Εξουσία, Δικαιοσύνη και λογοδοσία... Ο εγκλεισμός στη φυλακή του Νικολά Σαρκοζί, κατόπιν της μη τελεσίδικης καταδίκης του καταγράφεται ως σημείο καμπής σε μία Γαλλία που διαφωνεί εάν πρόκειται για νίκη της δικαστικής ανεξαρτησίας, που επιβεβαιώνει ότι κανένας -ούτε ένας πρόεδρος- δεν είναι υπεράνω του νόμου, ή για ένα πολιτικά φορτισμένο θέαμα που υπονομεύει την εμπιστοσύνη στους δημοκρατικούς θεσμούς και την κοινωνική συνοχή.
Ως ο πρώτος πρώην πρόεδρος της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας που εκτίει ποινή φυλάκισης, η τύχη του Σαρκοζί, ξεπερνά τα όρια μιας απλής δικαστικής διαδικασίας. Θέτει προβληματισμούς για τον τρόπο με τον οποίο η διαφθορά και τα πολιτικά σκάνδαλα αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο της δημοκρατικής νομιμότητας και δημιουργεί δεδικασμένο.
Ο Νικολά Σαρκοζί καταδικάστηκε τον περασμένο μήνα σε ποινή φυλάκισης πέντε ετών και πρόστιμο ύψους 100.000 ευρώ για συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση, καθώς αποδείχθηκε ότι είχε συνάψει συμφωνία με το καθεστώς Καντάφι για τη χρηματοδότηση της προεκλογικής του εκστρατείας το 2007. Η απόφαση ήταν άμεσα εκτελεστέα, παρά την άσκηση έφεσης εκ μέρους του αμέσως μετά την ανακοίνωση της ετυμηγορίας -, σε μία σπάνια νομική πρακτική ειδικά για μια πολιτική προσωπικότητα του βεληνεκούς του Σαρκοζί. Ο εγκλεισμός του λίγες ημέρες αργότερα, στις 21 Οκτωβρίου, στη φυλακή La Santé σηματοδότησε μια ιστορική και συμβολική στιγμή για τη Γαλλία, δείχνοντας ότι ακόμη και όσοι κατέχουν τα υψηλότερα αξιώματα υπόκεινται στην κρίση της Δικαιοσύνης, σύμφωνα με τους υπερμάχους της δικαστικής απόφασης.
Ο Σαρκοζί επιμένει στην αθωότητά του, μιλώντας για πολιτικά υποκινούμενη καταδίκη από δικαστές που φέρονται να είναι εχθρικοί προς τα πεπραγμένα του κατά τη θητεία του στο Ελιζέ. Οι συνήγοροί του κατέθεσαν άμεσα έφεση κατά της απόφασης και η φυλάκιση ήλθε ενόσω διεξάγονται συζητήσεις σχετικά με τις επιλογές υπό όρους αποφυλάκισης, όπως κατ' οίκον περιορισμός ή ηλεκτρονική παρακολούθηση, λόγω της ηλικίας του και της απουσίας του κινδύνου διαφυγής.
Στους κεντρώους, αριστερούς και εν γένει προοδευτικούς κύκλους, η φυλάκιση του Σαρκοζί, επιβεβαιώνει μία ζωτική αρχή της Δικαιοσύνης σε μία δημοκρατική κοινωνία: Κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου και η εξάντληση της αυστηρότητας από τη γαλλική Δικαιοσύνη κατά του Γάλλου πρώην προέδρου υπογραμμίζει τη δύναμη και την αμεροληψία των γαλλικών θεσμών. Στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα στο εσωτερικό και στο εξωτερικό ότι οι πολιτικές ελίτ δεν είναι απαλλαγμένες από την ευθύνη, σπάζοντας μακροχρόνια ταμπού σχετικά με τη δίωξη ισχυρών προσωπικοτήτων.
