Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, αναμένεται να προχωρήσει μονομερώς σε νέα ερμηνεία μιας συμφωνίας ελέγχου εξοπλισμών 38 ετών, ώστε να επιτρέψει την πώληση προηγμένων στρατιωτικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών τύπου «Reaper» και άλλων εξελιγμένων drones στο εξωτερικό, σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο.
Η νέα ερμηνεία θα ανοίξει τον δρόμο για την πώληση άνω των 100 MQ-9 drones στη Σαουδική Αραβία, τα οποία το Ριάντ ζήτησε την περασμένη άνοιξη και θα μπορούσαν να ενταχθούν σε μια συμφωνία οπλικών συστημάτων ύψους 142 δισ. δολαρίων που ανακοινώθηκε τον Μάιο. Ενδιαφέρον έχουν εκφράσει και σύμμαχοι των ΗΠΑ στον Ειρηνικό και στην Ευρώπη.
Με το να χαρακτηρίσει τα drones ως αεροσκάφη, όπως τα F-16, και όχι ως πυραυλικά συστήματα, η Ουάσιγκτον θα παρακάμψει τη συμφωνία του 1987 για το Καθεστώς Ελέγχου Τεχνολογίας Πυραύλων (Missile Technology Control Regime - MTCR), στην οποία συμμετέχουν 35 χώρες. Η αλλαγή αυτή θα ενισχύσει τις εξαγωγές drones προς χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και κράτη της Ανατολικής Ευρώπης που μέχρι τώρα δυσκολεύονταν να αποκτήσουν τα κορυφαία μη επανδρωμένα αεροσκάφη των ΗΠΑ.
Η νέα πολιτική θα επιτρέψει στις εταιρείες General Atomics, Kratos (KTOS.O) και Anduril —κατασκευαστές μεγάλων drones— να βλέπουν τα προϊόντα τους να εντάσσονται στο πρόγραμμα «Ξένες Στρατιωτικές Πωλήσεις» (Foreign Military Sales) του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ώστε να πωλούνται ευκολότερα διεθνώς, σύμφωνα με Αμερικανό αξιωματούχο που μίλησε στο Reuters υπό καθεστώς ανωνυμίας.
Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί το πρώτο στάδιο μιας σχεδιαζόμενης «μεγάλης» αναθεώρησης του αμερικανικού προγράμματος στρατιωτικών πωλήσεων στο εξωτερικό, όπως ανέφερε ο ίδιος. Εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ αρνήθηκε να σχολιάσει.
Σύμφωνα με την ισχύουσα ερμηνεία του MTCR, η πώληση πολλών στρατιωτικών drones υπόκειται σε «ισχυρή προϋπόθεση απόρριψης», εκτός εάν υπάρχει ιδιαίτερα πειστικός λόγος ασφαλείας και ο αγοραστής δεσμευτεί να τα χρησιμοποιεί σε αυστηρή συμμόρφωση με το διεθνές δίκαιο.
Το MTCR δημιουργήθηκε αρχικά για τον περιορισμό της πώλησης πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς που μπορούν να μεταφέρουν όπλα μαζικής καταστροφής. Αν και τα drones επινοήθηκαν αρκετά αργότερα, θεωρήθηκε ότι εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της συμφωνίας λόγω της ικανότητάς τους να διανύουν μεγάλες αποστάσεις και να φέρουν οπλισμό.
Οι αμερικανικές εταιρείες παραγωγής drones αντιμετωπίζουν έντονο ανταγωνισμό στο εξωτερικό, ιδιαίτερα από ισραηλινές, κινεζικές και τουρκικές εταιρείες, που πωλούν με πιο χαλαρούς περιορισμούς.
