Η παραγωγή πλαστικών έχει αυξηθεί περισσότερο από 200 φορές από το 1950 και επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία σε όλα τα στάδια, από την εξόρυξη των πρώτων υλών έως την τελική απόρριψη, σύμφωνα με νέα ανασκόπηση που δημοσιεύεται στο Lancet, το κείμενο του οποίου αναδημοσιεύει ο Guardian.
Τα πλαστικά συνιστούν έναν «σοβαρό, αυξανόμενο και υποτιμημένο κίνδυνο» για την υγεία των ανθρώπων και του πλανήτη, προειδοποιεί η έκθεση διεθνούς ομάδας εμπειρογνωμόνων.
Σύμφωνα με τα ευρήματα, ο κόσμος αντιμετωπίζει μια «κρίση πλαστικών» που προκαλεί ασθένειες και θανάτους σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, επιβαρύνοντας την παγκόσμια οικονομία με τουλάχιστον 1,5 τρισ. δολάρια ετησίως λόγω επιπτώσεων στην υγεία.
Η βασική αιτία της κρίσης είναι η εκρηκτική άνοδος της παραγωγής πλαστικών, η οποία έχει αυξηθεί πάνω από 200 φορές από το 1950 και εκτιμάται ότι θα σχεδόν τριπλασιαστεί ξανά, ξεπερνώντας το 1 δισ. τόνους ετησίως μέχρι το 2060. Παρότι το πλαστικό έχει πολλές χρήσιμες εφαρμογές, η μεγαλύτερη αύξηση καταγράφεται στα προϊόντα μιας χρήσης, όπως τα μπουκάλια ποτών και τα δοχεία fast food.
Ως συνέπεια, η ρύπανση από πλαστικό έχει φτάσει σε ακραία επίπεδα, με 8 δισ. τόνους να έχουν διασπαρεί σε κάθε γωνιά του πλανήτη, από την κορυφή του Έβερεστ μέχρι τις βαθύτερες ωκεάνιες τάφρους. Λιγότερο από το 10% του συνόλου ανακυκλώνεται.
Σύμφωνα με την έκθεση, τα πλαστικά αποτελούν απειλή για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον σε κάθε στάδιο του κύκλου ζωής τους - από την εξόρυξη ορυκτών καυσίμων για την παραγωγή τους, μέχρι την κατανάλωση και την τελική απόρριψη.
Οι επιπτώσεις περιλαμβάνουν ατμοσφαιρική ρύπανση, έκθεση σε τοξικές χημικές ουσίες και διείσδυση μικροπλαστικών στο ανθρώπινο σώμα. Η ρύπανση από πλαστικά ευνοεί ακόμη και την αναπαραγωγή κουνουπιών που μεταδίδουν ασθένειες, καθώς τα απορρίμματα συσσωρεύουν στάσιμα νερά.
Η μελέτη, που δημοσιεύεται στο Lancet, κυκλοφόρησε ενόψει του έκτου - και ενδεχομένως τελικού - γύρου διαπραγματεύσεων για την επίτευξη μιας νομικά δεσμευτικής παγκόσμιας συνθήκης για τα πλαστικά. Ωστόσο, οι συνομιλίες παραμένουν αδιέξοδες λόγω της σφοδρής αντίθεσης μεταξύ των άνω των 100 χωρών που υποστηρίζουν την επιβολή ορίου στην παραγωγή και των πετρελαιοπαραγωγών κρατών, όπως η Σαουδική Αραβία, που αντιτίθενται στην πρόταση.
«Γνωρίζουμε πολλά για την έκταση και τη σοβαρότητα των επιπτώσεων της πλαστικής ρύπανσης στην υγεία και στο περιβάλλον», δήλωσε ο καθηγητής Φίλιπ Λάντριγκαν, παιδίατρος και επιδημιολόγος στο Boston College των ΗΠΑ και επικεφαλής συγγραφέας της έκθεσης. Τόνισε την ανάγκη η υπό διαμόρφωση συνθήκη να περιλαμβάνει ρητά μέτρα για την προστασία της ανθρώπινης και πλανητικής υγείας.
