Η αιφνιδιαστική επίσκεψη του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ την Πέμπτη 20 Απριλίου στο Κίεβο όπου συναντήθηκε με τον Πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αν και ελέγχεται για την σκοπιμότητα της σε αυτήν τη χρονική συγκυρία, αδιαμφισβήτητα έστειλε τα δικά της μηνύματα μέσα και έξω από την χώρα!
Ο Στόλτενμπεργκ σε αυτήν την επίσκεψη επανέφερε εμφατικά το ζήτημα της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ λέγοντας και ένα … «ψεματάκι», ότι δηλαδή όλοι οι Σύμμαχοι συμφωνούν σε αυτό. Όπως αναμενόταν ακολούθησαν δηλώσεις που αποκάλυψαν ότι υπάρχουν σοβαρές διαφωνίες εντός της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας πάνω στο θέμα αυτό, ανεξάρτητα από την συνεχιζόμενη σταθερή υποστήριξη του Κιέβου απέναντι στον πόλεμο που προκλήθηκε από την ρωσική στρατιωτική εισβολή.
Η πικρή αλήθεια είναι ότι το ΝΑΤΟ ως ενιαία οντότητα στο θέμα της ένταξης της Ουκρανίας δεν στάθηκε ειλικρινές απέναντι στο Κίεβο. Και με τις πρόσφατες δηλώσεις Στόλτενμπεργκ θεωρούμε ότι συνεχίζει να δημιουργεί στους Ουκρανούς υψηλές προσδοκίες, προσδοκίες που όμως δεν μπορούν αντικειμενικά να εκπληρωθούν.
Για την ιστορία να πούμε η «ανειλικρίνεια» του ΝΑΤΟ άρχισε λίγο πριν από τον Απρίλιο 2008. Στην Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι παρά τις υποσχέσεις του Οργανισμού που πιεζόταν από τον Πρόεδρο Μπους δεν δόθηκε στην Ουκρανία (και στην Γεωργία) η ιδιότητα «υποψήφιας χώρας» βάζοντας την σε ένα Σχέδιο Ένταξης (Membership Action Plan-MAP), καθόσον δεν επιτεύχθηκε συναίνεση (consensus) διότι αρκετές χώρες με πρώτες την Γερμανία και την Γαλλία διέβλεπαν επικίνδυνες επιπλοκές με την Ρωσία.
Από τότε αν και γίνονταν συχνές αναφορές για το ότι «η πόρτα του ΝΑΤΟ» παραμένει ανοικτή για την Ουκρανία δεν δόθηκε ποτέ μέχρι σήμερα το καθεστώς χώρας MAP! Τα μεγάλα λόγια περί… επικείμενης ένταξης συνεχίστηκαν για πολλά χρόνια ακόμα και μάλιστα όταν είχε ανοίξει ένας ιδιότυπος διάλογος με την Ρωσία, με ανταλλαγή επιστολών την περίοδο πριν από την εισβολή.
Κρίνεται σκόπιμο να εξηγήσουμε ότι η ιδιότητα MAP ουδόλως αποτελεί …ιδιότητα μέλους αλλά, αφ’ ενός μεν συνιστά δέσμευση της χώρας που χαρακτηρίζεται έτσι να μετασχηματιστεί πολιτικά και στρατιωτικά στην πορεία για την ένταξη της και αφ’ ετέρου δέσμευση της Συμμαχίας να έχει την «πόρτα του ΝΑΤΟ ανοικτή» σύμφωνα με το Άρθρο 10 του Συμφώνου Βορείου Ατλαντικού.
Την 30 Σεπτεμβρίου 2022 με ένα ολιγόλεπτο βίντεο στο Telegram, o Ζελένσκι με έναν άκρως θεατρικό τρόπο, έχοντας δίπλα του τον Πρόεδρο της Ουκρανικής Βουλής και τον Πρωθυπουργό του, δήλωσε ότι εφόσον η χώρα του είναι de facto μέλος του ΝΑΤΟ, κάτι που είναι εξωπραγματική υπερβολή, υποβάλλει αίτημα ένταξης προκειμένου να γίνει με ταχεία διαδικασία (fast track) και de jure μέλος και έτσι να προστατευτεί καλύτερα η Ουκρανία!
