Η συμφωνία του Οκτωβρίου σχεδιάστηκε με τη λογική ότι η εκεχειρία στη Γάζα θα μπορούσε να μετατραπεί σε πολιτική λύση. Σήμερα, περισσότερο από δύο εβδομάδες μετά, μοιάζει να έχει εγκλωβιστεί σε μια ενδιάμεση κατάσταση: ούτε κατέρρευσε, ούτε προχωρά. Οι επιθέσεις της Χαμάς και οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί ήρθαν να εκθέσουν όλες τις αδυναμίες μίας κατάπαυσης του πυρός που, από την πρώτη στιγμή, έμοιαζε να στέκει πάνω σε κινούμενη άμμο, υπενθυμίζοντας ότι η γραμμή ανάμεσα στη διατήρηση της εκεχειρίας και την επανέναρξη του πολέμου παραμένει εξαιρετικά λεπτή.
Οι ισραηλινές δυνάμεις πραγματοποίησαν προχθές τις σφοδρότερες αεροπορικές επιδρομές στον παλαιστινιακό θύλακα αφότου τέθηκε την 10η Οκτωβρίου σε ισχύ η εκεχειρία στη βάση του σχεδίου Τραμπ οδηγώντας στην απελευθέρωση των ομήρων που παρέμεναν εν ζωή. Οι βομβαρδισμοί ήλθαν σε απάντηση επιθέσεων της Χαμάς, που κόστισαν τη ζωή ενός Ισραηλινού στρατιώτη, και ενόσω διογκώνεται η οργή σε όλο το πολιτικό φάσμα και την κοινωνία του Ισραήλ για τον εμπαιγμό που επιχειρεί η Χαμάς με την επιστροφή των νεκρών ομήρων.
Περισσότεροι από 100 νεκροί, ανάμεσά τους 46 παιδιά, ήταν ο απολογισμός των επιδρομών στη Λωρίδα της Γάζας, σύμφωνα με παλαιστινιακές πηγές, και οι άμαχοι φοβούνται τώρα την επιστροφή του πολέμου. Οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας (IDF) ανακοίνωσαν από πλευράς τους το πρωί της Τετάρτης ότι επανέρχονται στην εφαρμογή της εκεχειρίας, ύστερα από σειρά πληγμάτων εναντίον «δεκάδων τρομοκρατικών στόχων και ενόπλων», μεταξύ των οποίων, όπως ανέφεραν περιλαμβάνονταν τουλάχιστον 30 διοικητές ένοπλων ομάδων.
Η επιστροφή, το συντομότερο δυνατόν, των σορών των ομήρων που πέθαναν στις σήραγγες της Γάζας αποτελεί κεντρική πρόβλεψη του πρώτου σταδίου του σχεδίου Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου. Σε αντάλλαγμα, το Ισραήλ έχει δεχθεί να παραδώσει τις σορούς 14 Παλαιστινίων για κάθε έναν Ισραηλινό. Ωστόσο, η Χαμάς καθυστερεί σκόπιμα, όπως καταγγέλλεται από την ισραηλινή πλευρά, ενώ φθάνει και σε σημείο να σκηνοθετεί την ανεύρεση της σορού ομήρου μπροστά στα μάτια της Διεθνούς Επιτροπής του Ερυθρού Σταυρού (ICRC) ώστε να καλλιεργήσει την εντύπωση ότι καταβάλλει προσπάθειες για τον εντοπισμό των νεκρών.
Πλάνα από drone που δόθηκαν στη δημοσιότητα απεικονίζουν πώς η Χαμάς μετακίνησε και έθαψε τα λείψανα ομήρου σε άλλο σημείο για να καλέσει εν συνεχεία εκπροσώπους της ICRC και να ανεβάσει μπροστά τους την παράσταση της ανεύρεσης της σορού απαχθέντος. Η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού εξέδωσε σπάνια δημόσια ανακοίνωση, καταδικάζοντας τη Χαμάς και αναφέροντας πως είναι «απαράδεκτο να σκηνοθετείται μια ψευδής ανέρευση σορού, τη στιγμή που τόσες οικογένειες εξακολουθούν να περιμένουν νέα για τους οικείους τους».