Η Κίνα και το Ισραήλ δεν είναι μέλη του MTCR και έχουν εξασφαλίσει σημαντικές πωλήσεις στη Μέση Ανατολή. Η Τουρκία υπέγραψε τη συμφωνία το 1997, αλλά έχει καταφέρει να προωθήσει τα drones Bayraktar-TB2 κατά ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία, καθώς είναι μικρότερης εμβέλειας, ελαφρύτερα και εμπίπτουν σε διαφορετική κατηγορία από τα βαρέα drones τύπου Reaper.
Η Ρωσία χρησιμοποιεί τόσο εγχώρια όσο και ιρανικά drones για τις επιθέσεις της στην Ουκρανία. Οι ΗΠΑ, αντίθετα, δεν έχουν πουλήσει ή δωρίσει μεγάλα drones στο Κίεβο, φοβούμενες ότι οι προηγμένες τεχνολογίες μπορεί να πέσουν σε εχθρικά χέρια.
Ο ανταγωνισμός για μερίδιο αγοράς είναι πλέον οξύτατος, καθώς τα στρατιωτικά drones και τα drones προσαρμοσμένα από καταναλωτική τεχνολογία θεωρούνται αναπόσπαστο κομμάτι του σύγχρονου πεδίου μάχης.
Ο Αμερικανός αξιωματούχος που μίλησε ανώνυμα ανέφερε ότι οι νέες κατευθυντήριες γραμμές θα επιτρέψουν στις ΗΠΑ «να καταστούν ο κορυφαίος προμηθευτής drones αντί να παραχωρήσουν αυτόν τον χώρο στην Τουρκία και την Κίνα».
Ακριβής ημερομηνία για την ανακοίνωση των νέων οδηγιών δεν έχει ακόμη καθοριστεί. Ωστόσο, μια συνολική αναθεώρηση του προγράμματος Foreign Military Sales αναμένεται αργότερα φέτος και η κυβέρνηση ήδη εργάζεται για την παρουσίασή του, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές.
Η αλλαγή αυτή χρονίζεται ώστε να ευνοήσει τους κατασκευαστές μεγάλων προηγμένων drones με κινητήρα τζετ, που αναπτύσσουν μια νέα γενιά μη επανδρωμένων αεροσκαφών ικανών να επιχειρούν στο πλευρό επανδρωμένων μαχητικών, ανοίγοντας έναν νέο, πολλά υποσχόμενο τομέα.
Όλες οι πωλήσεις drones θα συνεχίσουν να υπάγονται στη διαδικασία ελέγχου του αμερικανικού προγράμματος Foreign Military Sales, το οποίο εξετάζει τις περιφερειακές ισορροπίες, το ιστορικό ανθρωπίνων δικαιωμάτων του πελάτη και την ικανότητά του να διασφαλίσει την προστασία του οπλικού συστήματος.
Μία από τις πρώτες μεγάλες πωλήσεις που μπορεί να προκύψει μετά τη νέα ερμηνεία αφορά τη Σαουδική Αραβία. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν είχε υιοθετήσει αυστηρότερη στάση έναντι των πωλήσεων όπλων στο Ριάντ το 2021, επικαλούμενος τη χρήση αμερικανικού στρατιωτικού εξοπλισμού από το βασίλειο στην εκστρατεία του κατά των τρομοκρατών Χούθι στην Υεμένη, που είχε προκαλέσει σοβαρές απώλειες αμάχων.
Ωστόσο, οι σχέσεις ΗΠΑ – Σαουδικής Αραβίας έχουν από τότε βελτιωθεί, καθώς η Ουάσιγκτον συνεργάζεται πιο στενά με το Ριάντ μετά την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2023.
Ο Λευκός Οίκος αναμένεται να προβάλλει την κίνηση αυτή ως μέρος της ευρύτερης στρατηγικής του Τραμπ για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και τη μείωση του εμπορικού ελλείμματος των ΗΠΑ. Ωστόσο, οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον έλεγχο των εξοπλισμών προειδοποιούν ότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να τροφοδοτήσει περαιτέρω τη βία και την αστάθεια σε περιοχές όπως η Μέση Ανατολή και η Νότια Ασία.
