Η απόσυρση του σχεδίου Προϋπολογισμού από την κυβέρνηση του Ρόσεν Ζέλιαζκοφ στη Βουλγαρία, υπό την πίεση μαζικών διαδηλώσεων, δεν αποτελεί μόνο υπαναχώρηση από μέτρα λιτότητας· αναδεικνύει τις τεράστιες προκλήσεις που συνοδεύουν τη μετάβαση στο ευρώ την 1η Ιανουαρίου 2026 σε μια χώρα με έντονη πολιτική πόλωση, συστημική διαφθορά και έλλειμμα εμπιστοσύνης στους θεσμούς.
Σε ένα από τα μεγαλύτερα κύματα διαδηλώσεων των τελευταίων ετών, δεκάδες χιλιάδες πολίτες βγήκαν τις περασμένες ημέρες μαζικά στους δρόμους από άκρη σε άκρη της χώρας -στην πρωτεύουσα Σόφια, τη Φιλιππούπολη, τη Βάρνα, το Βέλικο Τίρνοβο- απαιτώντας την απόσυρση του Προϋπολογισμού του 2026 που προέβλεπε αυξήσεις φόρων και ασφαλιστικών εισφορών, μετακυλίοντας άμεσα το βάρος στους εργαζόμενους, την ώρα που η χώρα προετοιμάζεται για την ένταξη στο ευρώ. Αντιδράσεις δεν υπήρξαν μόνο από τους εργαζόμενους, αλλά και από τις επιχειρήσεις. Συνδικάτα και εργοδοτικές οργανώσεις έκαναν από κοινού λόγο για «τον χειρότερο Προϋπολογισμό των τελευταίων 30 ετών».
Η οπισθοχώρηση της κυβέρνησης δεν οφείλεται όμως μόνο στις αντιδράσεις για τα οικονομικά μέτρα, αλλά και στην απώλεια αξιοπιστίας της. Η κυβέρνηση συνασπισμού του συντηρητικού κεντροδεξιού GERB, του Σοσιαλιστικού Κόμματος και των λαϊκιστών εθνικιστών του κόμματος «Υπάρχει Τέτοιος Λαός» κατηγορείται για αδιαφάνεια και έλλειψη συντονισμού, σε ένα περιβάλλον όπου η Βουγαρία έχει οδηγηθεί σε επτά εκλογικές αναμετρήσεις μέσα σε τέσσερα χρόνια. Η πολιτική αστάθεια σε συνδυασμό με την οικονομική δυσαρέσκεια «μεταφράζεται» σε ευρύτερη κρίση εμπιστοσύνης προς την πολιτική και τους κρατικούς θεσμούς.
Την αξιοπιστία του πρωθυπουργού Ρόσεν Ζέλιαζκοφ επισκιάζει επίσης η διαρκής παρεμβατικότητα του πρόεδρου και ισχυρού άνδρα του GERB, Μπόικο Μπορίσοφ, πρώην πρωθυπουργού της Βουλγαρίας για τρεις θητείες. Είναι εκείνος που κινεί τα νήματα, χωρίς καν να τηρεί τα προσχήματα.
Η πολιτική ομηρεία της κυβέρνησης δεν εξαντλείται στις παρεμβάσεις του Μπορίσοφ. Η κυβέρνηση μειοψηφίας του Ζέλιαζκοφ στηρίζεται στις ψήφους του «Κινήματος για τα Δικαιώματα και τις Ελευθερίες - Νέα Αρχή»), διαδόχου του κόμματος της μουσουλμανικής μειονότητας του Αχμέτ Ντογάν. Παρότι το κόμμα δεν συμμετέχει επίσημα στον κυβερνητικό συνασπισμό, η στήριξή του είναι απολύτως απαραίτητη για τη διαμόρφωση της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Ο αρχηγός του, Ντελιάν Πεέφσκι -ολιγάρχης και ισχυρός παράγοντας των βουλγαρικών ΜΜΕ- βρίσκεται στο επίκεντρο έντονης κριτικής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ παραμένει υπό καθεστώς κυρώσεων από τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτή η πραγματικότητα εντείνει το αίσθημα δυσπιστίας της κοινωνίας απέναντι στην κυβέρνηση και ενισχύει την εικόνα ενός πολιτικού συστήματος που λειτουργεί υπό παρασκηνιακές εξαρτήσεις.
Πρωταγωνιστικό ρόλο στις διαδηλώσεις είχαν τα φιλοευρωπαϊκά κόμματα της αντιπολίτευσης «Συνεχίζουμε την αλλαγή» και «Δημοκρατική Βουλγαρία», τα οποία και κατηγορούν την κυβέρνηση για αθέτηση υποσχέσεων, έλλειψη διαφάνειας και αποξένωση από τον λαό στη λήψη των αποφάσεων. Η συμμαχία των δύο κομμάτων, με την υποστήριξη και άλλων βουλευτών, κατέθεσε την Παρασκευή πρόταση δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης, η οποία αναμένεται να συζητηθεί εντός αυτής της εβδομάδας.
