Τους Μικρούς Αρθρωτούς Αντιδραστήρες τους έχετε ακουστά; Καλά θα κάνετε να μάθετε γι αυτούς, διότι την επόμενη τριακονταετία, πιθανότατα θα παίρνετε ρεύμα στο σπίτι σας απ’ αυτούς. Ή μάλλον από έναν συνδυασμό ΑΠΕ και Μικρών Αντιδραστήρων, που θα λύσει και το πρόβλημα της ενεργειακής επάρκειας αλλά και της μεταβλητότητας που παρουσιάζουν ο ήλιος και ο άνεμος. Μην ετοιμάζεστε να πείτε «όχι πυρηνικά», διότι τα πράγματα άλλαξαν.
Οι γιγάντιοι και επικίνδυνοι αντιδραστήρες του 20ού αιώνα, δίνουν σταδιακά την θέση τους στους ευέλικτους και ασφαλέστερους Μικρούς Αρθρωτούς Αντιδραστήρες, τους SMRs ( Small Modular Reactors). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βλέπει σε αυτούς το επόμενο βήμα της ενεργειακής στρατηγικής της ηπείρου και με αυτή τη λογική ίδρυσε την EU SMR Alliance, μια βιομηχανική συμμαχία που συγκεντρώνει εταιρείες, επενδυτές, ερευνητικά κέντρα και ρυθμιστικές αρχές για να χαράξουν κοινό δρόμο ανάπτυξης.
Ανάμεσα στα περίπου 300 μέλη που έχουν ενταχθεί στη συμμαχία, φιγουράρουν και δύο ελληνικές εταιρείες, η Eunice Energy Group και η TREK Development, ανοίγοντας για πρώτη φορά ένα ελληνικό παράθυρο προς τον κόσμο της πυρηνικής τεχνολογίας. Η συμμετοχή τους δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα σχεδιάζει τώρα κάποιο πυρηνικό εργοστάσιο, αλλά ότι θέλει να έχει λόγο και παρουσία στο ευρωπαϊκό τραπέζι όπου σχεδιάζεται η επόμενη γενιά ενεργειακών λύσεων.
Οι μικροί αρθρωτοί αντιδραστήρες διαφέρουν από τους κλασικούς σταθμούς ως προς το μέγεθος, την ισχύ και τον τρόπο κατασκευής. Παράγουν έως 300 μεγαβάτ, δηλαδή ένα τρίτο της ισχύος των σημερινών αντιδραστήρων, και μπορούν να κατασκευάζονται τμηματικά σε εργοστάσια, να μεταφέρονται με φορτηγά ή πλοία και να συναρμολογούνται επί τόπου. Αυτή η αρθρωτή λογική μειώνει δραστικά τον χρόνο και το κόστος κατασκευής, επιτρέποντας στα κράτη να επενδύουν σταδιακά, προσθέτοντας μονάδες ανάλογα με τη ζήτηση.
Το μεγάλο τους πλεονέκτημα όμως θεωρείται η ασφάλεια. Οι περισσότεροι SMRs βασίζονται σε παθητικά συστήματα ασφαλείας, που λειτουργούν με φυσικές αρχές, χωρίς ανάγκη ανθρώπινης παρέμβασης ή εξωτερικής τροφοδοσίας ρεύματος. Σε περίπτωση βλάβης ή διακοπής, ο αντιδραστήρας «σβήνει» μόνος του, εξαλείφοντας τον εφιάλτη των ατυχημάτων τύπου Τσερνόμπιλ ή Φουκουσίμα.
Εμπορικά, η τεχνολογία αυτή είναι ακόμα σε σχετικά πρώιμο στάδιο, όμως η παγκόσμια αγορά ετοιμάζεται. Στις ΗΠΑ η NuScale έχει λάβει ήδη άδεια από την πυρηνική ρυθμιστική αρχή για τον πρώτο της αντιδραστήρα. (Ο Τραμπ έκανε συμφωνία με τον Ερντογάν στην πρόσφατη συνάντηση τους να του πουλήσει τέτοιους αντιδραστήρες, άρα ένας παραπάνω λόγος να συμμετέχουμε). Στον Καναδά και την Πολωνία προχωρά το μοντέλο BWRX-300 της GE Hitachi, ενώ η Βρετανία επενδύει στο σχέδιο της Rolls-Royce. Στη Ρωσία πλωτοί SMRs λειτουργούν ήδη σε παγοθραυστικά, αποδεικνύοντας ότι η ιδέα έχει ήδη περάσει από το σχέδιο στην πράξη.
