Η συμφωνία-ορόσημο των κυβερνήσεων της ΕΕ για σταδιακή απαγόρευση των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου έως την 1η Ιανουαρίου 2028 ανοίγει μια νέα, ιστορική σελίδα για την ευρωπαϊκή ενεργειακή «αρχιτεκτονική».
Για την Ελλάδα, η απόφαση γεννά ευκαιρίες αναβάθμισης της θέσης της χώρας στο πλαίσιο των ευρωατλαντικών ενεργειακών συνεργασιών, αλλά και απαιτητικές προκλήσεις στη διετία 2026–2028, όταν οι τιμές και η ασφάλεια εφοδιασμού θα δοκιμαστούν.
Από το 45% στο μηδέν: Η δύσκολη προσαρμογή
Σήμερα, το ρωσικό αέριο εξακολουθεί να έχει βαρύ αποτύπωμα στο ελληνικό μείγμα εισαγωγών (το 45% των εισαγωγών της καλύπτεται ακόμη από τον συγκεκριμένο προμηθευτή).
Η απεξάρτηση, που θα γίνει σε τρία βήματα, σημαίνει ότι η χώρα θα χρειαστεί να αντικαταστήσει γρήγορα φθηνότερες ροές αγωγών με φορτία LNG, μια αγορά με εντονότερη μεταβλητότητα.
Το πρώτο κρίσιμο ορόσημο έρχεται τον Ιούνιο του 2026 με το τέλος των βραχυχρόνιων συμβάσεων ενώ ακολουθεί το οριστικό κλείσιμο της πόρτας από τις αρχές του 2028.
Το ελληνικό «χαρτί»: Ρεβυθούσα, Αλεξανδρούπολη, TAP και IGB
Η στροφή της Ευρώπης στο LNG —σε μεγάλο βαθμό αμερικανικής προέλευσης— αναβαθμίζει τον ρόλο της Ελλάδας ως πύλης εισόδου και διαμετακόμισης προς την Κεντρική και ΝΑ Ευρώπη.
Η Ρεβυθούσα και το FSRU Αλεξανδρούπολης λειτουργούν ως κύριες πηγές τροφοδοσίας, ενώ οι αγωγοί TAP και IGB δημιουργούν σταθερό διάδρομο διοχέτευσης προς Βορρά.
Ήδη η άνοδος των εισαγωγών LNG και το άλμα των εξαγωγών αερίου προς τα βόρεια σύνορα δείχνουν την κατεύθυνση.
Vertical Corridor: Από σχέδιο σε ισχύ
Το momentum ευνοεί τον Κάθετο Διάδρομο Φυσικού Αερίου (Vertical Corridor) που ξεκινά από την Ελλάδα και φτάνει μέχρι Μολδαβία–Ουκρανία.
Η πλήρης αξιοποίησή του αυξάνει όχι μόνο την εξαγωγική δυναμικότητα της χώρας, αλλά και τη γεωπολιτική της βαρύτητα ως εγγυήτριας ενεργειακής ασφάλειας για γείτονες και εταίρους.
Παράλληλα, ενισχύει τους δεσμούς Αθήνας–Ουάσιγκτον, ανοίγοντας χώρο για μεγαλύτερα volumes αμερικανικού LNG και πιθανές μακροπρόθεσμες συμφωνίες.
«Τουρκικό blend»: τέλος στις γκρίζες ροές
Καθοριστικής σημασίας για την ελληνική πλευρά είναι και η πρόβλεψη που βάζει τάξη στις «γκρίζες» ροές μέσω Τουρκίας. Ο ρόλος της Τουρκίας στη νέα ευρωπαϊκή ενεργειακή στρατηγική αποτελεί ξεχωριστό κεφάλαιο, όχι το πιο κρίσιμο, αλλά σίγουρα καθοριστικό για την Ελλάδα. Στην πράξη, η απόφαση των «27» βάζει φρένο στη δυνατότητα της Μόσχας να διοχετεύει φυσικό αέριο στην ευρωπαϊκή αγορά μέσω της λεγόμενης «πίσω πόρτας», δηλαδή μέσα από τις τουρκικές ροές που εμφανίζονταν ως «Turkish Blend».
Oυσιαστικά, ένα από τα πιο ουσιαστικά κέρδη για την Ελλάδα μέσα από τη νέα συμφωνία είναι ότι μειώνεται ο ρόλος της Τουρκίας ως πύλης προμήθειας φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Μετά από παρέμβαση του ΥΠΕΝ, στο τελικό κείμενο ενσωματώθηκε ρητή αναφορά στον αγωγό TurkStream, ο οποίος μεταφέρει ρωσικό αέριο μέσω Τουρκίας προς τη Βουλγαρία και τη χώρα μας.
