Του Γιάννη Μαντζίκου
Όταν ένας ρεπόρτερ της ιαπωνικής εφημερίδας «Mainichi» βρέθηκε στην περιοχή Γκούνμα για να συναντήσει τη Μίγια Ιτόι, με αφορμή την παραίτηση του αυτοκράτορα Ακιχίτο, η υπεραιωνόβια γυναίκα σήκωσε την παλάμη της, δείχνοντας πέντε δάχτυλα. Η 108 ετών Ιτόι θέλησε να συμβολίσει με αυτόν τον τρόπο το «πέρασμα» στην πέμπτη αυτοκρατορική εποχή που είχε την τύχη να ζήσει.
Αναμφίβολα, η 30ή Απριλίου 2019 και η 1η Μαΐου θα γραφτούν στην Ιστορία, καθώς έπειτα από τρεις δεκαετίες εποχής «Heisei» (ολοκλήρωση της ειρήνης), η Ιαπωνία περνά στο πρώτο έτος της νέας αυτοκρατορικής εποχής «Reiwa» (όμορφη αρμονία) με την ανάληψη καθηκόντων από τον γιο του Ακιχίτο, πρίγκιπα Ναρουχίτο. Ο Ακιχίτο στέφθηκε αυτοκράτορας το 1989 ύστερα από τον θάνατο του πατέρα του Χιροχίτο.
Θα είναι η πρώτη φορά μέσα σε δύο αιώνες που Ιάπωνας αυτοκράτορας (τελευταίος ο Κοκάκου το 1817) παραιτείται από τον θρόνο κατά τη διάρκεια της ζωής του, δυνάμει ενός νόμου γραμμένου ειδικά για τον 85χρονο Ακιχίτο, που του το επιτρέπει λόγω της μεγάλης του ηλικίας. Ο τελευταίος είχε εκφράσει στα μέσα του 2016 την επιθυμία να απαλλαγεί από τα καθήκοντά του, καθώς δεν μπορούσε πια να τα ασκεί «ψυχή τε και σώματι» λόγω της ηλικίας του και μιας εξασθένισης της υγείας του. Η ημερομηνία της παραίτησης, καθώς και όλες οι διατάξεις που διέπουν αυτό το γεγονός, αποφασίστηκαν από την κυβέρνηση του Σίνζο Αμπε.
H απόφαση του Ακιχίτο να παραιτηθεί του θρόνου χαιρετίστηκε από το σύνολο σχεδόν των Ιαπώνων ως «πράξη ευθύνης». Χαρακτηριστικά, σε δημοσκόπηση για λογαριασμό της «Mainichi» τον Φεβρουάριο, 84% είχε θετική γνώμη τόσο για τον αυτοκράτορα όσο και για την παράδοση της «σκυτάλης» στον Ναρουχίτο. Ένας συμμαθητής του αυτοκράτορα, ο Μοτουγκότσου Ακαχάσι, μάλιστα έλεγε χαρακτηριστικά: «Τον είδα σε μια πρόσφατη συγκέντρωση του σχολείου μας, όμως ήταν στενοχωρημένος γιατί γνώριζε ότι η υγεία του δεν του επιτρέπει να φέρνει εις πέρας τα καθήκοντά του».
\
Τελευταίο ταξίδι του Ακιχίτο εκτός Τόκιο έγινε στις αρχές του περασμένου μήνα, όταν επισκέφθηκε τόσο τους αυτοκρατορικούς τάφους στο Μουσάκι όσο και τον τάφο της θεάς Aματεράσου. Σημειώνεται ότι κρατούσα θρησκεία στην Ιαπωνία είναι ο Σιντοϊσμός, μια θρησκεία που έχει αρκετά κοινά στοιχεία με τον Βουδισμό.
Μυστήριο μηνών
Το όνομα της νέας αυτοκρατορικής εποχής, που αποκαλύφθηκε στις 29 Μαρτίου, αποτέλεσε μυστήριο μηνών και αναμενόταν με αγωνία από εκατομμύρια Ιάπωνες για πρακτικούς, μεταξύ άλλων, λόγους. Ενας εξ αυτών οφείλεται στο γεγονός ότι η Ιαπωνία χρησιμοποιεί μεν το Γρηγοριανό Ημερολόγιο από το 1873, όμως τουλάχιστον το 50% των πολιτών της χρησιμοποιεί το «γκένγκο», δηλαδή μετρά με βάση χρόνια της εκάστοτε αυτοκρατορικής εποχής η οποία αλλάζει σε όλα τα δημόσια έγγραφα, άμα τη στέψει του νέου αυτοκράτορα.