Τα στοιχεία των δημοσκοπήσεων αντικατοπτρίζουν αυτό το συναίσθημα, με περίπου το 60% των Γάλλων πολιτών να θεωρούν τη φυλάκιση δίκαιη και δικαιολογημένη, γεγονός που καταδεικνύει σημαντική δημόσια υποστήριξη της δικαστικής ανεξαρτησίας. Νομικοί κύκλοι τονίζουν ότι η απόφαση ήλθε έπειτα από ενδελεχή αξιολόγηση των αποδεικτικών στοιχείων, συμπεριλαμβανομένων οικονομικών αρχείων, μαρτυριών και ακόμη και προσωπικών ημερολογίων που εμπλέκουν τον Σαρκοζί, και το περιβάλλον του σε παράνομες συναλλαγές με το τότε λιβυκό καθεστώς.
Η ένωση των δικαστικών λειτουργών έχει υποστηρίξει δημοσίως ότι η απόφαση δεν έχει πολιτικά κίνητρα, αλλά βασίζεται αυστηρά σε γεγονότα και νόμους. Τέτοιες υποθέσεις υψηλού προφίλ -υποστηρίζεται από μερίδα νομικών κύκλων, πολιτικών και αναλυτών- δομούν νέα πρότυπα ακεραιότητας στα δημόσια αξιώματα και ενδέχεται να αποτρέψουν μελλοντικά φαινόμενα διαφθοράς στην πολιτική ζωή. Η υπόθεση, όπως αναφέρουν, αποτελεί δοκιμασία για τη δέσμευση της Γαλλικής Δημοκρατίας στο Κράτος Δικαίου, ενισχύοντας την πίστη των πολιτών στην αμεροληψία της Δικαιοσύνης, ακόμη και εν μέσω της πολιτικής και οικονομικής κρίσης που διέρχεται η χώρα, που στερείται λειτουργικής κυβέρνησης εξαιτίας του κατακερματισμένου κομματικού τοπίου και της έλλειψης ισχυρής πλειοψηφίας στην Εθνοσυνέλευση.
Αντίθετα, η συντηρητική βάση του Σαρκοζί, οι πρώην σύμμαχοί του, η Δεξιά, αλλά ακόμη και κεντρώοι, απορρίπτουν με σφοδρότητα την απόφαση ως δικαστική πλάνη και πολιτική εκδίκηση. Κατ΄αυτούς, η καταδίκη αντανακλά διάβρωση των κανόνων του γαλλικού πολιτικού συστήματος και υπέρβαση της δικαστικής εξουσίας, που κινδυνεύει να υπονομεύσει τη νομιμοποίηση των δημοκρατικών θεσμών.
Οι υποστηρικτές του Σαρκοζί ψέγουν με έμφαση τον χαρακτήρα της άμεσης εκτέλεσης της ποινής φυλάκισης εν αναμονή της έφεσης, κάτι που δεν είναι συνηθισμένο σε τέτοιες υποθέσεις υψηλού προφίλ. Η νομική ομάδα και οι υποστηρικτές του πρώην προέδρου υποστηρίζουν ότι η ποινή είναι δυσανάλογη, ζητώντας εναλλακτικούς τρόπους εφαρμογής του νόμου, όπως κατ' οίκον περιορισμός ή ηλεκτρονική παρακολούθηση, επικαλούμενοι κυρίως την ηλικία του - είναι 70 ετών - και την απουσία κινδύνου για την κοινωνία.
Οι απειλές των συγκρατουμένων του Σαρκοζί, στις φυλακές La Santé ότι θα πάρουν την «εκδίκηση του Καντάφι» και οι φωνές τους όλη τη νύχτα για να τον εμποδίσουν να κοιμηθεί, ενίσχυσαν την άποψη εκείνων που υποστηρίζουν ότι ένας πρώην πρόεδρος πρέπει να τυγχάνει διαφορετικής μεταχείρισης. Τελικά, ο υπουργός Εσωτερικών, Λοράν Νινέζ, ανακοίνωσε χθες ότι δύο αξιωματικοί θα βρίσκονται διαρκώς σε γειτονικά κελιά για την προστασία του πρώην προέδρου.
