Ο Ρόμπερτ Φράνσις Πρέβοστ, ο οποίος την Πέμπτη εξελέγη Πάπας Λέων ΙΔ΄, είναι ο πρώτος Αμερικανός που αναλαμβάνει την κεφαλή της Καθολικής Εκκλησίας στην ιστορία της.
Όμως, σύμφωνα με ειδικούς του Βατικανού, η ιδιότητά του ως Αμερικανού είναι μόνο μία πτυχή της προσωπικότητάς του: πρόκειται για έναν κοσμοπολίτη κληρικό, με ρίζες τόσο στη Λατινική όσο και στη Βόρεια Αμερική - και ίσως τον καταλληλότερο μεσολαβητή ανάμεσα σε δύο καθολικούς κόσμους που απομακρύνονται διαρκώς ο ένας από τον άλλον.
«Είναι σαν να έχει διπλή υπηκοότητα - είναι ο ιδανικός ποντίφικας για την εποχή μας», σχολίασε ο Μάιλς Πάτεντεν, ιστορικός του παπισμού και λέκτορας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Ο προκάτοχός του, Πάπας Φραγκίσκος - κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο - προσπάθησε να γεφυρώσει το αυξανόμενο χάσμα σε μια Εκκλησία διχασμένη γεωγραφικά και ιδεολογικά. Οι παραδοσιακοί, που εξακολουθούσαν να βλέπουν τον θεσμό ως θεμελιωδώς δυτικό, συγκρούονταν με τα εκατομμύρια νέων καθολικών που προέρχονταν πλέον από τον αναπτυσσόμενο κόσμο, αλλά και με τους προοδευτικούς που επιδίωκαν να εκσυγχρονίσουν τη δράση της Εκκλησίας στο πλαίσιο μιας φιλελεύθερης κοινωνίας.
Παρά την πρόοδο που σημείωσε, η προσπάθεια του Φραγκίσκου να ικανοποιήσει όλες τις πλευρές κατέληξε σε θεολογική σύγχυση, όξυνε τη συντηρητική αντίδραση και προκάλεσε εσωτερική αντίσταση από βετεράνους του Βατικανού που αντιτάσσονταν στην ατζέντα των μεταρρυθμίσεών του.
Ο Πρέβοστ, τουλάχιστον θεωρητικά, ενδέχεται να αποτελέσει την προσωπικότητα συναίνεσης που έχει ανάγκη η Εκκλησία.
Γεννημένος στο Σικάγο, ο 69χρονος νέος ποντίφικας έχει αφιερώσει μεγάλο μέρος της ιερατικής του ζωής στο εξωτερικό, ως ιεραπόστολος και εκπαιδευτικός στο Περού. Μιλάει αγγλικά, ισπανικά, γαλλικά, πορτογαλικά και ιταλικά, ενώ έχει μακρά εμπειρία στο απαιτητικό περιβάλλον της παπικής διπλωματίας, υπηρετώντας, μεταξύ άλλων, ως πρόεδρος της Παπικής Επιτροπής για τη Λατινική Αμερική και ως υπεύθυνος για τον διορισμό νέων επισκόπων στο Βατικανό.
Στις παρασκηνιακές διεργασίες πριν το κονκλάβιο, οι Λατινοαμερικανοί καρδινάλιοι τον θεωρούσαν «δικό τους άνθρωπο», ενώ φαίνεται πως Ευρωπαίοι και Βορειοαμερικανοί καρδινάλιοι συναίνεσαν στην υποψηφιότητά του ως συμβιβαστική λύση, αφότου ο φαβορί Πιέτρο Παρολίν, υπουργός Εξωτερικών του Βατικανού, δεν εξασφάλισε επαρκή στήριξη, σύμφωνα με πηγή εντός του Βατικανού που μίλησε στο Politico.
