Τον τελευταίο καιρό, όλο και περισσότεροι μιλούν για την τακτική του «σοκ και δέους», μια στρατηγική που δεν εφαρμόζεται μόνο στον πόλεμο, αλλά και στη διπλωματία και την πολιτική. Ουσιαστικά σημαίνει να προκαλείς τέτοια ένταση ή φόβο στον αντίπαλο, που να αναγκάζεται να κάνει πίσω, χωρίς να χρειαστεί να δώσεις μεγάλη μάχη.
Αυτό ακριβώς φαίνεται να κάνει τώρα ο Ντόναλντ Τραμπ στο ζήτημα της Ουκρανίας. Σύμφωνα με το Axios, ο Τραμπ σκέφτεται να παγώσει προσωρινά τις ειρηνευτικές προσπάθειες, μέχρι να δείξουν, όπως λέει, και οι δύο πλευρές περισσότερη ευελιξία. Με πιο απλά λόγια, σταματά τις πρωτοβουλίες ειρήνευσης, για να ασκήσει πίεση και να δει ποιος θα υποχωρήσει πρώτος.
Κάποιοι θα πουν ότι αυτό είναι σημάδι αδιαφορίας. Άλλοι, ότι είναι μια πολιτική κίνηση πίεσης. Είτε έτσι είτε αλλιώς, η λογική θυμίζει πολύ τη στρατηγική του σοκ δηλαδή να ταράξεις τις ισορροπίες για να πετύχεις το αποτέλεσμα.
Ο Τραμπ στέλνει μήνυμα στον Ζελένσκι ότι πρέπει να είναι πιο ρεαλιστής και στους Ευρωπαίους ότι δεν μπορούν να περιμένουν η Αμερική να πληρώνει και να τραβάει όλο το βάρος του πολέμου. Και το κάνει με έναν τρόπο που θυμίζει τη στρατιωτική λογική που είναι, ξαφνική αλλαγή τακτικής για να προκαλέσεις αντίδραση ή να κάμψεις την αντίσταση.
Την ίδια στιγμή, οι μάχες συνεχίζονται. Η Ρωσία πιέζει στρατιωτικά, η Ουκρανία απαντά, και η Ευρώπη αναζητά τρόπους να κρατήσει ενωμένο το μέτωπο. Μέσα σε όλα αυτά, ο Τραμπ φαίνεται να λέει: «Ας πολεμήσουν λίγο ακόμα και βλέπουμε».
Αυτό είναι ένα είδος ψυχολογικού παιχνιδιού, που σκοπό έχει να φανεί ποια πλευρά θα λυγίσει, ή ποιος θα πάρει την ευθύνη του αδιεξόδου.
Η προσέγγιση βέβαια αυτή έχει ρίσκο. Αν αποτύχει να φέρει αποτέλεσμα, μπορεί να δώσει χρόνο στη Ρωσία να ενισχυθεί. Αν όμως λειτουργήσει, τότε ο Τραμπ μπορεί να πει ότι πέτυχε ειρήνη με δικούς του όρους.
Όμως η αλήθεια είναι ότι όσο δεν υπάρχει πραγματικός διάλογος και διάθεση για συμβιβασμό, τέτοιες τακτικές μπορεί να παρατείνουν τον πόλεμο αντί να τον τελειώσουν.
Το «σοκ και δέος» δεν είναι απλώς στρατηγική. Είναι ψυχολογικό εργαλείο εξουσίας. Ο Τραμπ το χρησιμοποιεί για να φέρει την ειρήνη με δικούς του όρους. Όμως η ειρήνη που βασίζεται στον φόβο και την πίεση δεν είναι ειρήνη, είναι ανακωχή μέχρι την επόμενη έκρηξη.
Το «σοκ και δέος» είναι στρατηγική πίεσης. Μπορεί να φέρει αποτέλεσμα, αλλά δεν εγγυάται ειρήνη. Και η ειρήνη δεν έρχεται ούτε με απειλές, ούτε με παγωμένες πρωτοβουλίες. Χρειάζεται διάλογος, λογική και πολιτικό θάρρος από όλες τις πλευρές.
Η πραγματική λύση δεν θα έρθει με απειλές, αλλά με πολιτικό θάρρος και διεθνή συνεννόηση. Και όσο αυτή καθυστερεί, τόσο το σοκ μετατρέπεται σε κυνισμός.
*Ο Κωνσταντίνος Ιατρίδης είναι Αντιπτέραρχος (Ι) ε.α., Επίτιμος Διοικητής ΔΑΥ, Επίτιμος Πρόεδρος Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας και Αμυντικός Αναλυτής.
