Προβληματισμό έχει προκαλέσει στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης η απόφαση των Ηνωμένων Πολιτειών να αποσύρουν μέρος των στρατευμάτων τους από τη Ρουμανία, σε περίοδο αυξανόμενης έντασης και κλιμάκωσης της ρωσικής υβριδικής απειλής. Στις πρωτεύουσες της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ, από τη Βαλτική έως τη Μαύρη Θάλασσα, η απόφαση της προεδρίας Τραμπ υπενθυμίζει ότι η δέσμευση των ΗΠΑ στην ασφάλεια της Ευρώπης δεν είναι πια αυτονόητη - ακόμη κι αν οι επίσημες δηλώσεις επιμένουν πως τίποτα δεν αλλάζει.
Το Πεντάγωνο διαβεβαιώνει μεν ότι η κίνηση αυτή δεν αποδυναμώνει τη δέσμευση των ΗΠΑ προς τη Συμμαχία, όμως η συγκυρία της απόφασης και οι έντονες αντιδράσεις στο εσωτερικό της ίδιας της Ουάσινγκτον -και δη των Ρεπουμπλικανών- μαρτυρούν τις μεταβαλλόμενες ισορροπίες της αμερικανικής πολιτικής.
Η μείωση των δυνάμεων αφορά περίπου 800 στρατιώτες από την 2η Ταξιαρχία Πεζικού της 101 Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας, οι οποίοι θα επιστρέψουν στη βάση τους στο Κεντάκι χωρίς να αντικατασταθούν. Στη Ρουμανία θα παραμείνουν περίπου 1.000 Αμερικανοί στρατιώτες και θα συνεχίσουν να «εγγυώνται τη δέσμευση των ΗΠΑ για την περιφερειακή ασφάλεια», σύμφωνα με το υπουργείο Άμυνας -ή αλλιώς το υπουργείο Πολέμου, όπως μετονομάστηκε από την κυβέρνηση Τραμπ. Περίπου 4.000 Αμερικανοί στρατιώτες είχαν αναπτυχθεί αρχικά στη χώρα μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, στο πλαίσιο της ενίσχυσης της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ.
Η απόσυρση αφορά τη βάση «Μιχαήλ Κογκιαλνιτσεάνου», στη νοτιοανατολική Ρουμανία, όπου η παρουσία των αμερικανικών δυνάμεων τα τελευταία δύο χρόνια θεωρούνταν αποτρεπτικός παράγοντας έναντι της Ρωσίας. Η αποχώρηση των Αμερικανών από μια βάση πρώτης γραμμής, σε μικρή απόσταση από τη Μαύρη Θάλασσα και την υπό ρωσική κατοχή Κριμαία, στερεί από τη Συμμαχία ένα από τα πλησιέστερα προκεχωρημένα σημεία παρακολούθησης της ρωσικής δραστηριότητας.
Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, ρωτήθηκε την Παρασκευή κατά τη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, στον Λευκό Οίκο, γιατί το Πεντάγωνο έλαβε αυτή την απόφαση για τη Ρουμανία, λίγες εβδομάδες μετά τη δική του δήλωση ότι οι ΗΠΑ δεν θα αποσύρουν στρατιωτικές δυνάμεις από την Ευρώπη. «Κάνουμε αλλαγές. Ο συνολικός αριθμός παραμένει ο ίδιος, αλλά κάνουμε μετακινήσεις» απάντησε.
«Είναι όλα μέρος της θέσης που έχουμε για την Ευρώπη. Και θα παραμείνουν στρατεύματα στη Ρουμανία, αλλά έγιναν κάποιες αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο κάνουμε την εκ περιτροπής αλλαγή τους και στον αριθμό τους» δήλωσε από πλευράς του ο υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ, προσθέτοντας ότι η απόφαση ελήφθη σε συνεννόηση με τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε.
Σύμφωνα με το Πεντάγωνο, η μείωση γίνεται στο πλαίσιο του σχεδιασμού για τη διασφάλιση μίας ισορροπημένης στρατιωτικής διάταξης των αμερικανικών δυνάμεων. Το ανακοινωθέν της διοίκησης των αμερικανικών Χερσαίων Δυνάμεων σε Ευρώπη και Αφρική (USAREUR-AF) σημειώνει ότι η απόσυρση των Αμερικανών στρατιωτών είναι ένα «θετικό δείγμα των αυξημένων δυνατοτήτων και της υπευθυνότητας των Ευρωπαίων συμμάχων» και όχι για ένδειξη μειωμένης δέσμευσης των ΗΠΑ στο Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ. «Αυτό δεν αποτελεί αμερικανική απόσυρση από την Ευρώπη», υπογραμμίζεται στην ανακοίνωση και προστίθεται ότι «η προσαρμογή αυτή δεν αλλάζει το περιβάλλον ασφαλείας στην ήπειρο».