Η ταχύτητα με την οποία εξελέγη – μόλις έπειτα από τέσσερις ψηφοφορίες, το απόγευμα της Πέμπτης – υποδηλώνει ότι κατάφερε να συσπειρώσει μια ευρεία πλειοψηφία. Η ηγεσία της Εκκλησίας φαίνεται να ήθελε να εκπέμψει μήνυμα ενότητας, έπειτα από μια δεκαετία εντάσεων υπό τον Φραγκίσκο. «Ήταν δέκα χρόνια εσωτερικού πολέμου», δήλωσε ο παρατηρητής του Βατικανού Μάρκο Πολίτι.
Ωστόσο, η εκλογή του Πρέβοστ δεν φαίνεται να ικανοποίησε τους υπερσυντηρητικούς που αντιδρούσαν εδώ και καιρό στη μεταρρυθμιστική πορεία του Φραγκίσκου. Το αποτέλεσμα έδειξε ότι στο κονκλάβιο υπερίσχυσαν οι προοδευτικοί, παρά τις συντονισμένες προσπάθειες των συντηρητικών – ορισμένοι εκ των οποίων συνδέονται με το κίνημα MAGA – να επηρεάσουν την έκβαση.
«Περίπου ό,τι περίμενα: παρόμοιος με τον Μπεργκόλιο ως προς την ουσία, αλλά με πιο απλό ύφος», σχολίασε ο Μπέντζαμιν Χάρνγουελ, συνεργάτης του Στιβ Μπάνον και ανταποκριτής του War Room στην Ευρώπη.
Πράγματι, ο Πρέβοστ έχει ήδη δηλώσει την πρόθεσή του να συνεχίσει το έργο του Φραγκίσκου, ανέφερε ο Στίβεν Σνεκ, πρώην διευθυντής του Ινστιτούτου Πολιτικής και Καθολικών Σπουδών του Καθολικού Πανεπιστημίου της Αμερικής.
Ο εκπρόσωπος του Βατικανού, Ματέο Μπρούνι, εξήγησε ότι το όνομα «Λέων ΙΔ΄» αποτελεί φόρο τιμής στον Πάπα Λέοντα ΙΓ΄, ο οποίος εισήγαγε τη σύγχρονη κοινωνική διδασκαλία στην Εκκλησία και υπερασπίστηκε τα δικαιώματα των εργαζομένων τον 19ο αιώνα. «Δεν είναι μια τυχαία αναφορά», τόνισε.
Η διδασκαλία του Λέοντα ΙΓ΄ αποτέλεσε τη βάση για την οικολογική, κοινωνική και δημοκρατική δράση της Εκκλησίας, σημείωσε ο Σνεκ. «Είναι μια πολύ εύστοχη επιλογή για έναν κόσμο που απειλείται από την άνοδο του αυταρχισμού».
Στην πρώτη του ομιλία, ο Πρέβοστ έδωσε έμφαση στην αλληλεγγύη και την προάσπιση των περιθωριοποιημένων – μια σαφής ένδειξη ότι θα κινηθεί στο πνεύμα του προκατόχου του. «Δεν θα είναι ίδιος με τον Φραγκίσκο, αλλά θα συνεχίσει την παράδοσή του», υπογράμμισε ο Σνεκ.
Την ίδια στιγμή, ωστόσο, έχει ήδη αρχίσει να διαφοροποιείται από την πιο προσωπική και ριζοσπαστική προσέγγιση του Φραγκίσκου. Η επιλογή του να φορέσει το παραδοσιακό κόκκινο εσάρπα που φορούσε ο Βενέδικτος ΙΣΤ΄ – και είχε απορρίψει ο Φραγκίσκος – ερμηνεύτηκε από τον Πάτεντεν ως ένδειξη «κάποιου βαθμού συντηρητισμού».
«Δεν είναι Φραγκισκανός», πρόσθεσε πηγή με γνώση του προηγούμενου πάπα. «Είναι κοντά στον Φραγκίσκο, αλλά όχι γνήσιος συνεχιστής του. Αυτός θα ήταν ο Τάγκλε» – αναφορά στον Καρδινάλιο Λουίς Αντόνιο Τάγκλε από τις Φιλιππίνες, που θεωρείται κατεξοχήν προοδευτικός.
