Μπορεί τα διμερή συμβόλαια αγοραπωλησίας ηλεκτρικής ενέργειας (γνωστά ως PPAs) να έχουν αναδειχθεί ως εργαλείο-κλειδί για την επιτάχυνση της ενεργειακής μετάβασης στην Ευρώπη, ωστόσο, σύμφωνα με ειδικούς του κλάδου, αποτελούν και μία εν δυνάμει απειλή για τη σταθερότητα των ηλεκτρικών δικτύων.
Παρά το γεγονός ότι συμβάλλουν στη χρηματοδότηση έργων ΑΠΕ, η επίδρασή τους στην επιχειρησιακή ασφάλεια του συστήματος αποδεικνύεται προβληματική.
«Τα PPAs είναι χρηματοοικονομικά ή εμπορικά συμβόλαια, όχι εργαλεία σταθεροποίησης δικτύου», τονίζει ο Ιταλός ειδικός ενέργειας Λεονάρντο Σέτι μιλώντας στο Montel. «Δεν αποτρέπουν διακοπές ρεύματος και δεν προσφέρουν ευελιξία, καθώς δεν ανταποκρίνονται στις διακυμάνσεις της ζήτησης».
Η ανισορροπία αυτή γίνεται ακόμη πιο εμφανής καθώς αυξάνεται το φαινόμενο των αρνητικών τιμών στην αγορά ηλεκτρισμού. Φαινόμενο που, σύμφωνα με τον Μιγκέλ Μαροκίν, επικεφαλής της συμβουλευτικής εταιρείας Our New Energy, αντανακλά την υπερπροσφορά ΑΠΕ αλλά και τις στρεβλώσεις που προκαλούν οι υφιστάμενες πολιτικές.
«Γιατί να συνεχίσει κάποιος να παράγει όταν η τιμή είναι αρνητική; Γιατί πληρώνεται μέσω επιδοτήσεων», εξηγεί.
Αυτός ο φαύλος κύκλος επιδοτήσεων και αρνητικών τιμών έχει άμεσο αντίκτυπο στη ζήτηση για νέα PPAs, αλλά και στη συνολική ευστάθεια του συστήματος.
Η άλλη όψη του νομίσματος
Παρά τα προβλήματα, τα PPAs εξακολουθούν να θεωρούνται βασικός μοχλός ανάπτυξης για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
«Τα PPAs είναι αναγκαία για τη χρηματοδότηση νέων έργων και την ενίσχυση της εγχώριας προσφοράς», σημειώνει ο Ορχάν Αχμάντλι, διευθυντής στη World Kinect Corporation.
Ωστόσο, η καθυστέρηση στην ενίσχυση των υποδομών του δικτύου δημιουργεί έντονη συμφόρηση. Η Ολλανδία, για παράδειγμα, αντιμετωπίζει σοβαρές καθυστερήσεις στην έκδοση αδειών διασύνδεσης, ενώ παρόμοια προβλήματα εμφανίζονται σε βόρεια Γερμανία, Ιρλανδία και νότια Ιταλία.
Το κλείσιμο των παλαιών, ρυπογόνων αλλά ευέλικτων θερμικών μονάδων έχει αφήσει πίσω του ένα ενεργειακό κενό, που η μεταβαλλόμενη παραγωγή των ΑΠΕ αδυνατεί να καλύψει σε ώρες αιχμής.
Το μπλακ άουτ στην Ισπανία: Προειδοποιητικό καμπανάκι
Το μπλακ άουτ του Απριλίου στην Ισπανία ήταν το πιο ηχηρό παράδειγμα του κινδύνου: με 82% της ηλεκτροπαραγωγής να προέρχεται από ΑΠΕ και περιορισμένες ελεγχόμενες μονάδες, το δίκτυο δεν άντεξε τις διακυμάνσεις τάσης και υπέστη γενική κατάρρευση.
«Το πρόβλημα δεν είναι οι ΑΠΕ, αλλά η απουσία ευελιξίας», υπογραμμίζει ο Αχμάντλι.
Επιπλέον, τα σταθερά τιμολογημένα PPAs ενδέχεται να ενθαρρύνουν την παραγωγή ακόμη και σε ώρες που η αγορά δεν το χρειάζεται, επιβαρύνοντας περαιτέρω το δίκτυο.