Στη Ρουμανία, το υπουργείο Άμυνας χαρακτήρισε την εξέλιξη «αναμενόμενη», ως μέρος της αναδιάταξης των στρατιωτικών μονάδων των ΗΠΑ παγκοσμίως. «Περίπου 1.000 Αμερικανοί στρατιώτες θα παραμείνουν στο έδαφος της χώρας μας», διευκρίνισε ο Ρουμάνος υπουργός Άμυνας, Ιονούτ Μοστεάνου, προσθέτοντας πως η Ουάσινγκτον είχε προαναγγείλει την πρόθεσή της να αποσύρει μέρος των δυνάμεών της. «Η προσδοκία να παραμείνουν ολόκληροι ξένοι στρατοί για να μας υπερασπιστούν είναι μη ρεαλιστική» είπε, τονίζοντας ότι το Βουκουρέστι θα συνεχίσει να επενδύει στην ενίσχυση του ρουμανικού στρατού.
Ωστόσο, η απόφαση του Πενταγώνου προκάλεσε μια σπάνια δημόσια διαμαρτυρία από τους Ρεπουμπλικανούς προέδρους των Επιτροπών Ενόπλων Υπηρεσιών της Γερουσίας και της Βουλής, Ρότζερ Γουίκερ και Μάικ Ρότζερς, αντίστοιχα. Σε κοινή τους ανακοίνωση υποστήριξαν ότι η μείωση των στρατευμάτων «στέλνει λάθος μήνυμα στη Ρωσία, τη στιγμή που ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ασκεί πίεση για την επίτευξη ειρήνης στην Ουκρανία». Οι δύο νομοθέτες δήλωσαν ότι το Κογκρέσο δεν είχε ενημερωθεί εκ των προτέρων και κάλεσαν το Πεντάγωνο να διευκρινίσει «πώς σκοπεύει να περιορίσει τις επιπτώσεις αυτής της απόφασης στην αποτρεπτική ικανότητα του ΝΑΤΟ και εάν υπήρξε συντονισμός με τους συμμάχους».
Αμερικανοί αξιωματούχοι επισημαίνουν ότι, παρά την αποχώρηση των στρατιωτών, οι συνολικές αμερικανικές δυνάμεις στην Ευρώπη παραμένουν περισσότερες συγκριτικά με πριν τη ρωσική εισβολή του 2022. Σύμφωνα με στοιχεία του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων, περίπου 84.000 Αμερικανοί στρατιώτες εξακολουθούν να σταθμεύουν σε ευρωπαϊκό έδαφος, με το σύνολο να μεταβάλλεται ανάλογα με τις ασκήσεις και τις εκ περιτροπής μετακινήσεις.
Αξιωματούχος του ΝΑΤΟ ανέφερε ότι η στρατιωτική παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ευρώπη «παραμένει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα», αλλά προσέθεσε πως οι σύμμαχοι «παρακολουθούν στενά» για να διαπιστώσουν εάν η Ουάσινγκτον σκοπεύει να προχωρήσει σε περαιτέρω περικοπές. Μια τέτοια εξέλιξη θα ανάγκαζε τη Συμμαχία να επαναπροσδιορίσει τη διάταξη των δυνάμεών της στην Ευρώπη.
«Οι σύμμαχοί μας στο ΝΑΤΟ ανταποκρίνονται στο κάλεσμα του προέδρου Τραμπ να αναλάβουν την κύρια ευθύνη για την άμυνα της Ευρώπης», ανέφερε η ανακοίνωση του αμερικανικού στρατού. Το μήνυμα αυτό, που επιχειρεί να κατευνάσει τις ανησυχίες περί αμερικανικής «υποχώρησης», αποκαλύπτει ωστόσο τη νέα στρατηγική της Ουάσινγκτον: τον περιορισμό του αμερικανικού αποτυπώματος στην Ευρώπη, με σταδιακή μεταβίβαση της ευθύνης ασφάλειας στους Ευρωπαίους συμμάχους, και τη μετατόπιση της προσοχής στον Ινδοειρηνικό προς ανάσχεση της Κίνας, καθώς και στη Λατινική Αμερική.