Για κάποιους, η εκλογή Πρέβοστ επιβεβαιώνει τη λαϊκή αντίληψη ότι κάθε νέος πάπας αντισταθμίζει τον προκάτοχό του — όπως εκφράζει και η ιταλική παροιμία: «χοντρός Πάπας, αδύνατος Πάπας».
«Αποφάσισαν πως μετά τον "βαρύ" πάπα, χρειαζόταν ένας "ελαφρύς" – κάποιος που μπορεί να βάλει τάξη και να διευθύνει αποτελεσματικά τις χαοτικές υποθέσεις που άφησε πίσω του ο Φραγκίσκος», σχολίασε ο Πάτεντεν.
Οι επικρίσεις του νέου Πάπα σε Τραμπ και Τζέι Ντι Βανς
Πριν γίνει Πάπας, ο πρώτος Αμερικανός Ποντίφικας δεν δίσταζε να επικρίνει τον Τραμπ και τον Τζέι Ντι Βανς - σχόλια στα κοινωνικά δίκτυα τον έφεραν στο επίκεντρο του διχασμένου πολιτικού σκηνικού των ΗΠΑ, την ημέρα που ανέλαβε τα ηνία της Καθολικής Εκκλησίας.
Ο Πάπας Λέων ΙΔ΄, ο οποίος εξελέγη από το Κονκλάβιο των Καρδιναλίων για να διαδεχθεί τον εκλιπόντα Πάπα Φραγκίσκο, έχει στο παρελθόν εκφράσει δημόσια την αποδοκιμασία του για πολιτικές ηγετών του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, μέσω αναρτήσεων στον λογαριασμό Χ (πρώην Twitter) του Ρόμπερτ Πρέβοστ = του ονόματος που έφερε πριν ενθρονιστεί στον παπικό θρόνο.
Οι αναρτήσεις αυτές ήρθαν ξανά στο προσκήνιο την Πέμπτη, προκαλώντας αντιδράσεις από σκληροπυρηνικούς υποστηρικτές του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ. Την ίδια στιγμή, ο ίδιος ο Τραμπ συνεχάρη τον νέο Πάπα, δηλώνοντας περήφανος που ένας Αμερικανός ανέλαβε το αξίωμα.
«Είναι μεγάλη τιμή να έχουμε έναν Πάπα από τις Ηνωμένες Πολιτείες», δήλωσε ο Τραμπ από τον Λευκό Οίκο. Όταν ρωτήθηκε αν σκοπεύει να τον συναντήσει, απάντησε: «Έχουν ήδη τηλεφωνήσει».
Εκπρόσωποι του Λευκού Οίκου απέφυγαν να σχολιάσουν τις αναρτήσεις του Πρέβοστ, ενώ η είδηση της εκλογής του πρώτου Αμερικανού Ποντίφικα έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από το προσωπικό, καθώς μεταδιδόταν ζωντανά στις τηλεοπτικές οθόνες τους.
Στον λογαριασμό Χ με το όνομα χρήστη @drprevost, ο οποίος είναι ενεργός από το 2011, υπάρχουν αναρτήσεις που ασκούν κριτική στις πολιτικές του Τραμπ και του Βανς.
Τον Φεβρουάριο, αναδημοσίευσε άρθρο με τίτλο «Ο JD Vance κάνει λάθος: Ο Ιησούς δεν μας ζητά να αξιολογούμε την αγάπη μας για τους άλλους». Τον Απρίλιο, μετά από συνάντηση του Τραμπ με τον πρόεδρο του Ελ Σαλβαδόρ, Ναγίμπ Μπουκέλε, σχετικά με μια αμφιλεγόμενη φυλακή για μέλη συμμοριών, ο Πρέβοστ έκανε retweet ανάρτηση που ανέφερε: «Δεν βλέπετε τα βάσανα; Δεν ενοχλείται η συνείδησή σας;»
Το Reuters δεν μπόρεσε να επιβεβαιώσει άμεσα ποιος διαχειριζόταν τον λογαριασμό, αν και περιλαμβάνει και πρόσφατες αναρτήσεις που καλούσαν σε προσευχή για τον Πάπα Φραγκίσκο.
