Τα πάντα δείχνουν έτοιμα στη Σουλεϊμανίγια του Βορείου Ιράκ για την ιστορική στιγμή, όπως χαρακτηρίζεται από Τουρκούς και Κούρδους, της έναρξης της διαδικασίας κατάθεσης των όπλων από το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (ΡΚΚ). Το συνολικό πλαίσιο της συμφωνίας αφοπλισμού του PKK είναι ωστόσο θολό και αφήνει πολλά ερωτήματα όσον αφορά τη διευθέτηση του Κουρδικού ζητήματος στην Τουρκία.
Οι μέχρι στιγμής πληροφορίες κάνουν λόγο για μία συμβολική τελετή που θα πραγματοποιηθεί το αργότερο έως την Παρασκευή στο ελεγχόμενο από την αυτόνομη κουρδική κυβέρνηση Βόρειο Ιράκ, κατά την οποία ομάδα περίπου 50 μελών του ΡΚΚ θα παραδώσει τον οπλισμό της και τα μέλη της θα διακόψουν κάθε δράση εξ ονόματος του ΡΚΚ, αλλά η ομάδα θα παραμείνει προς το παρόν στο Ιράκ.
Η κουρδική οργάνωση έχει στείλει προσκλήσεις σε πολιτικούς φορείς, μη κυβερνητικές οργανώσεις και διεθνείς οργανισμούς και για την τελετή βρίσκονται ήδη στη Σουλεϊμανίγια εκπρόσωποι των διεθνών μέσων ενημέρωσης. Εν τέλει, ωστόσο, ανακοινώθηκε ότι δεν θα επιτραπεί για λόγους ασφαλείας η απευθείας τηλεοπτική μετάδοση και το σχετικό οπτικό υλικό θα διανεμηθεί στα μέσα ενημέρωσης μετά το πέρας της διαδικασίας.
Τούρκοι αξιωματούχοι δηλώνουν ότι ο αφοπλισμός αναμένεται να ολοκληρωθεί σε περίπου δύο έως πέντε μήνες, χρόνος που θεωρείται πολύ μικρός για μίας τέτοιας έκτασης και σημασίας διαδικασία. Για τον συντονισμό των απαιτούμενων ενεργειών ο αρχηγός της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών ΜΙΤ, Ιμπραχίμ Καλίν, μετακινείται τα τελευταία εικοσιτετράωρα μεταξύ Άγκυρας, Ερμπίλ στο Βόρειο Ιράκ και Βαγδάτης.
Ωστόσο, το όλο σχέδιο της «Τουρκίας χωρίς τρομοκρατία», όπως ονομάζεται επισήμως από την Άγκυρα, κινείται επί ξηρού ακμής καθώς:
- Δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο που μεγάλη ένοπλη οργάνωση με 41 χρόνια δράσης, όπως το ΡΚΚ, να έχει παραδώσει τα όπλα της χωρίς να υπάρχει έγγραφη συμφωνία με εγγυήτριες δυνάμεις. Δεν υπάρχουν δεσμευτικές νομικές ή συνταγματικές εγγυήσεις. Σε αντίθεση με την ειρηνευτική συμφωνία για παράδειγμα των FARC στην Κολομβία (2016) ή τη συμφωνία των Μαοϊστών στο Νεπάλ (2006) ή τη συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής στη Βόρειο Ιρλανδία (1998), δεν υπάρχουν υπογεγραμμένα έγγραφα, ούτε εγγυήσεις από τρίτα μέρη (ΟΗΕ, ΕΕ κ.λπ.). Δεν υπάρχει σαφής πρόβλεψη για το μέλλον των αφοπλισμένων ανταρτών παρά μόνο κάποιες φήμες ότι η ηγέτες τους θα φύγουν εξόριστοι σε μακρινούς προορισμούς - Νότια Αφρική, Νορβηγία ή κάποια ασιατική χώρα.