«Οι επιπτώσεις πλήττουν περισσότερο τους ευάλωτους πληθυσμούς, ιδίως τα βρέφη και τα παιδιά», υπογράμμισε. «Το κοινωνικό κόστος είναι τεράστιο. Έχουμε ηθικό καθήκον να δράσουμε».
Από την πλευρά τους, οι πετρελαιοπαραγωγοί και η βιομηχανία πλαστικών υποστηρίζουν ότι η λύση βρίσκεται στην ενίσχυση της ανακύκλωσης και όχι στη μείωση της παραγωγής. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η έκθεση, τα πλαστικά - σε αντίθεση με υλικά όπως το γυαλί, το χαρτί, το αλουμίνιο ή ο χάλυβας - είναι χημικά πολύπλοκα και δύσκολα ανακυκλώσιμα. «Είναι πλέον σαφές ότι ο κόσμος δεν μπορεί να ανακυκλώσει για να ξεφύγει από την κρίση της πλαστικής ρύπανσης», σημειώνεται χαρακτηριστικά.
Πάνω από το 98% των πλαστικών προέρχονται από πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακα. Η ενεργοβόρα διαδικασία παραγωγής τους συμβάλλει στην κλιματική κρίση, απελευθερώνοντας 2 δισ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως - ποσότητα μεγαλύτερη από τις ετήσιες εκπομπές της Ρωσίας, τέταρτου μεγαλύτερου ρυπαντή παγκοσμίως. Παράλληλα, η καύση περισσότερων από των μισών μη διαχειριζόμενων απορριμμάτων πλαστικού ενισχύει την ατμοσφαιρική ρύπανση.
Στην παραγωγή πλαστικών χρησιμοποιούνται περισσότερες από 16.000 χημικές ουσίες - από πληρωτικά και χρωστικές μέχρι επιβραδυντικά φλόγας και σταθεροποιητές. Πολλές από αυτές έχουν συνδεθεί με σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία, ωστόσο επικρατεί έλλειψη διαφάνειας όσον αφορά τη σύνθεσή τους.
Η ανασκόπηση καταδεικνύει ότι έμβρυα, βρέφη και μικρά παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις επιδράσεις των πλαστικών, οι οποίες σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο αποβολών, πρόωρων γεννήσεων, θνησιγένειας, γενετικών ανωμαλιών, μειωμένης ανάπτυξης πνευμόνων, παιδικού καρκίνου και προβλημάτων γονιμότητας αργότερα στη ζωή.
Τα πλαστικά απόβλητα συχνά διασπώνται σε μικρο - και νανοσωματίδια, τα οποία εισέρχονται στο ανθρώπινο σώμα μέσω νερού, τροφής και αέρα. Έχουν εντοπιστεί στο αίμα, τον εγκέφαλο, το μητρικό γάλα, τον πλακούντα, το σπέρμα και τον μυελό των οστών. Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους παραμένουν ασαφείς, αλλά έχουν ήδη συνδεθεί με εγκεφαλικά επεισόδια και καρδιακές προσβολές, με τους επιστήμονες να ζητούν προληπτική αντιμετώπιση.
Παρότι το πλαστικό θεωρείται φθηνό υλικό, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι το πραγματικό του κόστος είναι υψηλό, αν συνυπολογιστούν οι συνέπειες στην υγεία. Μια προηγούμενη εκτίμηση της ζημιάς που προκαλούν τρεις μόνο χημικές ουσίες -PBDE, BPA και DEHP - σε 38 χώρες ανεβάζει το ετήσιο κόστος στα 1,5 τρισ. δολάρια.
Η νέα ανάλυση αποτελεί την πρώτη σε μια σειρά τακτικών εκθέσεων που θα παρακολουθούν συστηματικά τον αντίκτυπο των πλαστικών. Όπως δήλωσε η Μάργκαρετ Σπρινγκ, ανώτερη νομική σύμβουλος, που συμμετείχε στη συγγραφή της έκθεσης, «οι εκθέσεις θα παρέχουν στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής σε όλο τον κόσμο αξιόπιστα και ανεξάρτητα δεδομένα για τη διαμόρφωση αποτελεσματικών πολιτικών με στόχο την αντιμετώπιση της πλαστικής ρύπανσης σε όλα τα επίπεδα».