Για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το ζητούμενο δεν είναι μόνο η τεχνολογία, αλλά παράλληλα η ενοποίηση του ρυθμιστικού πλαισίου και η δημιουργία μιας ευρωπαϊκής εφοδιαστικής αλυσίδας, ώστε η ήπειρος να μη βρεθεί για άλλη μια φορά εξαρτημένη από τρίτους.
Μέσα σε αυτό το ευρωπαϊκό σκηνικό, η Ελλάδα προσπαθεί να εξασφαλίσει θέση. Η Eunice Energy Group, γνωστή για την παρουσία της στις ΑΠΕ, στα υβριδικά συστήματα αποθήκευσης ενέργειας, στην ηλεκτροκίνηση και στην παραγωγή υδρογόνου, βλέπει στους SMRs ένα μελλοντικό πεδίο συνέργειας, αφού οι μικροί πυρηνικοί σταθμοί μπορούν να λειτουργούν συμπληρωματικά με αιολικά και φωτοβολταϊκά, σταθεροποιώντας το δίκτυο όταν δεν φυσά ή δεν έχει ήλιο.
Η TREK Development, με εμπειρία σε τεχνική υποστήριξη μεγάλων ενεργειακών έργων, συμμετέχει με στόχο να αποκτήσει τεχνογνωσία και ρόλο στις ευρωπαϊκές ομάδες εργασίας που θα καθορίσουν τα πρότυπα και τις προδιαγραφές των μελλοντικών εφαρμογών.
Η επιλογή να εμπλακεί η χώρα, έστω θεσμικά, στη συζήτηση των SMRs ενισχύθηκε και από την τοποθέτηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, ο οποίος σε δημόσια παρέμβασή του προ λίγων μηνών υπογράμμισε ότι «δεν πρέπει να μείνουμε εκτός της ευρωπαϊκής συζήτησης για την επόμενη γενιά μικρών πυρηνικών αντιδραστήρων». Η φράση αυτή, χωρίς υποχρεωτικά να προαναγγέλλει πυρηνικά εργοστάσια, σηματοδοτεί την πολιτική πρόθεση να παρακολουθήσει η Ελλάδα τη νέα τεχνολογία και να συμμετάσχει ενεργά στα ευρωπαϊκά σχήματα έρευνας και βιομηχανικής ανάπτυξης.
Η συμμετοχή στην SMR Alliance προσφέρει πρόσβαση στη γνώση, στις συνεργασίες και στις πρώτες σειρές μιας τεχνολογίας που μπορεί να καθορίσει τη φυσιογνωμία της ευρωπαϊκής ενέργειας τις επόμενες δεκαετίες. Αν οι μικροί αντιδραστήρες, εκτός από ασφαλείς αποδειχτούν οικονομικοί και κοινωνικά αποδεκτοί, τότε η Ελλάδα θα έχει ήδη κάνει το πρώτο βήμα για να σταθεί όχι απλώς ως θεατής ή αγοραστής, αλλά ως εταίρος μιας πανευρωπαϊκής προσπάθειας.
Η πυρηνική ενέργεια, μικρή ή μεγάλη, παραμένει πεδίο αντιπαράθεσης και φόβου. Όμως η ενεργειακή πραγματικότητα αλλάζει με ταχύτητα. Η Ευρώπη αναζητά σταθερή, καθαρή και φθηνή ενέργεια σε έναν κόσμο αβέβαιο. Και η Ελλάδα, που άλλοτε παρακολουθούσε από μακριά τις τεχνολογικές εξελίξεις, δείχνει αυτή τη φορά ότι τουλάχιστον θέλει να βρίσκεται στο τραπέζι όταν γράφεται το επόμενο κεφάλαιο.
