Το στεγαστικό, ως κοινωνικό αλλά και πολιτικό πρόβλημα συνεχίζει ακάθεκτο την πορεία του. Όλοι νιώθουν την ανάγκη να φτιάξουν ένα «πρόγραμμα» για την αντιμετώπιση του, όλοι ψέγουν εύκολα την κυβέρνηση που δεν το λύνει. Στο δικό μου το μυαλό πάλι το στεγαστικό πρόβλημα, παρά τις δεκάδες πλευρές και ερμηνείες του, σε τελευταία ανάλυση είναι ζήτημα προσφοράς και ζήτησης στέγης. Όταν επί δεκαπέντε χρόνια (2005-2020) δε χτίστηκε ούτε παράγκα στη χώρα, ήταν αναμενόμενο την επόμενη δεκαετία να εμφανιστεί έλλειψη σπιτιών, με δεδομένο ότι και τα παλιότερα έμειναν άνω της εικοσιπενταετίας δίχως επισκευή. Όπερ, αν οι διαθέσιμες κατοικίες δεν αυξηθούν κατά 20-30%, λύση δε θα υπάρξει.
Πώς θα ‘ρθει αυτή η λύση; Υπάρχουν υποθέτω πολλοί τρόποι, πλην ενός. Να έχω εγώ ένα άδειο σπίτι στην ιδιοκτησία μου και να μου πε άλλος τι θα το κάνω. Αυτό ξεχάστε το. Είτε θα εγκατασταθώ σ’ αυτό, είτε θα το αφήσω ακατοίκητο, είτε θα το νοικιάζω ως Airbnb, είτε θα το δώσω για μακροχρόνια ενοικίαση, θα είναι αποκλειστικά δική μου απόφαση. Τα «σου απαγορεύω», «σου επιβάλω έμμεσα ή άμεσα», «σε χαρατσώνω», «σου βάζω πλαφόν» και τα τοιαύτα, δε δουλεύουν στην πράξη. Κι αν επιβληθούν βρίσκονται τρόποι να παρακάμπτονται. Την περιουσία μου θα την κάνω ό,τι θέλω, ό,τι με βολεύει, και κυρίως ό,τι με συμφέρει.
Το κράτος κοιτάζει ασφαλώς το γενικό στεγαστικό πρόβλημα και προσπαθεί να βοηθήσει στην επίλυση του με διάφορους τρόπους. Ο κάθε μεμονωμένος ιδιοκτήτης αντιθέτως, δεν κινείται ποτέ (η σχεδόν ποτέ) με βάση τα αόριστα και γενικά κοινωνικά ή οικονομικά δεδομένα, αυτός κοιτάζει την τσέπη του. Το ίδιο κάνει και ο μεμονωμένος ενοικιαστής. Είναι ανορθολογικό να επιζητούμε ή να απαιτούμε κοινωνική ευθύνη στις ατομικές οικονομικές συμπεριφορές. Οι σπάνιες εξαιρέσεις ατομικής ευαισθησίας, απλώς επιβεβαιώνουν τον γενικό κανόνα.
Ο ενοικιαστής που δεν πληρώνει το νοίκι ή καταστρέφει το διαμέρισμα που μένει, δε θα σκεφτεί ότι μ’ αυτή τη συμπεριφορά του επιτείνει το γενικό στεγαστικό πρόβλημα της χώρας, διότι οδηγεί τον ιδιοκτήτη να μην ξανανοικιάσει το διαμέρισμα. Αντιστοίχως, ο ιδιοκτήτης σπιτιού δεν πρόκειται να μειώσει το ενοίκιο που ζητά, διότι το επίπεδο των μισθών στην Ελλάδα είναι χαμηλό. Αυτά ξεχάστε τα. Ούτε οι ηθικολογικές προσεγγίσεις, ούτε οι οριζόντιες απαγορεύσεις λύνουν το πρόβλημα.
Κατά τούτα, είναι αποδεκτή μια ελάφρυνση φόρου ενοικίων, ως κίνητρο για να αυξηθεί η προσφορά κατοικιών, αλλά είναι απαράδεκτη -ως αντικίνητρο- η αύξηση του ΕΝΦΙΑ στα κλειστά σπίτια, που ακούω ότι συζητείται. Είναι αποδεκτά τα προγράμματα υποβοήθησης για ανακαίνιση παλιών κατοικιών υπό λογικούς όρους, είναι όμως γελοία η πρόταση του Ανδρουλάκη για πλαφόν στα νοίκια. Είναι αποδεκτή μια επιδότηση επιτοκίων για στεγαστικά δάνεια, αλλά απαράδεκτοι οι διαρκώς εντεινόμενοι τοπικοί περιορισμοί στη βραχυχρόνια μίσθωση.
Είναι αποδεκτή κάθε προσπάθεια ελαστικοποίησης των τραπεζικών όρων δανειοδότησης για αγορά ή ανέγερση κατοικίας, με όλο το ρίσκο που περιέχει αυτό για το τραπεζικό σύστημα, είναι όμως απολύτως λανθασμένη η πλήρης κατάργηση της «χρυσής βίζας» ως δήθεν μέτρο στεγαστικής πολιτικής. Γενικώς, τα κίνητρα αποδίδουν κι αυτά όχι πάντα, ενώ οι απαγορεύσεις επιτείνουν το πρόβλημα. Οι περιορισμοί και οι διαρκείς «ρυθμίσεις» στρεβλώνουν την αγορά, γιγαντώνουν την μαύρη οικονομία, δυσκολεύουν –αντί να διευκολύνουν- τη ζωή των ανθρώπων και σε βάθος χρόνου απαιτούν διπλά κίνητρα για να διορθωθούν οι επιπτώσεις τους.
Θα μου πείτε, «μ’ αυτά που γράφεις, απαιτείς αποκλειστικά από το κράτος να επιλύσει τα στεγαστικό με φοροαπαλλαγές ή επιδοτήσεις, δηλαδή με δημόσιο χρήμα». Όχι, αυτό εξάλλου δεν μπορεί πρακτικά να γίνει. Ούτε τόσα λεφτά έχει το δημόσιο ταμείο, ούτε το know how για να το επιχειρήσει διαθέτει, ούτε Σοβιετία των τεράστιων εργατικών κίτρινων μπλοκ θα γίνουμε. Όσα λεφτά μπορεί να διαθέσει το κράτος να τα δώσει, αλλά μακροχρόνια, μόνο με απελευθέρωση της αγοράς και με κατάργηση περιορισμών μπορεί να βρεθεί μια νέα ισορροπία. Το κράτος δεν έχει το χρήμα για να λύσει το στεγαστικό, ο ιδιωτικός τομέας τα έχει, αρκεί να μην υπάρχουν κατεβατά περιορισμών που τον εμποδίζουν να επενδύσει εκεί.
Πλην βλέπω να πηγαίνουμε προς την αντίθετη κατεύθυνση. Κόβουμε τα Airbnb, κόβουμε τη «χρυσή βίζα», χαρατσώνουμε τα ανοίκιαστα, θεσμοθετούμε πολεοδομικούς περιορισμούς που απαξιώνουν την ιδιοκτησία και απομειώνουν την αξία των περιουσιών, γενικώς «κόβουμε», «περιορίζουμε», «υποχρεώνουμε» και «φορολογούμε». Εύκολες στα λόγια αποφάσεις, που εκατό αποτελέσματα θα φέρουν, πλην ενός. Τη λύση του στεγαστικού μας.