Μέχρι στιγμής, έχουν επιστραφεί οι σοροί 15 ομήρων, ενώ 13 παραμένουν στη Γάζα. Η Χαμάς υποστηρίζει ότι δεν γνωρίζει την ακριβή τοποθεσία όλων των σορών, καθώς έχει χάσει επαφή με αρκετές από τις ομάδες της που κρατούσαν ομήρους και φέρεται να εξοντώθηκαν κατά τη διάρκεια των ισραηλινών βομβαρδισμών. Αναφέρει επίσης πως πολλά από τα λείψανα βρίσκονται σε περιοχές που έχουν καταστραφεί ολοσχερώς από τις επιδρομές. Για το Ισραήλ, η Χαμάς κρατά τους νεκρούς ομήρους ως διαπραγματευτικό χαρτί, εκμεταλλευόμενη το χρόνο για να ανασυνταχθεί και επιχειρώντας να καθυστερήσει τα επόμενα στάδια της συμφωνίας.
Το βίντεο που δημοσιοποιήθηκε με τη σκηνοθετημένη «ανακάλυψη» ενίσχυσε ακόμη περισσότερο το κλίμα καχυποψίας, πολλώ δε μάλλον που αφορούσε σε μέρος των λειψάνων του Οφίρ Τζαρφάτι, ομήρου της 7ης Οκτωβρίου που είχαν εντοπίσει νεκρό οι IDF ήδη από το 2023. Η Χαμάς είχε επιστρέψει το προηγούμενο βράδυ μέρος των λειψάνων του Οφίρ Τζαρφάτι αντί της σορού ενός εκ των υπολοίπων 13 ομήρων, επιτείνοντας την οργή στο Ισραήλ και βαθαίνοντας ακόμη περισσότερο το τραύμα των συγγενών.
Σε αυτό το σκηνικό, το Ισραήλ εμφανίζεται να εξετάζει να επεκτείνει τον έλεγχό του σε περιοχές πέραν της «κίτρινης ζώνης» στην οποία αποσύρθηκε μετά την 10η Οκτωβρίου και η οποία καλύπτει περίπου το 50% της Γάζας. Χτυπήθηκαν, εν τω μεταξύ, χθες εγκαταστάσεις όπου ήταν αποθηκευμένα όπλα και drones στην Μπέιτ Λάχια στη βόρεια Γάζα, που επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν σε επίθεση κατά των ισραηλινών δυνάμεων, σύμφωνα με τις IDF.
Γίνεται σαφές πως η μόνη φάση που πράγματι έχει προχωρήσει με κάποια συνοχή ήταν η πρώτη - η επιστροφή των ζωντανών ομήρων. Τα επόμενα στάδια παραμένουν «ανοιχτά» και αβέβαια, με ασαφή χρονοδιαγράμματα και αρνητική δυναμική.
Το πλέον καθοριστικό σημείο είναι ο αφοπλισμός της Χαμάς στον οποίο ουδεμία πρόθεση δείχνει να προχωρήσει και είναι το ζήτημα που ακριβώς προβάλλει πίσω από την αντιπαράθεση για τις σορούς των απαχθέντων. Το τρίτο και πιο κρίσιμο στάδιο της συμφωνίας προβλέπει τη σταδιακή παράδοση των όπλων της Χαμάς σε μια μελλοντική παλαιστινιακή διοίκηση τεχνοκρατών υπό διεθνή εποπτεία, που ακόμη δεν έχει συγκροτηθεί.
