Στο «κάδρο» της δικαστικής αμφισβήτησης μπαίνουν πλέον και τα data centers, μετά τις προσφυγές που έχουν σημαδέψει τα τελευταία χρόνια την ανάπτυξη αιολικών, φωτοβολταϊκών και έργων αποθήκευσης. Η τάση αυτή αποτυπώνεται ήδη στα Σπάτα, όπου κάτοικοι και τοπικοί φορείς φαίνεται να έχουν ενεργοποιηθεί δυναμικά, καταθέτοντας προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας για σχετικά έργα που προγραμματίζονται στην περιοχή.
Επίκεντρο της νέας αυτής αντιπαράθεσης είναι ο δήμος Σπάτων, όπου κάτοικοι του οικισμού Χριστούπολη ζητούν από το ανώτατο δικαστήριο να εξετάσει το θεσμικό πλαίσιο με βάση το οποίο data centers κάτω από συγκεκριμένο όριο ισχύος κατατάσσονται σε ελαφρύτερη κατηγορία αδειοδότησης και δεν υποχρεώνονται σε πλήρη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.
Στην περιοχή, ο σχεδιασμός προβλέπει τρία επιμέρους έργα με ισχύ που εκτείνεται από 12,5 έως 80 MW, ένα εύρος που υποδηλώνει ότι δεν μιλάμε για μεμονωμένες μικρές εγκαταστάσεις, αλλά για ένα σύνολο επενδύσεων ικανό να αλλάξει τον χαρακτήρα της περιοχής.
Γιατί αντιδρούν οι κάτοικοι
Στην καρδιά των αντιδράσεων βρίσκεται ο θόρυβος. Οι κάτοικοι επισημαίνουν ότι οι κοντινές αποστάσεις των εγκαταστάσεων από οικισμούς καθιστούν δύσκολη, αν όχι αδύνατη, τη συμμόρφωση με τα ισχύοντα όρια. Υπενθυμίζουν ότι στην ελληνική νομοθεσία το όριο για οικιστικές περιοχές προσδιορίζεται στα 50 ντεσιμπέλ, ενώ, κατά τα διεθνή υγειονομικά πρότυπα, η νυχτερινή όχληση πρέπει να περιορίζεται ακόμα περισσότερο, σε επίπεδα της τάξης των 40 dB. Με δεδομένο ότι τα data centers λειτουργούν επί 24ώρου βάσεως, η διάσταση αυτή αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς δεν αφορά μόνο την καθημερινή δραστηριότητα, αλλά και την ποιότητα ύπνου και ευρύτερα τη δημόσια υγεία.
Παράλληλα, τίθενται ερωτήματα για την τήρηση της αδειοδοτικής και περιβαλλοντικής διαδικασίας. Η τοπική πλευρά ζητά να διασφαλιστεί ότι οι εγκρίσεις δίνονται με πλήρη τεκμηρίωση και ότι οι μελέτες αποτυπώνουν επαρκώς τις επιπτώσεις στο μικροπεριβάλλον, ειδικά όταν περισσότερα από ένα έργα σχεδιάζονται σε μικρή γεωγραφική ακτίνα.
Οι εξελίξεις αυτές προϊδεάζουν για πιθανές καθυστερήσεις, καθώς η εμπειρία από τις ΑΠΕ δείχνει ότι όταν οι τοπικές κοινωνίες προσφεύγουν στη Δικαιοσύνη, οι χρόνοι υλοποίησης μπορεί να επιμηκυνθούν αισθητά. Στα αιολικά, για παράδειγμα, δεν ήταν σπάνιο η διαδικασία να ξεπερνά τα πέντε χρόνια μέχρι να ξεκαθαρίσει το τοπίο.
Επενδυτική δυναμική με κοινωνικές αντοχές
Η υπόθεση διαμορφώνει ήδη ένα κρίσιμο πεδίο δοκιμής για τη «συμβίωση» των μεγάλων ψηφιακών υποδομών με τον αστικό ιστό. Και δεν αφορά μόνο τη συγκεκριμένη περιοχή, καθώς οι αποφάσεις του ΣτΕ αναμένεται να λειτουργήσουν ως οδηγός για έργα αντίστοιχης κλίμακας σε όλη τη χώρα, σε μια συγκυρία που το ενδιαφέρον επενδυτών για hyperscale και edge εγκαταστάσεις κλιμακώνεται.
Η Ελλάδα επιχειρεί να αξιοποιήσει τη γεωγραφική της θέση, την πρόσβαση σε ανανεώσιμη ενέργεια και την αναδυόμενη ζήτηση για υπηρεσίες cloud και AI, ώστε να εδραιωθεί ως κόμβος ψηφιακών υποδομών στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Οι μεγάλες διεθνείς κινήσεις στην αγορά δείχνουν ότι το παράθυρο ευκαιρίας παραμένει ανοιχτό.
Ωστόσο, το «μάθημα» από τις ΑΠΕ, όπου οι προσφυγές έχουν συχνά μετατρέψει την αδειοδοτική πορεία σε μαραθώνιο, φαίνεται να επαναλαμβάνεται.
Καθώς η χώρα επιχειρεί να χτίσει ρόλο στον χάρτη των ψηφιακών υποδομών, η ισορροπία ανάμεσα στην επενδυτική δυναμική και την κοινωνική αποδοχή θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό την ταχύτητα και τη βιωσιμότητα αυτής της νέας αναπτυξιακής σελίδας.
Σε ποιον βαθμό «βαραίνουν» τα data centers το περιβάλλον
Παρότι αποτελούν κρίσιμο κρίκο της ψηφιακής οικονομίας, τα data centers συνοδεύονται από ένα περιβαλλοντικό αποτύπωμα που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η μεγάλη κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας, η εξάρτηση από αποδοτικά συστήματα ψύξης, ο θόρυβος που παράγεται από ανεμιστήρες και εφεδρικές γεννήτριες, καθώς και το θερμικό φορτίο που διοχετεύεται στο περιβάλλον, συνθέτουν ένα σύνθετο σύνολο επιπτώσεων.
Παράλληλα, η έντονη ζήτηση σε τοπικές υποδομές μπορεί να δημιουργήσει πρόσθετες πιέσεις, ιδίως σε περιοχές όπου συγκεντρώνονται πολλές εγκαταστάσεις σε μικρή ακτίνα. Γι’ αυτό και οι περιβαλλοντικές αξιολογήσεις και τα κριτήρια χωροθέτησης αντιμετωπίζονται πλέον με αυξημένη αυστηρότητα διεθνώς αλλά και στην Ελλάδα.