Αυτός ο ιδιότυπος τρόπος αιτήματος φάνηκε ότι ήταν μία αυθαίρετη ουκρανική ενέργεια χωρίς οποιαδήποτε συνεννόηση με την Ουάσιγκτον και το Λονδίνο που έχουν βασικό ρόλο πλέον όχι μόνο στις επιχειρήσεις αλλά και στις πολιτικές που ακολουθούνται από το Κίεβο όπως είχαμε αναλύσει στο άρθρο «Γιατί είναι ανέφικτη η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ».
Υπέρμαχοι της ένταξης της Ουκρανίας είναι το μπλοκ των Βαλτικών χωρών και της Πολωνίας, το πολιτικό κατεστημένο της οποίας βλέπει την χώρα ως την αναδυόμενη μεγάλη δύναμη στην Ανατολική Ευρώπη! Οι χώρες αυτές έχουν ασκήσει μεγάλη πίεση στο ζήτημα αυτό κάτι που ανάγκασε τις ΗΠΑ μετά την τελευταία Σύνοδο Υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες στις αρχές Απριλίου να διευκρινίσουν μέσω «ανωνύμων διπλωματικών πηγών» ότι δεν επίκειται στην προσεχή Σύνοδο Κορυφής στο Βίλνιους ή τον Ιούλιο προσφορά «οδικού χάρτη ένταξης» στην Ουκρανία.
Το παραπάνω υπογραμμίζει την θέση της Ουάσιγκτον, όπως μάλιστα είχε διατυπωθεί σαφώς και κατηγορηματικώς από τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν, μετά την θεατρική υποβολή «αίτησης ένταξης της Ουκρανίας» τον Σεπτέμβριο, «το «αίτημα της Ουκρανίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ θα πρέπει να εξεταστεί σε …διαφορετική στιγμή και ο καλύτερος τρόπος για να υποστηρίξουμε την Ουκρανία είναι μέσω πρακτικής, επιτόπιας υποστήριξης».
Είναι ακατανόητη η προσπάθεια Στόλτενμπεργκ, ο οποίος το Φθινόπωρο αποχωρεί από τη θέση του ΓΓ, να επαναφέρει με κάπως επιτακτικό τρόπο το ζήτημα της ένταξης. Αρκεί να πούμε ότι σύμφωνα με τους Financial Times μετά από επικοινωνία με διπλωμάτες χωρών-μελών του ΝΑΤΟ, τα 31 μέλη της Συμμαχίας συμφώνησαν ότι βραχυπρόθεσμα, η ένταξη της Ουκρανίας δεν είναι ρεαλιστική επιλογή! Μία πολιτική πορεία ένταξης της Ουκρανίας είναι βέβαιο ότι θα αποτελέσει πεδίο διαμάχης μεταξύ των κρατών-μελών (σημ. εθνών κατά την νατοϊκή ορολογία).
Εκφράζοντας και τις αντιρρήσεις και άλλων μελών του ΝΑΤΟ, ο Γερμανός Υπουργός Άμυνας Μπόρις Πιστόριους για να μην αφήσει χώρο για συζήτηση, απέρριψε αμέσως την προοπτική μιας γρήγορης απόφασης για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ! Προσέθεσε μάλιστα ότι η απόφαση για ένταξη δεν θα μπορούσε να ληφθεί μόνο για λόγους αλληλεγγύης, αλλά «με ψύχραιμο κεφάλι και ζεστή καρδιά και όχι το αντίστροφο» και κάτι τέτοιο θα πρέπει να αξιολογηθεί μετά το πέρας του πολέμου και αυτό το γνωρίζει το Κίεβο το οποίο υποστηρίζεται για να νικήσει.
Το Κίεβο να ζητάει απεγνωσμένα από την Συμμαχία να προσκληθεί για να ενταχθεί, όπως ζητάει επιτακτικά και την άμεση εμπλοκή του ΝΑΤΟ στο πόλεμο για ευνόητους λόγους. Βέβαια, η ένταξη συνιστά στρατηγικό στόχο του Κιέβου και προβλέπεται από το 2019 ως επιταγή στο Ουκρανικό Σύνταγμα υποχρεώνοντας την εκτελεστική εξουσία και τη νομοθετική εξουσία να εργάζονται για την υλοποίηση του.
