Η συντριβή του ιρανικού ελικοπτέρου και ο θάνατος του προέδρου Εμπραχίμ Ραΐσι έρχεται σε μια εποχή που το Ιράν, όντας αντιμέτωπο με πρωτοφανείς εξωτερικές προκλήσεις, προετοιμάζεται ήδη για την αλλαγή του καθεστώτος με την αναμενόμενη αποχώρηση, μέσα στα επόμενα χρόνια, του 85χρονου ανώτατου ηγέτη της, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ.
Σύμφωνα με ανάλυση του βρετανικού Guardian, τους τελευταίους μήνες ο Ραΐσι, ο οποίος εξελέγη πρόεδρος το 2021 αλλά στην πράξη επιλέχθηκε από τον ανώτατο ηγέτη, είχε αναφερθεί ως πιθανός διάδοχος του Χαμενεΐ. Ο θάνατός του ανοίγει πλέον έναν ακανθώδη δρόμο για τον γιο του Χαμενεΐ, Μοτζταμπά Χαμενεΐ.
Η επιλογή γίνεται από μια 88μελή «συνέλευση εμπειρογνωμόνων» και η αποχώρηση του Ραΐσι αυξάνει σίγουρα τις πιθανότητες κληρονομικής διαδοχής στο Ιράν, κάτι που πολλοί κληρικοί αντιτίθενται ως ξένο προς τις επαναστατικές αρχές του Ιράν.
«Με το θάνατο του Ραΐσι, ενισχύεται η αίσθηση μιας χώρας που βρίσκεται ήδη σε πολιτική μετάβαση», υπογραμμίζει ο διπλωματικός συντάκτης του Guardian, Πάτρικ Γουίντουρ.. Ένα νέο σκληροπυρηνικό κοινοβούλιο εξελέγη μόλις την 1η Μαρτίου, κατά την οποία η συμμετοχή σε ορισμένες εκλογές έπεσε κάτω από το 10%, και συνολικά παρουσιάστηκε ότι η συμμετοχή σε εθνικό επίπεδο έφτασε μόλις το 41% - χαμηλό ρεκόρ.
Μεταρρυθμιστές ή μετριοπαθείς πολιτικοί είτε αποκλείστηκαν είτε ηττήθηκαν πανηγυρικά αφήνοντας μια νέα και, ακόμη, μη δοκιμασμένη διαίρεση στο κοινοβούλιο μεταξύ των παραδοσιακών σκληροπυρηνικών και μιας υπερσυντηρητικής ομάδας γνωστής ως Paydari ή Μέτωπο Σταθερότητας.
Ο ουσιαστικός αποκλεισμός των μεταρρυθμιστών από την πολιτική συμμετοχή στο κοινοβούλιο για πρώτη φορά από το 1979 ενισχύει την αίσθηση μιας χώρας σε αχαρτογράφητα νερά.
Η σωρευτική αναστάτωση έρχεται επίσης σε μια εποχή που το Ιράν δεν μπορεί να αντέξει τέτοια αβεβαιότητα, καθώς αντιμετωπίζει δυτικές προκλήσεις σχετικά με το πυρηνικό του πρόγραμμα, μια δεινή οικονομία και τεταμένες σχέσεις με άλλα κράτη της Μέσης Ανατολής, ιδίως όσον αφορά τις σχέσεις με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ.
Εξάλλου, η απώλεια του Χοσεΐν Αμίρ Αμπντολαχιάν, του υπουργού Εξωτερικών, στη συντριβή του ελικοπτέρου απλώς ενισχύει την αίσθηση αστάθειας για μια χώρα που υπερηφανευόταν για τον έλεγχο και την προβλεψιμότητα. Ο πιθανότερος διάδοχός του είναι ο αναπληρωτής του, Αλί Μπαγκερί, αλλά οι σκληροπυρηνικοί μπορεί να τον θεωρήσουν υπερβολικά πρόθυμο να διαπραγματευτεί με τη Δύση για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Παρόλο που το Ιράν δεν είχε χάσει έως τώρα πρόεδρο εν ενεργεία από την Επανάσταση του 1979, η χώρα έχει ένα σαφές επίσημο σύστημα διαδοχής, στο οποίο ο πρώτος αντιπρόεδρος - επί του παρόντος ο Μοχάμαντ Μοκχμπέρ - αναλαμβάνει. Λίγοι θεωρούν τον Μοχμπέρ, έναν τραπεζίτη και πρώην αναπληρωτή κυβερνήτη της επαρχίας Χουζεστάν, ως άνθρωπο με «στόφα» προέδρου. Ο νέος πρόεδρος θα πρέπει να εκλεγεί εντός 50 ημερών, δίνοντας στον ανώτατο ηγέτη και το περιβάλλον του σχετικά λίγο χρόνο για να επιλέξουν κάποιον που όχι μόνο θα γίνει πρόεδρος σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή, αλλά και θα είναι σε ισχυρή θέση να διαδεχθεί τον ίδιο τον Χαμενεΐ.
Η άμεση πρόκληση για οποιονδήποτε νέο ηγέτη θα είναι να ελέγξει όχι μόνο τις εσωτερικές διαφωνίες, αλλά και τις απαιτήσεις των φατριών εντός της χώρας να ακολουθήσει πιο σκληρή γραμμή με τη Δύση και να πλησιάσει περισσότερο τη Ρωσία και την Κίνα.
Η αιώνια πρόκληση για το Ιράν παραμένουν οι σχέσεις με το Ισραήλ, οι οποίες έφτασαν σε νέο επίπεδο κινδύνου τον Απρίλιο, όταν οι δύο χώρες αντάλλαξαν πυρά, με αφορμή την ισραηλινή επίθεση στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό και γενικότερα την υποστήριξη του Ιράν σε ομάδες πληρεξουσίων που είναι πρόθυμες να πολεμήσουν το Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς και της Χεζμπολάχ.
Όμως, οποιοσδήποτε νέος πρόεδρος θα πρέπει να λάβει μεγάλες αποφάσεις σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