Το γεγονός ότι το συνέδριο του ΡΚΚ αποφάσισε στις 12 Μαΐου να ευθυγραμμιστεί με την έκκληση του ηγέτη της οργάνωσης, όπως αυτός την παρέδωσε εγγράφως σε αντιπροσωπεία του φιλοκουρδικού Κόμματος Ισότητας των Λαών και Δημοκρατίας (DEM), στα τέλη του περασμένου Φεβρουαρίου, οφείλεται εν πολλοίς -ή ορθότερα εξ ολοκλήρου- στην τυφλή υπακοή στα όρια της «θεοποίησης» που έχουν τα μέλη του ΡΚΚ στο πρόσωπο του αρχηγού τους Αμπντουλάχ Οτσαλάν. Για μία μεγάλη μερίδα -ίσως για την πλειονότητα των Κούρδων της Τουρκίας- ο Οτσαλάν είναι το αντίστοιχο του Νέλσον Μαντέλα, που από μαχητής έγινε πολιτικός, και άλλαξε τη μοίρα της Νότιας Αφρικής, καταργώντας το καθεστώς Απαρτχάιντ. Ο αποτελεί εχέγγυο και έχει απήχηση σε ευρείες μάζες Κούρδων.
- Δεν υπάρχουν εγγυήσεις από την πλευρά του ΡΚΚ ότι θα παραδώσει όλο τον οπλισμό του. Αντιθέτως, δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να κρατήσει μέρος του οπλισμού του ή να μεταφέρει μέρος των δυνάμεων του στις ελεγχόμενες από τους Κούρδους Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) στη βόρεια Συρία, κάτι που ήδη ακούγεται συμβαίνει, με την Άγκυρα να διαβεβαιώνει ότι έχουν γνώση οι φύλακες, δηλαδή οι τουρκικές υπηρεσίες πληροφοριών.
Το βασικό πρόβλημα για την Άγκυρα είναι ότι το PKK δεν περιορίζεται σε μία γεωγραφική περιοχή, δηλαδή στην επικράτεια της Τουρκίας, αλλά η επιρροή του και τα παρακλάδια του υπό διάφορα οργανωτικά σχήματα απλώνονται στο Ιράκ, τη Συρία το Ιράν και την Ευρώπη. Η απόφαση του ΡΚΚ για διάλυση φαίνεται να δεσμεύει την ίδια μόνο την οργάνωση, με την τουρκική κυβέρνηση να επιμένει ότι η απόφαση αυτή πρέπει να δεσμεύει το σύνολο των οργανώσεων που συνδέονται με το ΡΚΚ.
- Για την Τουρκία από την άλλη δεν πρόκειται για διαπραγμάτευση μεταξύ δύο πλευρών. Το ΡΚΚ είναι για την Τουρκία τρομοκρατική οργάνωση. Και διάλογος με τρομοκράτες δεν γίνεται. Πρόκειται για μια διαδικασία δίχως συμβιβασμούς που στηρίζεται στην αποδοχή από την πλευρά του ΡΚΚ ότι είναι μια τρομοκρατική ομάδα, που πρέπει να παραδοθεί, να διαλυθεί και τα μέλη του να επανενταχθούν στην κοινωνία των πολιτών υπό την τουρκική κυριαρχία και αφού τον τελευταίο λόγο γι' αυτά θα πει η τουρκική Δικαιοσύνη. Θα γίνουν κάποιες μεταρρυθμίσεις, υπό την προϋπόθεση όμως ότι πρώτα το ΡΚΚ θα καταθέσει τα όπλα άνευ όρων.
Για την προώθηση των νομοθετικών αλλαγών, προκειμένου να διαμορφωθούν συνθήκες ομαλής ενσωμάτωσης των Κούρδων στο πολιτικό σύστημα της Τουρκίας, αναμένεται να συγκροτηθεί ως πρώτο βήμα μία κοινοβουλευτική επιτροπή, με εκπροσώπηση από όλα τα κόμματα της Εθνοσυνέλευσης, και για το σκοπό αυτό διεξάγεται τώρα ένας αγώνας δρόμου για τη σύστασή της μέχρι τις 15 Ιουλίου, όταν ξεκινούν οι θερινές διακοπές του Σώματος.