Είναι όμως ανέφικτο να ξεκινήσει μία τέτοια διαδικασία την συγκεκριμένη περίοδο με τον πόλεμο να είναι σε εξέλιξη και μέρος της επικράτειας της Ουκρανίας υπό ρωσική κατοχή. Επίσης, δεν υπάρχει καταστατική διαδικασία στο ΝΑΤΟ που να προβλέπει… ταχεία ένταξη όπως για δικούς τους λόγους αναφέρουν οι Ουκρανοί αξιωματούχοι. Υπάρχουν συγκεκριμένες διαδικασίες που έχουν ακολουθηθεί σε όλες ανεξαιρέτως τις διευρύνσεις ενώ θα πρέπει αποσαφηνίσουμε επίσης ότι ούτε υπάρχει «de facto ιδιότητα μέλους»!
Θεωρούμε ότι αποκλείεται να επιτευχθεί ομοφωνία για κάτι τέτοιο ενώ αρνητική στάση τηρεί και η Αμερική. Ο Ζελένσκι γνωρίζοντας βέβαια ότι η ένταξη της χώρας του στο ΝΑΤΟ δεν έχει πιθανότητες αποβλέπει στο να ασκηθεί τουλάχιστον μεγαλύτερη πίεση στα κράτη-μέλη της Συμμαχίας έτσι ώστε να προσφέρουν ακόμα μεγαλύτερη υποστήριξη καθώς διαφαίνεται ότι παρατείνεται ο ήδη… παρατεταμένος πόλεμος. Ταυτόχρονα δίνει μία προοπτική «εγγυήσεων ασφαλείας» στον ουκρανικό λαό, ανυψώνει το φρόνημα των στρατιωτών του και από την άλλη μεριά δημιουργεί προβληματισμό στην Μόσχα.
Σε ότι αφορά σε αυτήν καθαυτή την επίσκεψη αρκετοί αναλυτές θεώρησαν την επίσκεψη Στόλτενμπεργκ, την πρώτη μετά την ρωσική εισβολή, μάλλον άστοχη και ίσως προκλητική δεδομένου ότι το ΝΑΤΟ δεν είναι άμεσα μέρος στη σύγκρουση, αν και πολλοί ηγέτες χωρών της Δυτικής Συμμαχίας που υποστηρίζει την Ουκρανία απέναντι στην Ρωσία έχουν επισκεφθεί το Κίεβο.
Αυτό έδωσε βάση στην ρωσική προπαγάνδα προς το εσωτερικό της χώρας ότι «τον πόλεμο τον κάνει το ΝΑΤΟ ως επιτιθέμενο απέναντι στην Ρωσική Ομοσπονδία». Από την άλλη πλευρά, όμως, η επίσκεψη αυτή έδωσε μεγάλη στήριξη στον ίδιο τον Ζελένσκι που βρίσκεται σε δύσκολη θέση μετά τις διαρροές διαβαθμισμένων στρατιωτικών των ΗΠΑ για τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Ουκρανία στον πόλεμο και τα δημοσιεύματα της Washington Post και του Politico με τις αποκαλύψεις για κακοδιοίκηση και διαφθορά.
Αντί επιλόγου θα επαναλάβουμε ότι η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ με τον πόλεμο να συνεχίζεται θεωρείται ανέφικτη και για αυτό ανεπιφύλακτα χαρακτηρίζουμε τις σχετικές δηλώσεις Στόλτενμπεργκ έωλες που δυστυχώς δημιουργούν στους μαχόμενους Ουκρανούς προσδοκίες που δεν μπορούν να εκπληρωθούν.
Ως κίνηση «παρηγοριάς» είναι η πρόσκληση του Πρόεδρου της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι, να συμμετάσχει σε μία κοινή Σύνοδο των ηγετών του ΝΑΤΟ-Ουκρανίας τον Ιούλιο στο Βίλνιους και όχι σε αυτήν την ίδια την Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ όπως για άλλους λόγους ανακοινώθηκε.
Από πλευράς του, ο Ζελένσκι εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του για την πρόσκληση αυτή αλλά επέμενε ότι η χώρα του χρειάζεται έναν οδικό χάρτη για να γίνει μέλος παρά την ουσιαστική αντίθεση που συναντάει και μάλιστα από τις ΗΠΑ.
* Ο Αντιστράτηγος ε.α. Κωνσταντίνος Λουκόπουλος είναι Γεωστρατηγικός Αναλυτής