Παρά τις ανησυχίες που προκάλεσε η είδηση, η Βαρσοβία έσπευσε να διευκρινίσει ότι δεν έχει λάβει ανάλογη ειδοποίηση για αποχώρηση στρατευμάτων. «Η Πολωνία και οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν ισχυροί σύμμαχοι», δήλωσε ο Πολωνός υπουργός Άμυνας Βλαντισλάβ Κοσινιάκ-Καμίς. «Η αμερικανική παρουσία στη χώρα μας θα διατηρηθεί - ενδεχομένως και θα αυξηθεί». Ο πρόεδρος της Πολωνίας Κάρολ Ναβρότσκι, που επισκέφθηκε πρόσφατα τον Λευκό Οίκο, είχε λάβει αντίστοιχες διαβεβαιώσεις από τον Ντόναλντ Τραμπ. «Αν χρειαστεί, μπορούμε να βάλουμε και περισσότερους εκεί», είχε πει ο Αμερικανός πρόεδρος, υπογραμμίζοντας ότι οι δύο χώρες είναι «απολύτως ευθυγραμμισμένες».
Η αντίδραση της Ουάσινγκτον στις ανησυχίες περί «υποχώρησης» υπήρξε άμεση. Αξιωματούχοι του Πενταγώνου τονίζουν ότι η απόφαση δεν αποτελεί αποκοπή από την Ευρώπη, αλλά «αναδιάταξη πόρων» που αντανακλά τις νέες ανάγκες ασφαλείας. Παράλληλα, Αμερικανοί διπλωμάτες υπογραμμίζουν ότι η παρουσία των ΗΠΑ σε άλλες χώρες της ανατολικής πτέρυγας της Συμμαχίας -όπως η Πολωνία και οι χώρς της Βαλτικής- παραμένει σταθερή, ενώ συνεχίζονται οι κοινές ασκήσεις με ευρωπαϊκές δυνάμεις.
Παρά τις διαβεβαιώσεις, Ευρωπαίοι αναλυτές σημειώνουν ότι η χρονική συγκυρία δεν είναι αδιάφορη.
Η κίνηση των ΗΠΑ έρχεται σε μια στιγμή κλιμάκωσης εντάσεων, με τα ρωσικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη να παραβιάζουν επανειλημμένα τον εναέριο χώρο της Πολωνίας και της Λιθουανίας, ενώ ρουμανικά ραντάρ εντόπισαν πτήσεις drones που πλησίασαν επικίνδυνα τα σύνορά της χώρας, σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από τον Δούναβη. Η χώρα έχει εξάλλου επανειλημμένα δεχθεί ρωσικά drones στον εναέριο χώρο της, με ορισμένα να καταρρίπτονται κοντά σε κατοικημένες περιοχές.
Το Βουκουρέστι έχει ήδη αναπτύξει επιπλέον αντιαεροπορικά συστήματα στην περιοχή του λιμανιού της Κωνστάντζας, απέναντι από την παρανόμως προσταρτημένη από τη Ρωσία χερσόνησο της Κριμαίας, σημειώνοντας ότι οι παραβιάσεις αυτές «δεν μπορούν να αγνοηθούν». Παράλληλα, έχει ενημερώσει το ΝΑΤΟ για τα περιστατικά, τα οποία χαρακτηρίστηκαν «εξαιρετικά ανησυχητικά». Η Συμμαχία, σε απάντηση, ενίσχυσε προσωρινά τη ρουμανική αεράμυνα με συστήματα Patriot και αναχαίτισης μικρών UAV.
Αξιωματούχοι στη Ρουμανία και τις Βρυξέλλες, σε μία προσπάθεια να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις που προκάλεσε η αμερικανική απόφαση, επιμένουν ότι δεν υφίσταται «ρήγμα» στις διατλαντικές σχέσεις. Αντίθετα, θεωρούν την αποχώρηση αποτέλεσμα μιας προαναγγελθείσας «αναδιάρθρωσης» που εντάσσεται στη μακροπρόθεσμη επιδίωξη του ΝΑΤΟ να αποκτήσει πιο «ευέλικτη και βιώσιμη» παρουσία στην περιοχή.
Ωστόσο, η διαβεβαίωση αυτή αφήνει περιθώρια για να θεωρηθεί διφορούμενη. Όπως σχολίασε ο Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Μιτς ΜακΚόνελ, «αν χρειάζεται να διαβεβαιώνεις ότι δεν είναι ένδειξη μειωμένης δέσμευσης, τότε μάλλον είναι»...
