Η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, στους λόφους πάνω από τη Λεμεσό, η οποία κανονικά βρίσκεται βυθισμένη στα νερά του φράγματος Κούρη, προσφέρει σήμερα μια ζωντανή εικόνα της επιδεινούμενης υδατικής κρίσης στην Κύπρο. Το καμπαναριό είναι πλήρως εκτεθειμένο και το κτίριο περιβάλλεται από ξερή γη.
Βρίσκοντας τη θέση της στο ανατολικότερο άκρο της Μεσογείου, η Κύπρος ζούσε πάντοτε με την ξηρασία. Ωστόσο, η κλιματική αλλαγή έχει μετατρέψει τις περιόδους ξηρασίας σε μόνιμη πρόκληση, με τις αρχές να στρέφονται ολοένα και περισσότερο στην αφαλάτωση για να καλύψουν τις αυξανόμενες ανάγκες σε νερό.
Οι ετήσιες βροχοπτώσεις έχουν μειωθεί κατά περίπου 15% τα τελευταία 90 χρόνια, ενώ οι θερμοκρασίες στη Λευκωσία έχουν αυξηθεί κατά 1,8 βαθμούς Κελσίου τον τελευταίο αιώνα - διπλάσιο από τον παγκόσμιο μέσο όρο, σύμφωνα με επίσημα δεδομένα.
Την 1η Σεπτεμβρίου, τα φράγματα του νησιού ήταν μόλις κατά 14,7% γεμάτα.
Η ζήτηση για νερό έχει τριπλασιαστεί από το 1990 εξαιτίας της αύξησης του πληθυσμού αλλά και της άνθησης του τουρισμού, αφήνοντας την Κύπρο αντιμέτωπη με ένα σταθερό έλλειμμα νερού. Η χώρα έχει πληθυσμό λίγο κάτω από 1 εκατομμύριο, ενώ δέχεται σχεδόν 3 εκατομμύρια τουρίστες κάθε χρόνο.
Το 2023 το έλλειμμα ανήλθε στα 66 εκατομμύρια κυβικά μέτρα - περισσότερο από 26.000 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων — σύμφωνα με τη Γιάννα Οικονομίδου, ανώτερη εκτελεστική μηχανικό στο Τμήμα Αναπτύξεως Υδάτων.
«Αυτό δείχνει πραγματικά πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα και γιατί προσπαθούμε να καλύψουμε αυτό το έλλειμμα με μη συμβατικές πηγές, όπως η αφαλάτωση, αλλά και η επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένου νερού, κάτι που συνάδει πλήρως με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας», δήλωσε.
Η αφαλάτωση εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην Κύπρο το 1997 και σήμερα καλύπτει περίπου το 70% των αναγκών σε πόσιμο νερό. Κινητές μονάδες από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα εγκαταστάθηκαν το καλοκαίρι, ενώ οι αρχές σχεδιάζουν νέες για το επόμενο έτος. Τελικά, η κυβέρνηση θέλει η αφαλάτωση να καλύπτει όλες τις ανάγκες νοικοκυριών και επιχειρήσεων.
«Στόχος μας είναι να τερματίσουμε την εξάρτηση από τον καιρό», είπε η Μαρία Παναγιώτου, υπουργός Γεωργίας, Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων. Η παρούσα κυβέρνηση, ανέφερε, υιοθέτησε πολιτική ώστε οι μονάδες αφαλάτωσης να λειτουργούν ανεξάρτητα από την εποχή.
«Είτε βρέξει είτε όχι, η Κύπρος πρέπει να καλύπτει τις ανάγκες της σε υδροδότηση, και μπορούμε να το πετύχουμε μόνο αξιοποιώντας την τεχνολογία που διαθέτουμε, βελτιώνοντας τα δίκτυά μας και καλλιεργώντας υδατική συνείδηση ώστε να περιοριστεί η σπατάλη», τόνισε.
Ωστόσο, καθώς οι μονάδες αφαλάτωσης λειτουργούν κατά μήκος της ακτής, κάποιοι επικρίνουν την εξάρτηση από το θαλασσινό νερό.
«Είναι πολύ ακριβή… και αν δεν προσέξεις, μπορεί να προκαλέσει μεγάλη ζημιά», προειδοποίησε ο βουλευτής Χαράλαμπος Θεοπέμπτου, πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Περιβάλλοντος.
Όπως είπε, οι ψαράδες παραπονέθηκαν για μείωση των αλιευμάτων και «καμία ζωή» σε περιοχές όπου απορρίπτεται η άλμη της αφαλάτωσης. Το Υπουργείο Γεωργίας επιμένει ότι η παρακολούθηση δεν έχει δείξει αρνητικές επιπτώσεις.
Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι το νησί αντιμετωπίζει ακόμη μεγαλύτερους κινδύνους. Αγροτικές πρακτικές, όπως η καλλιέργεια υδροβόρων φυτών, επιταχύνουν την ερημοποίηση.
«Πέρα από το Τρόοδος και τον Πενταδάκτυλο, όλες οι άλλες περιοχές είναι εν δυνάμει ερημοποιημένες», ανέφερε ο Μιχάλης Λοΐζιδης, χημικός και περιβαλλοντικός μηχανικός στο Ερευνητικό και Αναπτυξιακό Κέντρο ΑΚΤΗ.
Η ομάδα του συμμετέχει σε πιλοτικό πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από την ΕΕ και αναζητά βιώσιμους τρόπους πρόληψης της υποβάθμισης της γης, όπως η κομποστοποίηση για την αποκατάσταση του εδάφους και τη βελτίωση της συγκράτησης νερού.
«Η Κύπρος βρίσκεται σε μια καταστροφική κατάσταση. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είμαστε δημιουργικοί και καινοτόμοι», δήλωσε.