Ωστόσο οι σχεδιασμοί του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μάλλον εκτείνονται πέραν από απλές νομοθετικές ρυθμίσεις και περιλαμβάνουν την υιοθέτηση νέου Συντάγματος. Το συνεχιζόμενο «πογκρόμ» των ποινικών διώξεων κατά του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης, με αποκορύφωμα τη φυλάκιση του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης, Εκρέμ Ιμάμογλου, συνδυάζεται με την ειρηνευτική διαδικασία στο Κουρδικό, με απώτερο στόχο την υιοθέτηση ενός νέου Συντάγματος που θα αφαιρέσει και την τελευταία σκιά του κεμαλισμού πάνω από τη χώρα, ενώ ως παράπλευρο όφελος για τον Τούρκο πρόεδρο θα του ανοίξει τον δρόμο για μια ακόμη υποψηφιότητα στις εκλογές, καθώς το υφιστάμενο Σύνταγμα δεν του το επιτρέπει.
Η Λαϊκή Συμμαχία του Ερντογάν στην Εθνοσυνέλευση δεν διαθέτει την απαραίτητη ενισχυμένη πλειοψηφία για να προωθήσει συνταγματικές αλλαγές. Το φιλοκουρδικό Κόμμα Ισότητας των Λαών και Δημοκρατίας (DEM), το τρίτο μεγαλύτερο πολιτικό κόμμα της χώρας, θα μπορούσε να συνδράμει αν του προσφερθούν τα κατάλληλα κίνητρα. Η επίλυση του Κουρδικού και η βελτίωση των συνθηκών κράτησης του ηγέτη του ΡΚΚ, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, είναι ένα τέτοιο κίνητρο. Και όχι μόνο: Η συμφιλίωση Τούρκων και Κούρδων ανοίγει τον δρόμο για μία κυρίαρχη συμμαχία των δύο εθνοτήτων στον χώρο της Μέσης Ανατολής, κάτι που επισημαίνει σε κάθε ευκαιρία ο Οτσαλάν στα μηνύματά του.
Το τουρκικό Σύνταγμα αποτελεί τη νομική βάση πάνω στην οποία οι τουρκικές κυβερνήσεις στήριζαν τις πολιτικές άρνησης της κουρδικής εθνικής ταυτότητας, απαγόρευαν την εκπαίδευση στην κουρδική γλώσσα και περιόριζαν πολιτικά δικαιώματα τα οποία θεωρούνταν απειλή για την εθνική ενότητα της Τουρκίας. Στα 23 χρόνια της εξουσίας του, ο Ερντογάν προχώρησε σε ορισμένα ανοίγματα, όπως το να επιτρέπεται ο εορτασμός της κουρδικής εορτής του Νεβρόζ, η χρήση των κουρδικών σε δημόσιους χώρους, κουρδικά τραγούδια κ.λπ., ωστόσο η αλλαγή του Συντάγματος θα αποτελέσει το επόμενο βήμα για την επίλυση του Κουρδικού. Για να γίνει όμως αυτό χρειάζεται την υποστήριξη των εθνικιστών και τη χείρα βοηθείας του την προσφέρει ο κυβερνητικός του εταίρος και αρχηγός του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης, Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ο οποίος και ήταν εκείνος που στις 22 Οκτωβρίου πέρυσι είχε καλέσει τον Οτσαλάν να κηρύξει το τέλος της ένοπλης δράσης του ΡΚΚ, όπερ και εγένετο.
Αντιπροσωπεία του DEM συναντήθηκε τη Δευτέρα στο προεδρικό μέγαρο στην Άγκυρα με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για να συζητήσει τον αφοπλισμό του PKK. Ήταν μία κίνηση με την οποία ο Τούρκος πρόεδρος επισφράγισε σε ανώτερο πολιτειακό επίπεδο τη νομιμότητα της διαδικασίας, ενώ οι Κούρδοι βουλευτές μετέφεραν στον πρόεδρο της χώρας όχι μόνο τις απόψεις και τις προτάσεις του κόμματος σχετικά με τη νέα φάση στην οποία εισέρχεται η διαδικασία αφοπλισμού, αλλά «και τα επόμενα βήματα που πρέπει να γίνουν», όπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση του φιλοκουρδικού κόμματος.
