγώνας για την απομάκρυνση αλλοεθνούς και αλλοθρήσκου κατακτητού. Δεν ήταν κοινωνική εξέγερση. Βεβαίως υπήρξαν διαμάχες προσωπικές και τοπικιστικές. Οι αγωνιστές δεν ήσαν άγιοι. Ήσαν άνθρωποι με αδυναμίες. Αλλά παρά τις επί μέρους διαφορές πίστευαν όλοι τους ότι η Θεία Πρόνοια θα τους βοηθήσει και ότι έχουν υποχρέωση να προσπαθήσουν για να ιδρυθεί ένα κράτος με Ορθόδοξη Χριστιανική ταυτότητα και με δημοκρατικό πολίτευμα Είχαν επίσης την επιθυμία να αποδείξουν ότι είναι πραγματικοί απόγονοι και συνεχιστές των Σαλαμινομάχων, του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του Ιωάννου Βατάτζη, του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Παρατηρεί σχετικά ο Άγγλος ιστορικός του Αγώνος Douglas Dakin: «Τους Έλληνες, παρόλο που τους ένωνε ένας κοινός εθνικο-θρησκευτικός στόχος, τους διαιρούσε με τρόπο θλιβερό η πάλη για την εξουσία» (Ο Αγώνας των Ελλήνων για την Ανεξαρτησία 1821- 1833, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1983). Ο δεσμός, λοιπόν, ήταν εθνικός και θρησκευτικός.
Γιατί μελετούμε σήμερα την Τουρκοκρατία και το 1821; Τι σημαίνει για τους νέους μας σήμερα η Ελληνική Επανάσταση; Στο βιβλίο αυτό καταθέτω τις απόψεις μου και τις απαντήσεις μου μετά από μελέτες, έρευνες πηγών, ομιλίες και ραδιοφωνικές εκπομπές τριάντα ετών για τα θέματα αυτά.
Πρώτον, το 1821 μας ενδιαφέρει για να διδαχθούμε από τον αντιστασιακό χαρακτήρα του Έλληνα και από τις δυνάμεις που τον κράτησαν όρθιο υπό συνθήκες δουλείας: Την Ορθόδοξη Πίστη και την πεποίθηση της συνέχειας του Ελληνικού Έθνους.
Δεύτερον, διότι τα μηνύματα του 1821 αφορούν και την αντιμετώπιση των συγχρόνων εθνικών θεμάτων. Να μην τα περιμένουμε όλα από τους ξένους, αλλα να βασιζόμαστε κυρίως στις δικές μας δυνάμεις. Το Ναυαρίνο είναι η συνέπεια των ελληνικών επιτυχιών κατά τα δύο πρώτα χρόνια της Επαναστάσεως. Αν δεν αποδείξεις ότι έχεις θέληση για νίκη, κανείς δεν ξένος δεν σε υπολογίζει.
Τρίτον, για να αποφύγουμε τα λαθη του παρελθόντος, όπως είναι η διχόνοια «που βαστάει ένα σκήπτρο η δολερή», κατά τον Διονύσιο Σολωμό,
Τέταρτον, για να τιμούμε τη μνήμη των προδρόμων, των πρωταγωνιστών, των αγνώστων και γνωστών συντελεστών της Εθνεγερσίας. Για να θυμόμαστε αυτούς που έδωσαν μάχες ειρηνικές και πολεμικές, για να διαφυλάξουν την εθνική ταυτότητα, για να διαδώσουν την ελληνορθόδοξη παιδεία, για να φέρουν την ελευθερία.
Πέμπτον, για να μην απελπιζόμαστε στα δύσκολα. Να αντλούμε ελπίδα και συγκρατημένη αισιοδοξία από τα ιδανικά και από τη μαχητικότητα των προγόνων μας. Για να θυμόμαστε ότι, όταν εμφανίσθηκε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, είχαν προηγηθεί δεκάδες αποτυχημένες εξεγέρσεις των Ελλήνων. Κι όμως ο Άγιος κήρυττε: Μην απελπίζεστε, θα έλθει το ρωμαίικο, θα έλθει το ποθούμενον (η απελευθέρωση που ποθούμε).
(Κωνσταντίνος Χολέβας – Απόσπασμα από τον Πρόλογο του βιβλίου Το 1821 σήμερα - Τα μηνύματα του 1821 και τα σύγχρονα εθνικά θέματα, Εκδόσεις ΑΡΧΟΝΤΑΡΙΚΙ, Αθήνα 2020)