Η Χαμάς επιμένει ότι δεν μπορεί να αφοπλιστεί όσο το Ισραήλ διατηρεί στρατιωτική παρουσία στη Γάζα και δεν είναι ξεκάθαρο ποιος θα αναλάβει τη διοίκηση του θύλακα. «Τα όπλα της αντίστασης είναι δεμένα με την κατοχή. Όταν αυτή τελειώσει, τότε τα όπλα θα παραδοθούν στο κράτος», δήλωσε την Κυριακή ο επικεφαλής διαπραγματευτής της Χαλίλ αλ-Χάγια. Η δήλωση αυτή, που σχολιάστηκε εκτενώς στον διεθνή Τύπο, ερμηνεύτηκε ως έμμεση άρνηση του πλήρους αφοπλισμού - και ως μήνυμα ότι η Χαμάς δεν σκοπεύει να εγκαταλείψει την πολιτική της υπόσταση χωρίς ανταλλάγματα. Ασαφές ήταν παράλληλα εάν ο Αλ-Χάγια αναφερόταν στην τεχνοκρατική διοίκηση ή σε ένα παλαιστινιακό κράτος.
Για την ισραηλινή πλευρά, ο πλήρης αφοπλισμός είναι αδιαπραγμάτευτος όρος. Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι χωρίς πλήρη παράδοση των όπλων, κάθε νέα διοίκηση στη Γάζα «θα είναι απλώς η Χαμάς με άλλο όνομα».
Η Ουάσινγκτον, εν τω μεταξύ, επιχειρεί να διατηρήσει μία πολύ δύσκολη ισορροπία, με τον Ντόναλντ Τραμπ να έχει επενδύσει πολιτικά τα μέγιστα στην «επιβίωση» της εκεχειρίας και την εφαρμογή του σχεδίου του, το οποίο περιβάλλεται ωστόσο από κενά, ασάφειες και απουσία συγκεκριμένων χρονοδιαγραμμάτων όσον αφορά τα πλέον καίρια σημεία του αφοπλισμού της Χαμάς και της μελλοντικής διακυβέρνησης της Γάζας. Η αμερικανική στάση συνδυάζει τη δημόσια υποστήριξη προς το Ισραήλ με παρασκηνιακές πιέσεις για διατήρηση της εκεχειρίας.
Ο ίδιος ο Τραμπ κάλυψε πλήρως τις ισραηλινές επιχειρήσεις της Τρίτης στη Γάζα, τονίζοντας ότι όταν δέχεται επίθεση το Ισραήλ «μπορεί και πρέπει να ανταποδώσει» και επιμένοντας παράλληλα ότι η εκεχειρία πρέπει να διατηρηθεί πάση θυσία. Σύμφωνα με αμερικανικές πηγές, ο Τραμπ αναγνώρισε πως «ορισμένες σοροί είναι δύσκολο να ανακτηθούν», αλλά επισήμανε ότι «άλλες μπορούν να επιστραφούν τώρα και για κάποιο λόγο αυτό δεν γίνεται», αφήνοντας να εννοηθεί ότι το ζήτημα συνδέεται με τον αφοπλισμό της Χαμάς.
Τις τελευταίες εβδομάδες, η αμερικανική παρουσία στην περιοχή ήταν ιδιαίτερα έντονη. Ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς, ο επικεφαλής διπλωματίας Μάρκο Ρούμπιο, καθώς και το δίδυμο των Στίβεν Γουίτκοφ και Τζάρεντ Κούσνερ επισκέφθηκαν διαδοχικά το Ισραήλ, πραγματοποιώντας συνομιλίες με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου και τη στρατιωτική ηγεσία. Οι επισκέψεις αυτές ήταν μήνυμα στήριξης - αλλά και πίεσης. Οι δηλώσεις τους, επικεντρωμένες στη ανάγκη διατήρησης της εκεχειρίας, ήλθαν με φόντο τις αμερικανικές σημαίες στο κοινό στρατιωτικό αρχηγείο που έχει συσταθεί στην Κιριάτ Γκατ του νότιου Ισραήλ για τον συντονισμό της εφαρμογής του σχεδίου Τραμπ και τη συγκρότηση της λεγόμενης δύναμης «σταθεροποίησης» που προορίζεται να αναλάβει την ασφάλεια στη μεταπολεμική Γάζα.
