Οι φήμες για ένταση στις σχέσεις μεταξύ του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του εθνικιστή κυβερνητικού εταίρου του Ντεβλέτ Μπαχτσελί αναζωπυρώθηκαν τις τελευταίες εβδομάδες, ύστερα από την απουσία του τελευταίου από τη δεξίωση για την επέτειο της ανακήρυξης της Δημοκρατίας, στις 29 Οκτωβρίου, εθνική εορτή της Τουρκίας. Η προ ημερών επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στην κατοικία του Μπαχτσελί, αν και προβλήθηκε ως «φιλική», δεν φαίνεται να διέλυσε πλήρως τα «σύννεφα» γύρω από το μέλλον της συμμαχίας των ισλαμιστών του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) με το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP).
Παρά τις δημόσιες διαβεβαιώσεις αμφότερων των ηγετών ότι δεν υπάρχουν «προβλήματα» εντός του κυβερνητικού συνασπισμού, οι ενδείξεις για δυσαρμονία όσον αφορά τον προσανατολισμό της κυβέρνησης πληθαίνουν. Οι διαφωνίες αφορούν τόσο βασικές κατευθυντήριες γραμμές στο εσωτερικό μέτωπο -όπως διώξεις δημάρχων της αντιπολίτευσης, η στάση απέναντι στη Δικαιοσύνη, το Κουρδικό και ο έλεγχος των σωμάτων ασφαλείας- όσο και καίρια ζητήματα εξωτερικής πολιτικής.
Ο Μπαχτσελί, που στο παρελθόν είχε αντιταχθεί σκληρά σε κάθε διάλογο με τους Κούρδους, εμφανίζεται τώρα να στηρίζει την αποφυλάκιση του συμπροέδρου του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας των Λαών (HDP), Σελαχατίν Ντεμιρτάς, ζητώντας ευθυγράμμιση με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Πολιτικοί κύκλοι στην Άγκυρα εκτιμούν ότι θεωρεί την απελευθέρωση Ντεμιρτάς καταλύτη για την αναθέρμανση της ειρηνευτικής διαδικασίας με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (ΡΚΚ). Ήταν άλλωστε ο ίδιος που τον Οκτώβριο του 2024 βγήκε μπροστά για διάλυση του ΡΚΚ, πρόταση που βρήκε θετική ανταπόκριση από τον φυλακισμένο ηγέτη της κουρδικής οργάνωσης Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ο οποίος και ζήτησε από τους συντρόφους του να εγκαταλείψουν την ένοπλη πάλη.
Αντίθετα, το περιβάλλον του Ερντογάν και το ΑΚΡ διατηρούν επιφυλάξεις, καθώς βλέπουν ότι ο διάλογος για το Κουρδικό και η επιχείρηση «Τουρκία χωρίς τρομοκρατία», όπως έχει βαφτιστεί επισήμως το άνοιγμα προς το ΡΚΚ, όχι μόνο δεν προσφέρει πολιτικά οφέλη στο κυβερνών κόμμα, αλλά προκαλεί ρήγμα στο εκλογικό μπλοκ της Δεξιάς από όπου αλιεύει ψήφους το κυβερνών κόμμα και ενισχύει την εθνικιστική ρητορική των κεμαλιστών της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Ο Μπαχτσελί από την άλλη προχώρησε ακόμη και σε πρόταση για επίσκεψη στον Αμπντουλάχ Οτσαλάν από την αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή που ασχολείται με τις νομικές ρυθμίσεις για την κοινωνική επανένταξη χαμηλόβαθμων μελών του ΡΚΚ που θα εγκαταλείψουν την κουρδική οργάνωση. Η πρότασή του προκάλεσε αμηχανία στο προεδρικό μέγαρο με τον Ερντογάν προς το παρόν να σιωπά.
Ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί δεν κρύβει την ίδια στιγμή τη δυσαρέσκειά του για τις συλλήψεις δημάρχων του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), ιδιαίτερα για την περίπτωση του Αχμέτ Οζέρ, δημάρχου της συνοικίας Εσενγιούρτ στην Κωνσταντινούπολη, ο οποίος είχε εκλεγεί με το CHP και τη στήριξη του φιλοκουρδικού DEM. Η αιφνίδια απόφαση δικαστηρίου να αποφυλακίσει τον Οζέρ στις αρχές της εβδομάδας προκάλεσε αίσθηση, καθώς ο ίδιος, αμέσως μετά την απελευθέρωσή του, ευχαρίστησε δημόσια τον Μπαχτσελί.