Ιδιαίτερη εντύπωση έχει προκαλέσει την ίδια στιγμή η μαζική συμμετοχή της «γενιάς Ζ» στις διαδηλώσεις. Σε μια χώρα όπου οι νέοι πλήττονται από χαμηλούς μισθούς, αυξανόμενο κόστος ζωής και αναγκάζονται να φύγουν στο εξωτερικό, η μετάβαση στο ευρώ θεωρείται κρίσιμος παράγοντας για το μέλλον τους. Πρόκειται για μια γενιά που κινδυνεύει να χαρακτηριστεί «χαμένη» και για πολλούς νέους αυτή ήταν η πρώτη τους διαμαρτυρία. Φοιτήτρια Ιατρικής δήλωνε στην Deutsche Welle ότι δεν ζητάει πολλά, μόνο έναν λόγο για να μείνει στη Βουλγαρία. «Για μένα, είναι πολύ σημαντικό να μείνω εδώ και να βοηθήσω, αλλά αυτή τη στιγμή, δεν είμαι σίγουρη ότι οι συνθήκες θα το επιτρέψουν» ανέφερε.
Η κατάργηση του λεβ και η υιοθέτηση του ευρώ παραμένει βαθιά διχαστικό ζήτημα και είναι «παρών» στις διαδηλώσεις. Η μετάβαση στο ευρώ, σύμφωνα με οικονομικούς αναλυτές, μπορεί τεχνικά να ενισχύσει τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα της Βουλγαρίας, να μειώσει τους συναλλαγματικούς κινδύνους και να διευκολύνει τις επενδύσεις και την οικονομική ολοκλήρωση με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ωστόσο, η βουλγαρική κοινωνία δεν έχει πειστεί. Δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι περίπου οι μισοί πολίτες -ή και περισσότεροι, ανάλογα με την έρευνα- είναι αντίθετοι φοβούμενοι ανατιμήσεις, άνοδο του πληθωρισμού και απώλεια εθνικού ελέγχου στη νομισματική πολιτική. Για ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού, η εγκατάλειψη του λεβ συνδέεται με ανησυχίες για τη βουλγαρική κυριαρχία και για επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου, ενώ η δυσπιστία απέναντι στους θεσμούς ενισχύει τη δυσφορία.
Οι φόβοι για φαινόμενα αισχροκέρδειας από εμπόρους -όπως είχε παρατηρηθεί και σε άλλες χώρες κατά τη μετάβαση στο ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα- είναι διάχυτοι στην κοινωνία, ιδίως στα χαμηλά και μεσαία εισοδήματα. Η δήλωση της προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, ότι «αναμένεται αύξηση του πληθωρισμού, αλλά θα είναι προσωρινή», δεν φαίνεται να καθησυχάζει τους πολίτες. Τα μέτρα λιτότητας στον Προϋπολογισμό ενίσχυσαν ακόμη περισσότερο αυτή την αντίληψη.
Υπό την πίεση των διαμαρτυριών, ο πρωθυπουργός Ζελιάζκοφ ανακοίνωσε ότι η κυβέρνηση θα επανεξετάσει ορισμένες από τις πιο αμφιλεγόμενες προτάσεις, όπως οι αυξήσεις στις ασφαλιστικές εισφορές, οι μισθολογικές ρυθμίσεις στον δημόσιο τομέα και ο διπλασιασμός του φόρου μερισμάτων. Η επανεξέταση του Προϋπολογισμού θα οδηγήσει πιθανώς στην έγκρισή του στις αρχές του 2026, με τις κρατικές δαπάνες τον Ιανουάριο να περιορίζονται στο ένα δωδέκατο του επιπέδου του περυσινού Προϋπολογισμού.
Εάν όμως συνεχιστούν οι μεγάλης κλίμακας διαμαρτυρίες, το GERB, ενδέχεται να εξετάσει το ενδεχόμενο ανασχηματισμού ή ακόμη και πρόωρων εκλογών (ξανά) το πρώτο εξάμηνο του 2026, με τις δημοσκοπήσεις μέχρι στιγμής να μην δείχνουν σημαντικές αλλαγές στις επιδόσεις των κομμάτων.
Τα νερά ίσως έλθει να ταράξει η πιθανή εμφάνιση ενός νέου πολιτικού κινήματος καθοδηγούμενο από τον πρόεδρο της χώρας Ρούμεν Ράντεφ, του οποίου η θητεία λήγει στις αρχές του 2027. Ο πρόεδρος της Βουλγαρίας έχει ήδη ζητήσει την παραίτηση της κυβέρνησης, υποστηρίζοντας ότι οι πρόωρες εκλογές είναι η «μόνη διέξοδος».
