Στη γεωπολιτική σκακιέρα του 21ου αιώνα, η Ινδία συχνά διαδραματίζει τον ρόλο ενός χρήσιμου αλλά ευμετάβλητου συμμάχου. Το πρόσφατο επεισόδιο επιβολής δευτερογενών δασμών από τις Ηνωμένες Πολιτείες, εξαιτίας των ενεργειακών σχέσεων της Ινδίας με τη Ρωσία, αναδεικνύει πληθώρα ζητημάτων που σχετίζονται με τη διεθνή πολιτική, τις στρατηγικές ισορροπίες και τη διαπραγματευτική ισχύ των μεσαίων δυνάμεων σε ένα παγκόσμιο σύστημα κυριαρχούμενο από υπερδυνάμεις.
Η διπλή στόχευση των ΗΠΑ σε Ρωσία και Κίνα: Η επιβολή δασμών στην Ινδία δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό αλλά εντάσσεται σε ένα ευρύτερο στρατηγικό πλαίσιο. Πρώτον, στόχευε στη Ρωσία, εκπέμποντας το μήνυμα πως ακόμα και παραδοσιακοί σύμμαχοι μπορούν να «θυσιαστούν» για την άσκηση πίεσης ώστε να τερματιστεί ο πόλεμος στην Ουκρανία. Δεύτερον, αποσκοπούσε στο να καθησυχάσει την Κίνα ότι η Ινδία δεν προορίζεται να λειτουργήσει ως εργαλείο στρατιωτικής πίεσης εναντίον της. Η κίνηση αυτή αντανακλά τη «στρατηγική απροβλεψιμότητα» της διακυβέρνησης Τραμπ - μια τακτική που, αν και επικίνδυνη, λειτουργεί αποτρεπτικά. Η Ινδία λειτούργησε περισσότερο ως «σημείο επίδειξης ισχύος» παρά ως πραγματικός στόχος.
Η διπλή ταυτότητα της Ινδίας: Η Ινδία συμμετέχει ενεργά στο QUAD - μια στρατηγική συμμαχία με τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία και την Αυστραλία για την ανάσχεση της κινεζικής επιρροής. Παράλληλα, διατηρεί μακροχρόνιες σχέσεις με τη Ρωσία, κυρίως στον τομέα της άμυνας και της ενέργειας. Αυτή η διπλή προσέγγιση την καθιστά ευάλωτη σε πιέσεις από ισχυρότερες δυνάμεις. Οι σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας και ΗΠΑ-Κίνας θεωρούνται πιο κρίσιμες από εκείνες με την Ινδία, γεγονός που αποτυπώνει τη σκληρή πραγματικότητα της διεθνούς πολιτικής: το συμφέρον των ισχυρών επικρατεί.
Η διπλωματία της ρεαλπολιτικής: Η αμερικανική διπλωματία, ειδικά υπό τον Τραμπ, ενσωματώνει τη ρεαλπολιτική σε κάθε της πτυχή. Η απροβλεψιμότητα, η χρήση οικονομικών μέσων αντί στρατιωτικής επέμβασης, και η αποφυγή σταθερών δεσμεύσεων χαρακτηρίζουν αυτή την προσέγγιση.
Η Ταϊβάν, για παράδειγμα, αύξησε τις αμυντικές της δαπάνες κατά 20% χωρίς σοβαρή κινεζική αντίδραση. Οι δασμοί στην Ινδία, παρά τη φιλική της σχέση με τις ΗΠΑ, αποτέλεσαν μήνυμα προς την Κίνα ότι δεν αποτελεί στόχο περικύκλωσης - γεγονός που ενδεχομένως συνέβαλε στη μείωση της έντασης γύρω από την Ταϊβάν. Η Κίνα γνωρίζει ότι οι ΗΠΑ δεν θα ανεχθούν έναν αποκλεισμό της Ταϊβάν, ενώ οι ίδιες οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν έναν ευρύ πόλεμο - ούτε με την Κίνα, ούτε με τη Ρωσία.