Οι διαφωνίες αγγίζουν και το Κυπριακό. Μετά την εκλογική νίκη του Τουφάν Έρχουρμαν, ο Μπαχτσελί ζήτησε την προσάρτηση των κατεχομένων, την ώρα που η τουρκική κυβέρνηση έστελνε επίσημα συγχαρητήρια στον νέο ηγέτη των Τουρκοκυπρίων. Το δίδυμο Ερντογάν-Μπαχτσελί προωθούσε όλα αυτά τα χρόνια τη λύση των δύο κρατών, ενώ από την άλλη ο Έρχιουρμαν αναδείχθηκε νικητής ευαγγελιζόμενος μία λύση που ο ίδιος υποστήριζε ότι ήταν ομοσπονδιακή. Εξάλλου το εκλογικό αποτέλεσμα ερμηνεύτηκε ως απάντηση των ψηφοφόρων στα κατεχόμενα -Τουρκοκυπρίων και εποίκων- ενάντια στις έντονα παρεμβατικές πολιτικές της Άγκυρας. Η πλευρά Ερντογάν έδειξε μετεκλογικά σχετική ευελιξία, χωρίς να μετακινείται από τις θέσεις της, ενώ η αντίδραση του Μπαχτσελί ήταν οργισμένη και έστελνε «μήνυμα» στον νεοεκλεγέντα ηγέτη των Τουρκοκυπρίων και όσους τον στήριξαν.
Ενδεικτική της απόστασης που τους χωρίζει στην εξωτερική πολιτική ήταν και η δήλωση Μπαχτσελί για έναν άξονα Τουρκίας-Ρωσίας-Κίνας, την ώρα που ο Ερντογάν βρισκόταν στις Ηνωμένες Πολιτείες επιχειρώντας να αποκαταστήσει ενώπιον του Ντόναλντ Τραμπ την εικόνα της Τουρκίας ως αξιόπιστου συμμάχου της Δύσης και ζητώντας την επανένταξη της χώρας στο πρόγραμμα των F-35, από το οποίο αποκλείστηκε μετά την αγορά του ρωσικού συστήματος αεράμυνας S-400.
Σύννεφα συγκεντρώνονται και σε ζητήματα χαμηλότερης πολιτικής, πλην όμως σημαντικά για το MHP. Πρόσφατοι «ψίθυροι» για δυσαρέσκεια αφορούν, μεταξύ άλλων, τις μετακινήσεις στελεχών στην τουρκική Αστυνομία από τον υπουργό Εσωτερικών Αλί Γερλικαγιά, χωρίς να έχει προηγηθεί διαβούλευση με το MHP. Το κόμμα του Μπαχτσελί ελέγχει κρίσιμες θέσεις στον κρατικό μηχανισμό, κυρίως στα σώματα ασφαλείας, στη Δικαιοσύνη και όχι μόνο, εξασφαλίζοντας διαχρονικά στους εθνικιστές Γκρίζους Λύκους προσβάσεις σε νευραλγικά κέντρα εξουσίας. Η δυσαρέσκεια του ΜΗΡ είχε ήδη φανεί όταν ο Ερντογάν απομάκρυνε από την ηγεσία του υπουργείου Εσωτερικών τον Σουλεϊμαν Σοϊλού, εκλεκτό του Μπαχτσελί, μετά τις εκλογές του 2023.
Ο Ραγκίπ Σοϊλού, έγκυρος δημοσιογράφος με κριτική στήριξη της κυβέρνησης Ερντογάν, σε άρθρο του στο Middle East Eye παρομοιάζει τη συνεργασία Ερντογάν-Μπαχτσελί με «πολιτικό γάμο», σημειώνοντας ότι ένα «διαζύγιο» θα ήταν εξαιρετικά δαπανηρό για αμφότερους, εκτός και υπάρξει μία σημαντική πολιτική ανατροπή στην Τουρκία.
Η συμμαχία των δύο ηγετών, που «χτίστηκε» μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, κράτησε όρθια την τουρκική κυβέρνηση επί χρόνια σε δύσκολες συνθήκες εντός και εκτός συνόρων. Το μέλλον της εξαρτάται από τις πολιτικές επιδιώξεις του Ερντογάν, καθώς για να διατηρήσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, πολλώ δε μάλλον να διεκδικήσει νέα προεδρική θητεία -είτε προκηρύσσοντας πρόωρες εκλογές, είτε αλλάζοντας το Σύνταγμα- χρειάζεται τη στήριξη του Μπαχτσελί.
Παράλληλα, όμως ο Ερντογάν διερευνά νέα σχήματα συμπόρευσης και με πιο ετερόκλητους εταίρους: από το φιλοκουρδικό DEM, το οποίο προσεγγίζει μέσω της διαδικασίας ειρήνευσης στο Κουρδικό, έως μικρότερα συντηρητικά κόμματα της Δεξιάς. Χαρακτηριστική ήταν η επιλογή του να καθίσουν δίπλα του στη δεξίωση της 29ης Οκτωβρίου ο Αχμέτ Νταβούτογλου και ο Αλί Μπαμπατζάν, πρώην πρωθυπουργός ο πρώτος και υπουργός πρώτης γραμμής ο δεύτερος σε προηγούμενες κυβερνήσεις του, οι οποίοι διαφώνησαν μαζί του και έχουν φτιάξει τα δικά τους κόμματα.
Σε όλο αυτό το πλέγμα, παράγοντα αβεβαιότητας αποτελεί σαφώς η επιβαρυμένη υγεία του γηραιού Ντεβλέτ Μπαχτσελί, που ούτως ή άλλως, μπορεί να δρομολογήσει πολιτικές εξελίξεις.