Εξ ου και οι δημόσιες υπηρεσίες της χώρας προετοιμάζονταν για μήνες πυρετωδώς προκειμένου να ανταποκριθούν στην πρόκληση αυτή. Η παραίτηση του Ακιχίτο, όμως, επηρεάζει ακόμα και εταιρείες υπολογιστών, όπως η Futzitsu και η NEC οι οποίες χρησιμοποιούν το «αυτοκρατορικό ημερολόγιο», οπότε προέβησαν στις ανάλογες ρυθμίσεις ώστε να μην «τρελαθούν» τα υπολογιστικά τους συστήματα.
Αυστηρό τελετουργικό
Αυστηρό είναι το τελετουργικό που ακολουθείται στην Ιαπωνία για την ενθρόνιση του νέου αυτοκράτορα, με τα πλούσια ενδύματα και τα ιερά σύμβολα να έχουν σημαντικό ρόλο. Για την άφιξή του στον θρόνο, ο νέος αυτοκράτορας θα φορέσει ένα σύνολο «sokutai», ένδυμα που έχει ως βασικό κομμάτι ένα είδος μεγάλου αμφίου από μετάξι στο χρώμα του ταμπάκου. Κατά τη διάρκεια της τελετής, ο αυτοκράτορας και οι άλλοι άνδρες της αριστοκρατίας θα κρατούν ένα «shaku» ή σκήπτρο, που είναι μια στενή ξύλινη πλάκα. Κατά το παρελθόν, οι αυλικοί κολλούσαν στην πλάκα ένα «σκονάκι» που τους βοηθούσε να μη χάνονται σε όλον αυτόν τον περίπλοκο συνδυασμό τελετουργικών. Ακόμη ένα βασικό τελετουργικό για το πέρασμα από τον έναν αυτοκράτορα σε έναν άλλο είναι η μεταβίβαση «τριών ιερών θησαυρών», των οποίων ο θρύλος αναφέρει ότι είναι ηλικίας άνω των 1.000 ετών και μεταβιβάστηκαν στην αυτοκρατορική γενιά από τη θεότητα του ήλιου Αματεράσου. Οι θησαυροί αυτοί, οι οποίοι θα μεταβιβαστούν την 1η Μαΐου, είναι οι εξής: «Yata no Kagami» - ένας καθρέφτης, «Kusanagi no Tsurugi» - ένα σπαθί, «Yasakani no Magatama» - ένα κόσμημα αγνώστων στοιχείων. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ενθρόνιση του νέου αυτοκράτορα προκάλεσε σχετική συζήτηση για τον χωρισμό κράτους-θρησκείας στην Ιαπωνία με τη φιλελεύθερων απόψεων «Mainichi» να αναφέρεται σε κεντρικό άρθρο της «στην ανάγκη η στέψη του αυτοκράτορα να είναι συμβατή με το σύνταγμα και το κοινό αίσθημα».
Η κληρονομιά του Ακιχίτο
Η παραίτηση του Ακιχίτο σημαίνει το τέλος, όπως ανέφερε το περιοδικό «Foreign Policy», «του αυτοκράτορα των διεθνών σχέσεων». Εξάλλου, κατά τη διάρκεια της εποχής του, ο Ακιχίτο επισκέφτηκε πολλές χώρες (με πρώτη την Κίνα το 1992) που υπέστησαν ωμότητες από Ιάπωνες στρατιώτες στον Πόλεμο του Ειρηνικού και δεν σταμάτησε να πηγαίνει να παρηγορεί και να εμψυχώνει σε όλο το αρχιπέλαγος τους Ιάπωνες - θύματα των φυσικών καταστροφών, που ήταν πολλοί κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 χρόνων. Το 2001 έφθασε στο σημείο να αναφέρει, κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, το γεγονός ότι ορισμένοι από τους προγόνους του προέρχονταν από την κορεατική χερσόνησο, γεγονός που αποτελεί κόκκινο πανί για τους Ιάπωνες εθνικιστές. Ο Ακιχίτο θεωρείται ο πρώτος αυτοκράτορας στην ιστορία της χώρας που ακολούθησε έναν μη πολιτικό και μη παρεμβατικό ρόλο, εν αντιθέσει με την (πρώτη) περίοδο του πατέρα του Χιροχίτο, κάτι βέβαια που οφείλεται και στο μεταπολεμικό σύνταγμα της Ιαπωνίας.
Στον αντίποδα, ένα ποσοστό Ιαπώνων θεωρεί ότι η εποχή του Ακιχίτο ήταν πολύ αρνητική, λόγω του κακού οικονομικού παρελθόντος (τέλος της «φούσκας») και των πολλών καταστροφών (σεισμός στο Κόμπε, καταστροφή της 11ης Μαρτίου του 2011), συνεπώς νιώθει ευτυχές που περνά σε μια άλλη εποχή, ανέφερε σε σχόλιό της η εφημερίδα «Japan Times».
*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο στις 30 Απριλίου