Η διάταξη αυτή απαντά σε μια από τις βασικές ανησυχίες της Αθήνας, που αφορούσε τις «καμουφλαρισμένες» εισαγωγές ρωσικού καυσίμου οι οποίες παρουσιάζονταν ως τουρκικό προϊόν υπό την ετικέτα Turkish Blend. Πλέον, οποιαδήποτε ροή φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας προς Ελλάδα και Βουλγαρία θα θεωρείται εξ ορισμού ρωσικής προέλευσης, εκτός εάν υπάρξουν αδιαμφισβήτητα αποδεικτικά στοιχεία για το αντίθετο.
Oι δύο προκλήσεις
Οι προκλήσεις της επόμενης διετίας είναι συγκεκριμένες. Η αντικατάσταση φθηνών ροών αγωγών με φορτία LNG μπορεί να διατηρήσει τις τιμές σε υψηλότερα επίπεδα, ειδικά στο έτος αερίου 2026–2027 που ακολουθεί το «στοπ» στα βραχυπρόθεσμα ρωσικά συμβόλαια και στο 2027–2028, λίγο πριν από την οριστική απαγόρευση.
Η έλλειψη υπόγειας αποθήκης αερίου στην Ελλάδα προσθέτει ένα ακόμη επίπεδο δυσκολίας, καθώς περιορίζει την ικανότητα δημιουργίας στρατηγικών αποθεμάτων χαμηλού κόστους τους θερινούς μήνες. Η λύση μπορεί να έρθει μέσα από μια πιο ευέλικτη χρήση των τερματικών, διαφοροποίηση προμηθευτών, καλύτερο συντονισμό με τα περιφερειακά δίκτυα και έξυπνες ρυθμιστικές παρεμβάσεις στα τέλη διαμετακόμισης, ώστε να μετριαστούν οι ανατιμητικές πιέσεις.
Σε πολιτικό επίπεδο, το στίγμα της Αθήνας είναι σαφές: ενεργειακή ανεξαρτησία με προσιτές τιμές. Η διεύρυνση της «ψαλίδας» χονδρεμπορικών τιμών ανάμεσα στην Κεντρική και τη Νοτιοανατολική Ευρώπη επαναφέρει την ανάγκη για στοχευμένες ευρωπαϊκές κινήσεις που να διασφαλίζουν ότι το κόστος της μετάβασης δεν θα βαρύνει δυσανάλογα τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις του Νότου. Η ενίσχυση των δεσμών με τις ΗΠΑ, με αιχμή το αμερικανικό LNG και πιθανές μακροπρόθεσμες συμφωνίες, προσθέτει ένα ακόμη εργαλείο στα χέρια της κυβέρνησης.
Αν η μετάβαση εκτελεστεί με σχέδιο, η Ελλάδα μπορεί να βγει πολλαπλά κερδισμένη. Γεωστρατηγικά, εδραιώνει ρόλο-κλειδί στον ανεφοδιασμό της ΝΑ Ευρώπης και μετατρέπεται από «τελικό προορισμό» σε διαμορφωτή ροών. Οικονομικά, ενισχύει τον ανταγωνισμό στην εγχώρια αγορά και αξιοποιεί καλύτερα τις ρυθμιζόμενες υποδομές, μειώνοντας το κόστος για τον τελικό καταναλωτή. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αποκτά βαρύνοντα λόγο στην επόμενη μέρα της ενεργειακής ενοποίησης.
Το χρονοδιάγραμμα είναι απαιτητικό, όμως, με τις υποδομές να ωριμάζουν και τον Κάθετο Διάδρομο να αποκτά «περιεχόμενο», η Ελλάδα έχει μπροστά της μια ευκαιρία να μετατρέψει την ευρωπαϊκή απεξάρτηση από το ρωσικό αέριο σε μοχλό αναβάθμισης του δικού της ρόλου.
Ο «οδικός χάρτης» με ορόσημα
Η συμφωνία των «27» προβλέπει ότι η απεξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο θα προχωρήσει σταδιακά, μέσα από τρία διαδοχικά στάδια:
- 1/1/2026–17/6/2026: Τέλος στα νέα βραχυπρόθεσμα συμβόλαια ρωσικού αερίου· λήξη ισχύος όσων είχαν συναφθεί νωρίτερα.
- 2026–2027: Πρώτη χρονιά έντονης προσαρμογής στις τιμές και στις ροές.
- 2027–2028: Δεύτερο κύμα προσαρμογής ενόψει της ολικής απαγόρευσης.
- 1/1/2028: Τερματισμός και των μακροπρόθεσμων συμβολαίων ρωσικού αερίου.