Η λύση των συστημάτων αποθήκευσης
Η απάντηση, σύμφωνα με τους ειδικούς, βρίσκεται στα υβριδικά PPAs, δηλαδή συμβόλαια που συνδυάζουν διαφορετικές τεχνολογίες, όπως αιολικά, φωτοβολταϊκά και αποθήκευση ενέργειας, προκειμένου να προσφέρουν σταθερότητα και ευελιξία.
Ταυτόχρονα, απαιτείται συστηματική ενίσχυση των δικτύων, εφαρμογή έξυπνων πρωτοκόλλων περικοπής και δημιουργία στρατηγικών εφεδρειών.
«Χωρίς αυτές τις παρεμβάσεις, η μαζική εξάπλωση των PPAs κινδυνεύει να προκαλέσει μεγαλύτερη αστάθεια και, τελικά, κοινωνική δυσαρέσκεια», καταλήγει ο Αχμάντλι.
Η εικόνα στην Ελλάδα: Επιτάχυνση μετ’ εμποδίων
Η ελληνική αγορά PPAs βρίσκεται σε φάση ταχείας εξέλιξης, καθώς αυξάνεται η πίεση για απανθρακοποίηση και ενίσχυση της εγχώριας ενεργειακής επάρκειας. Τα τελευταία δύο χρόνια, έχει καταγραφεί έντονο ενδιαφέρον για μακροχρόνιες συμβάσεις μεταξύ παραγωγών ΑΠΕ και ενεργοβόρων καταναλωτών, κυρίως από τη βιομηχανία.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, βέβαια, με κάποιες πολύ μικρές τοπικές εξαιρέσεις, δεν υπάρχει κορεσμός στα δίκτυα αλλά το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στο πώς η κατανάλωση θα απορροφήσει το πλεόνασμα της ενέργειας την ώρα που παράγεται (σχήματα μετατόπισης ζήτησης με έξυπνους μετρητές, κατασκευή datacenters, επέκταση ηλεκτροκίνησης).
Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, το 2024 υπογράφηκαν ή βρίσκονται σε διαδικασία διαπραγμάτευσης PPAs που ξεπερνούν τα 2 GW, ενώ η τάση συνεχίζεται αυξητικά. Παράγοντες της αγοράς ωστόσο υπογραμμίζουν ότι υπάρχουν σημαντικά «αγκάθια», με τα διαρθρωτικά προβλήματα στο δίκτυο μεταφοράς και διανομής που καθυστερούν την υλοποίηση έργων να είναι ένα εκ των βασικότερων.
Περαιτέρω, οι γραφειοκρατικές καθυστερήσεις στην έκδοση όρων σύνδεσης αλλά και η έλλειψη μηχανισμού εγγυήσεων ή σταθερών προτύπων PPAs, που δυσκολεύει την τραπεζική χρηματοδότηση, συμπληρώνουν το «παζλ» των προκλήσεων της εγχώριας αγοράς.
Παράλληλα, οι μικρότεροι καταναλωτές – όπως εμπορικές επιχειρήσεις ή δημοτικές αρχές – παραμένουν στο περιθώριο, καθώς δεν υπάρχει ακόμη ένας αποτελεσματικός μηχανισμός ομαδοποίησης της ζήτησής τους ώστε να συμμετάσχουν σε συλλογικά ή «πράσινα» εταιρικά PPAs.
Ελπίδες εναποτίθενται στο Ταμείο Ανάκαμψης και στα εργαλεία του ΕΣΠΑ, τα οποία μπορούν να ενισχύσουν την αποθήκευση και την ανάπτυξη ευφυών συστημάτων, κρίσιμων για τη μετάβαση προς υβριδικά PPAs που θα περιλαμβάνουν και συστήματα αποθήκευσης.
Σημειώνεται, επίσης, ότι και το σχέδιο Draghi προβλέπει μηχανισμό εγγυήσεων για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, στις οποίες υπάρχει το πρόβλημα του financial credibility, κάτι που θα πρέπει να επιταχυνθεί θεσμικά σε υψηλό επίπεδο.
Αναφορικά με τα συστήματα αποθήκευσης στην εγχώρια αγορά να αναφέρουμε πως δεν προβλέπεται κανενός είδους επιδότηση στο τελευταίο ΦΕΚ, το οποίο προβλέπει τη χορήγηση όρων σύνδεσης σε αυτά. Σύμφωνα με πληροφορίες, όμως, το ΥΠΕΝ εξετάζει ενδεχόμενη ανάπτυξη αγορών για μπαταρίες με έμφαση στις υπηρεσίες στο δίκτυο.