Ο Πάπας Λέων αναμένεται να συνεχίσει την κληρονομιά του Φραγκίσκου, υπερασπιζόμενος τους φτωχούς και τους μετανάστες – στάσεις που τον είχαν φέρει επίσης σε σύγκρουση με την κυβέρνηση Τραμπ.
Ο Βανς είχε υποβαθμίσει τη σημασία αυτών των διαφορών έπειτα από συνάντησή του με τον Φραγκίσκο την παραμονή του θανάτου του, όμως ήταν υπαρκτές: ο Φραγκίσκος είχε χαρακτηρίσει τις πολιτικές μετανάστευσης του Τραμπ «ντροπή».
Οι υποστηρικτές του κινήματος «Make America Great Again» δεν έκρυψαν την αντίθεσή τους στην εκλογή του Πάπα Λέοντα.
Ο ίδιος ο Βανς, Καθολικός, εμφανίστηκε ενωτικός: «Είμαι βέβαιος πως εκατομμύρια Αμερικανοί Καθολικοί και άλλοι Χριστιανοί θα προσεύχονται για την επιτυχία του. Είθε ο Θεός να τον ευλογεί!» έγραψε στο Χ.
Πολιτικές διαφοροποιήσεις
Παρά τις εντάσεις, ο νέος Πάπας μοιράζεται κάποιες πολιτικές θέσεις με τον Τραμπ και τον Βανς – κυρίως την αντίθεσή του στις αμβλώσεις. Ωστόσο, διαφοροποιείται σε άλλα ζητήματα, όπως η κλιματική αλλαγή: έχει στηρίξει καμπάνιες υπέρ της λήψης μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ ο Τραμπ είχε αποσύρει τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα.
Επιπλέον, έχει μιλήσει ανοικτά κατά του ρατσισμού. Κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων για φυλετική δικαιοσύνη το 2020, μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ, ο Πρέβοστ έκανε σειρά αναρτήσεων καταδικάζοντας τις προκαταλήψεις και το μίσος. «Χρειαζόμαστε περισσότερες φωνές από την Εκκλησία που να απορρίπτουν τον ρατσισμό και να απαιτούν δικαιοσύνη», έγραψε στις 30 Μαΐου 2020.
Αντιθέτως, ο Τραμπ ως πρόεδρος κατάργησε πολιτικές για τη διαφορετικότητα, την ισότητα και την ένταξη στη δημόσια διοίκηση, τις οποίες υπερασπιστές χαρακτηρίζουν εργαλεία αντιμετώπισης ιστορικών φυλετικών διακρίσεων στις ΗΠΑ.
Η σχέση ΗΠΑ - Βατικανού είχε πάντα διακυμάνσεις: Ο πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν και ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β΄ συνδέθηκαν από τον κοινό αντικομμουνισμό τους, παρότι διαφωνούσαν για τα πυρηνικά όπλα. Αντίθετα, ο Ιωάννης Παύλος είχε επικρίνει τον Μπιλ Κλίντον για τη στήριξη στο δικαίωμα στην άμβλωση, ενώ είχε ταχθεί κατά της εισβολής στο Ιράκ το 2003, επί Τζορτζ Μπους.
Ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ φαίνεται ότι θα συνεχίσει να κινείται σε αυτό το περίπλοκο σταυροδρόμι μεταξύ πίστης και πολιτικής -- μόνο που τώρα, το κάνει ως επικεφαλής 1,3 δισεκατομμυρίων Καθολικών παγκοσμίως.
