Τρεις μήνες μετά τον εντοπισμό των πρώτων κρουσμάτων στην επαρχία Ουχάν στης Κίνας πολλά από τα δεκάδες ερωτήματα δεν έχουν ακόμη απαντηθεί, ούτε για την διάρκεια της επιδημιολογικής κρίσης, ούτε για τις επιπτώσεις στην οικονομία, ούτε για την επόμενη ημέρα.
Η μάχη είναι μπροστά, θα είναι μακράς διαρκείας, αλλά ένα είναι σίγουρο. Το αύριο, όποτε και αν αυτό έλθει, δεν θα μοιάζει σε τίποτα με τον Δεκέμβριο, τον Ιανουάριο ή τον Φεβρουάριο.
Ένας νέος κόσμος ξημερώνει, πιθανώς χωρίς πολλές από τις μικρές επιχειρήσεις, των οποίων οι προ κρίσης εξαιρετικά μικρές αντοχές δεν θα τους επιτρέψουν να επιβιώσουν, αλλά και ενδεχομένως με την διατήρηση στη ζωή πολλών μεγαλύτερων που ουδέποτε ήταν ανταγωνιστικές, αλλά θα παραμείνουν όρθιες, στηριζόμενες από πόρους από τα πακέτα στήριξης των πολλών τρισεκατομμυρίων που ρίχνουν οι κυβερνήσεις.
Σε αυτό το αβέβαιο περιβάλλον, όσοι επιμένουν να στέκονται στην θετική πλευρά βλέπουν ότι μεγάλο μέρος της καταστροφής έχει ήδη συντελεστεί όταν έκλεισαν οι οικονομίες. Βλέπουν επίσης ότι τουλάχιστον στην Ελλάδα, δεν βρισκόμαστε στο 2011, τότε που η βαθιά ύφεση πυροδότησε μία μακροχρόνια συρρίκνωση επειδή είχαν καταστραφεί - και όχι κλείσει όπως τώρα - κομμάτια του παραγωγικού ιστού.
Βλέπουν ότι ακόμη και σύμφωνα με τις δυσοίωνες προβλέψεις του IMF, ναι μεν τους επόμενους μήνες μας περιμένει στασιμότητα, αλλά μετά έρχεται η ανάκαμψη με την προϋπόθεση ότι το επιδημιολογικό δεν θα μας αιφνιδιάσει ξανά με καινούρια έντονα κύματα και οικονομικές καραντίνες.
Στην απαισιόδοξη τώρα πλευρά του γηπέδου, και χωρίς καμία πρόθεση εξωραϊσμού της κατάστασης, είναι προφανές ότι για ορισμένες οικονομίες η ανάκαμψη θα έχει σχήμα V, όπως μάλλον για την Γερμανία, αλλά για άλλες, όπως η Ελλάδα, αυτή θα έχει ένα σχήμα U. Δηλαδή θα γίνει πιο σταδιακά και όχι απότομα,
Η επιστροφή στα προ κρίσης επίπεδα θα απαιτήσει χρόνο. Και ο σημαντικότερος παράγοντας για τον οποίο ταιριάζει στην Ελλάδα το U και όχι το V συνδέεται με την επιδημιολογική αβεβαιότητα που επιδρά σε μια οικονομία που εξαρτάται από την “μονοκαλλιέργεια” που λέγεται τουρισμός.
Η υπερβολή της στήριξης στον τουρισμό - που παράγει το 1 από τα 5 ευρώ του εθνικού εισοδήματος- και στο real estate δυσκολεύει την ανάκαμψη όπως και η υπερβολική συμμετοχή των μικρών επιχειρήσεων στην παραγωγική διαδικασία.
Το “αρχιπέλαγος” των χιλιάδων μικρών, με πολύ περιορισμένες αντοχές, σημαίνει ότι όσοι απ' αυτούς επιβιώσουν, θα βρεθούν αντιμέτωποι με την επιφυλακτικότητα της ζήτησης, όπως και με την διάθεση των πολιτών να αυξήσουν τις αποταμιεύσεις τους. Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι το πρώτο διάστημα που ακολουθεί το τέλος των μεγάλων κρίσεων, οι καταναλωτές γίνονται πιο επιφυλακτικοί. Προτιμούν να αποταμιεύσουν χρήματα, φοβούμενοι τον ερχομό μιας νέας κρίσης, παρά να δαπανήσουν.
Σε αυτή την φάση βρισκόμαστε σήμερα. Παραμένοντας ωστόσο στην αισιόδοξη αλλά και ρεαλιστική πλευρά, αυτή την φορά η Ελλάδα έχει τρεις συμμάχους:
Την ρευστότητα από την οποία δεν είμαστε αποκλεισμένοι λόγω κυρίως της επιτυχούς μέχρι τώρα διαχείρισης, τόσο πριν, όσο και κατά την διάρκεια της κρίσης του COVID-19.
Μία θετική αντίδραση των θεσμών της κοινωνίας και της οικονομίας και μία πολύ υψηλού επιπέδου συνεργασία πολιτών, πολιτικών και θεσμικών οργάνων. Φαίνεται ότι η κρίση δημιουργεί νέες συνθήκες κοινωνικής και οικονομικής αποτελεσματικότητας στο μέλλον.
Τέλος υπάρχει και ο ευρωπαϊκός παράγοντας ο οποίος είναι εμφανές ότι θα παράξει και νέα δεδομένα αφού οι αποφάσεις του Eurogroup θα πρέπει να θεωρηθούν ως μια “προκαταβολή” στην αντιμετώπιση του COVID-19 αλλά και στην διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Πολλά θα κριθούν από την επικείμενη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της προσεχούς Πέμπτης 23 Απριλίου. Κατά πόσο δηλαδή οι ευρωπαίοι ηγέτες θα βελτιώσουν την συμφωνία του Eurogroup και θα εγκρίνουν την δημιουργία του Ταμείου Ανάκαμψης, το λεγόμενο Recovery Fund, που αποτελεί μια εμβάθυνση της αμοιβαιοποίησης που είναι έτσι και αλλιώς εδώ.
Σε κάθε όμως περίπτωση, για να παραμείνουμε στην θετική πλευρά, και να μην χάσουμε το έδαφος κάτω από τα πόδια μας, όλος ο πλανήτης- εννοείται και η Ελλάδα- πρέπει να αποδεχθούμε ότι χρειαζόμαστε αισιοδοξία, οραματισμό και συνεργασία. Επιχειρήσεις, εργαζόμενοι και κράτος πρέπει να καθίσουν όλοι μαζί στο τραπέζι, με συναίσθηση του θηριώδους προβλήματος που έχουν να αντιμετωπίσουν, χωρίς ιδεοληψίες και να καταλήξουν σε μια συμφωνία για την επόμενη ημέρα. Οι μεν εργοδότες να αναλάβουν την υποχρέωση διατήρησης όσο το δυνατόν περισσότερων θέσεων εργασίας, οι εργαζόμενοι να αναλάβουν την υποχρέωση να προσαρμοστούν στο νέο εργασιακό περιβάλλον, που όσο και αν δεν μας αρέσει, εκ των πραγμάτων θα είναι πιο δύσκολο, και όχι μόνο λόγω κορονοϊού, το δε κράτος να αναλάβει την υποχρέωση να δημιουργήσει ένα ασφαλές περιβάλλον στοχευμένης επανεκκίνησης της οικονομίας.