«Σύμμαχο» στο πλευρό του ο Σαρκοζί, βρήκε την Μαρίν Λεπέν, ηγέτιδα της ακροδεξιάς Εθνικής Συσπείρωσης, η οποία - με το βλέμμα και στις δικές της δικαστικές υποθέσεις - αποδοκιμάζει τον τρόπο αντιμετώπισής του και, επικαλούμενη το επίμαχο βίντεο με τις φωνές των κρατουμένων στη φυλακή, τονίζει ότι ο πρώην πρόεδρος δεν είναι ένας οποιοσδήποτε κρατούμενος, όπως υποστηρίζει η Αριστερά.
Συντηρητικοί αρθρογράφοι και πολιτικοί, ιδίως οι γκωλικοί Ρεπουμπλικανοί - το κόμμα που ίδρυσε ο Σαρκοζί - παρουσιάζουν την ποινή ως ένα ταπεινωτικό κεφάλαιο για τη Γαλλία, που επιδεινώνει τον διχασμό της κοινής γνώμης και ενισχύει τους ισχυρισμούς ότι η Δικαιοσύνη λειτουργεί με πολιτικά κίνητρα και στοχοποιεί προσωπικότητες της Δεξιάς.
Την ίδια ώρα, δημόσιες διαδηλώσεις και εκστρατείες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν διατηρήσει την πόλωση γύρω από το ζήτημα, με αιχμή την καταγγελία ότι η Δικαιοσύνη εργαλειοποιείται για κομματικούς σκοπούς. Ο ισχυρισμός του Σαρκοζί ότι η δίωξή του είναι μια πολιτικά υποκινούμενη επίθεση που αποσκοπεί στην αποδυνάμωση των συντηρητικών φωνών στη Γαλλία βρίσκει ευήκοα ώτα.
Από πολιτική άποψη, η φυλάκιση του Νικολά Σαρκοζί «ξυπνά» ρήξεις στο δεξιό «στρατόπεδο» σχετικά με την ηγεσία, την ιστορική παρακαταθήκη και τις μελλοντικές εκλογικές στρατηγικές. Η πολιτική κληρονομιά του ίδιου του Σαρκοζί παραμένει αμφισβητήσιμη, με ορισμένους να τον θεωρούν μεταρρυθμιστή ηγέτη που ενίσχυσε τη γεωπολιτική θέση της Γαλλίας, ενώ άλλοι τον επικρίνουν για επιδείνωση των κοινωνικών ανισοτήτων και για εφαρμογή μίας στρατηγικής διχασμού.
Η συμβολική υποδοχή του Σαρκοζί από τον Γάλλο πρόεδρο, Εμανουέλ Μακρόν, στο Μέγαρο των Ηλυσίων, λίγο πριν μπει στη φυλακή, προκάλεσε ποικίλα αρνητικά σχόλια, τα οποία δύσκολα αποκρούονται από την επίκληση του θεσμικού σεβασμού προς τους πρώην προέδρους. Η Ένωση Δικαστών, το συνδικαλιστικό όργανο των δικαστών της Γαλλίας, σε ανακοίνωσή της αναφέρει σε έντονα επικριτικό ύφος: «Ο ίδιος ο πρόεδρος της Δημοκρατίας ανακοίνωσε, μέσω του Τύπου, ότι είχε δεχτεί τον Νικολά Σαρκοζί, υπό την ιδιότητά του ως 'προκατόχου', πριν ο τελευταίος φυλακιστεί. Λίγοι κρατούμενοι μπορούν να βασίζονται σε τέτοια υποστήριξη».
Την ίδια ώρα, η πολωμένη εικόνα που εκπέμπουν τα γαλλικά μέσα ενημέρωσης και τα κοινωνικά δίκτυα έχει συμβάλει στη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των διαφόρων κοινωνικών ομάδων, ενισχύοντας το φαινόμενο των «θαλάμων ηχούς» (echo chambers), δηλαδή τη συνεχή ανακύκλωση των ίδιων απόψεων σε κλειστά ακροατήρια, απομονωμένα από αντίθετες ή εναλλακτικές ιδέες.