Η αλληλεξάρτηση οικονομίας και στρατηγικής: Στη νέα γεωπολιτική πραγματικότητα, η οικονομική εξάρτηση διαμορφώνει τη στρατηγική ισχύ. Η Ινδία εξαρτάται από την πρόσβαση στην αμερικανική αγορά και τις επενδύσεις. Η Κίνα βασίστηκε για δεκαετίες σε αμερικανικά κεφάλαια και κατανάλωση. Οι ΗΠΑ έχουν έτσι τη δυνατότητα να ασκήσουν επιρροή χωρίς να εμπλακούν στρατιωτικά. Ενδεικτικά, το δεύτερο τρίμηνο του 2025, οι εισαγωγές από την Κίνα μειώθηκαν κατά 68 δισ. δολάρια (36%) σε σχέση με το προηγούμενο έτος.
Η επιβολή δασμών προς την Ινδία λειτούργησε ως διπλό μήνυμα: ναι μεν οι ΗΠΑ την υποστηρίζουν στον Ινδικό Δρόμο του Μεταξιού (IMEC) και απέναντι σε Πακιστάν και Κίνα - αλλά δεν μπορούν να αγνοήσουν την απότομη αύξηση των εισαγωγών ρωσικού πετρελαίου από 1% σε 42% μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Όταν οι ΗΠΑ και η ΕΕ προσπαθούν να στερήσουν από τη Ρωσία τα έσοδα που χρηματοδοτούν τον πόλεμο, τέτοιες κινήσεις δεν μένουν χωρίς αντίκτυπο.
Το τρίγωνο Ινδίας - Ρωσίας - Κίνας: Η Ινδία εξακολουθεί να διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με τη Ρωσία, παράλληλα με μια περίπλοκη και συχνά τεταμένη σχέση με την Κίνα. Η συμμαχία Πακιστάν–Κίνας, και η χρόνια σύγκρουση με το Πακιστάν, επιτείνουν την ανασφάλεια της Ινδίας.
Στην πρόσφατη σύνοδο του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), η Ινδία μπλόκαρε την προσπάθεια του Αζερμπαϊτζάν να γίνει πλήρες μέλος - εξαιτίας των δεσμών του με το Πακιστάν. Είναι αμφίβολο αν η Ινδία μπορεί να ανταπεξέλθει στον γεωπολιτικό κλοιό χωρίς την υποστήριξη της Δύσης. Επίσης ο Ινδός πρωθυπουργός δεν παραβρέθηκε στην στρατιωτική παρέλαση. Αντιθέτως πήραν μέρος αυταρχικοί ηγέτες τονίζοντας την πολιτισμική αντιπαράθεση τους με τις δημοκρατίες της Δύσης.
Η Ινδία ως τεχνολογικός πυλώνας: Παρά τις γεωπολιτικές προκλήσεις, η Ινδία επενδύει στον τεχνολογικό της εκσυγχρονισμό. Η έναρξη παραγωγής ημιαγωγών, σε συνεργασία με κολοσσούς όπως η Micron και η Tata, σηματοδοτεί ένα κρίσιμο βήμα. Η Ιαπωνία επενδύει δισεκατομμύρια στον ινδικό τομέα τεχνολογίας, ενισχύοντας τον ρόλο της Ινδίας ως βασικού τεχνολογικού εταίρου στην Ασία.
Ο ρόλος των μεσαίων δυνάμεων στον 21ο αιώνα: Η περίπτωση της Ινδίας αποδεικνύει πως οι μεσαίες δυνάμεις λειτουργούν διαρκώς υπό πίεση. Παρά τα μεγάλα πληθυσμιακά και στρατηγικά πλεονεκτήματα, η επιρροή τους εξαρτάται από την ικανότητά τους να ελίσσονται μέσα σε ένα ρευστό διεθνές περιβάλλον. Η Ινδία καλείται να αποφασίσει: θα εξελιχθεί σε αυτόνομο γεωπολιτικό κέντρο ή χρειάζεται να επανεξετάσει την στρατηγική της κυρίως ενόψει και των νέων βαριών κυρώσεων που ετοιμάζονται κατά της Ρωσίας;
Το μήνυμα είναι σαφές: η ανεξαρτησία δεν είναι δεδομένη· κατακτάται με στρατηγική διορατικότητα, τεχνολογική αυτάρκεια και εσωτερική συνοχή. Ένα μήνυμα που αφορά και την χώρα μας.
*Ο Ατσαλάκης Γιώργος, είναι Οικονομολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Πολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Επιστημονικών Δεδομένων
