Του Γαβριήλ Χ. Σερέτη
Στις 22 Μαΐου στη Γαλλική Γερουσία, την άνω Βουλή του Γαλλικού Κοινοβουλίου, συζητήθηκε μια τροπολογία σε νομοσχέδιο που έχει προκαλέσει αίσθηση, όχι μόνο στη χώρα του προέδρου Μακρόν. Πρόκειται για την απαγόρευση της χρήσης πλαστικού στις συσκευασίες των γευμάτων που χορηγούνται στους μαθητές των σχολείων και στους φοιτητές των πανεπιστημίων όλης της χώρας. Στις καντίνες-εστιατόρια που υπάρχουν σε χιλιάδες εκπαιδευτικά ιδρύματα, τα γεύματα που σιτίζουν τους μαθητές και τις μαθήτριες, τους φοιτητές και τους σπουδαστές κάθε ηλικίας, φτάνουν συσκευασμένα και προμαγειρεμένα και χρειάζεται απλώς να ζεσταθούν στους ειδικούς φούρνους μικροκυμάτων που έχουν εγκατασταθεί για αυτόν τον σκοπό. Το σύστημα, με άλλα λόγια, λειτουργεί περίπου όπως τα γνωστά γεύματα που σερβίρονται στις περισσότερες αεροπορικές εταιρείες κατά την πτήση. Τα «προκάτ πιάτα», σε ποικίλες εκδηλώσεις.
Αυτού του είδους η συσκευασία, και κυρίως η διαδικασία του ζεστάματος, προκάλεσε και τις έντονες διαμαρτυρίες συλλόγων γονέων, οι οποίοι εξέφρασαν την ανησυχία τους για τις συνθήκες, αλλά κυρίως για τους κινδύνους που πιθανότατα ενυπάρχουν στη συγκεκριμένη διαδικασία. Για τον λόγο αυτόν, δημιουργήθηκε ένα ολόκληρο κίνημα σε όλη τη Γαλλία, υπό τον τίτλο «Καντίνες χωρίς πλαστικό». Οι εκπρόσωποί του μάλιστα, που προκάλεσαν με την πίεση που για καιρό ασκούν, τη συζήτηση στο Κοινοβούλιο, υπογραμμίζουν ότι η χρήση πλαστικού μακροπρόθεσμα μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στη γονιμότητα, τη συγκέντρωση, γενικότερα στην ισορροπία του οργανισμού. Χωρίς να αποκλείουν και μορφές καρκίνου, εξαιτίας του γεγονότος ότι στοιχεία του πλαστικού, αλλοιωμένα από τη θερμοκρασία που αναπτύσσεται κατά το ζέσταμα του φαγητού, εισέρχονται στην τροφή και φυσικά από εκεί στον οργανισμό.
Αν και η άμεση αυτή σχέση δεν φαίνεται, προς το παρόν, να έχει αποδειχθεί πλήρως από επιστημονικές έρευνες, είναι κοινά αποδεκτό ότι τα πλαστικά μόνον ουδέτερα δεν είναι. Πολύ περισσότερο σε τέτοιες συνθήκες. Και η μεταφορά κομματιών πλαστικού από τον ζεστό «δίσκο» και το πιάτο, στα οποία είναι τοποθετημένα τα γεύματα, στην τροφή είναι σχεδόν βέβαιο κατά τους καταγγέλλοντες ότι μπορεί να συμβεί, κυρίως κατά τη διαδικασία του ζεστάματος. Την άποψη αυτή ενστερνίζονται και επιστήμονες του Γαλλικού Εθνικού Κέντρου Ερευνών. Αλλά και έρευνα του Εθνικού Οργανισμού για τη Διατροφική Ασφάλεια, του 2015. «Είναι βέβαιο ότι στοιχεία του πλαστικού, αλλοιωμένα από τη θερμοκρασία, μεταφέρονται στην τροφή. Αυτό το οποίο δεν γνωρίζουμε επ' ακριβώς είναι οι συνέπειες που προκαλούνται στον οργανισμό μακροπρόθεσμα. Κυρίως για περιπτώσεις, όπως τα σχολεία, όπου η έκθεση στο φαινόμενο είναι καθημερινή και καθ' όλη τη διάρκεια του έτους», τονίζουν, εκφράζοντας με τον τρόπο αυτόν εμμέσως πλην σαφώς και οι ίδιοι την ανησυχία τους.
Ήδη στη Γαλλία αρκετοί δήμοι, στην αρμοδιότητα των οποίων είναι η διαχείριση του ζητήματος, αποφάσισαν να καταργήσουν τη χρήση πλαστικού στη συσκευασία των γευμάτων των μαθητών, αντικαθιστώντας τα με δίσκους και πιάτα από ανοξείδωτο χάλυβα (inox) και γυαλί. Το μέτρο υλοποιείται εδώ και λίγο καιρό στα σχολεία του Στρασβούργου, έπειτα από σχετική απόφαση του δημοτικού συμβουλίου. Για τον λόγο αυτόν, «επενδύθηκαν» 9 εκατομμύρια ευρώ για τέσσερα χρόνια, προκειμένου να γίνει η αγορά του απαραίτητου υλικού και βεβαίως των σχετικών, ελάχιστων βεβαίως, αλλά απολύτως απαραίτητων, υποδομών για την προσαρμογή των σχολικών κουζινών, όπως ειδικών φούρνων κ.λπ. Αποτέλεσμα αυτής της παρέμβασης είναι το γεγονός ότι σήμερα σχεδόν το 40% των μαθητών του ευρύτερου δήμου σιτίζονται στα σχολεία απολαμβάνοντας το γεύμα τους σε πιάτα από inox, γεύμα που έχει προετοιμαστεί σε ταψιά και συσκευασίες από το ίδιο υλικό. «Υπολογίζουμε το 2022 και στα 115 σχολεία του Στρασβούργου να υπάρχουν μόνο συσκευασίες από inox», λέει με περηφάνια ο δήμαρχος της πόλης Ρολάν Ριέ. Ανάλογη απόφαση, με το ίδιο χρονοδιάγραμμα, έλαβε και το Δημοτικό Συμβούλιο του Παρισιού, αλλά και άλλες πόλεις ανά τη χώρα. Το Μπορντό, η Τουλούζη, το Μονπελιέ, η Λιμόζ.
Η επιπρόσθετη θετική επίδραση της «μικρής - μεγάλης» αυτής μεταρρύθμισης είναι το γεγονός ότι δημιουργήθηκαν και νέες θέσεις εργασίας - αν και για τους νεοπροσληφθέντες στη... λάντζα έχει πολλή δουλειά, καθώς πρέπει να πλύνουν εκατοντάδες δίσκους, αλλά ας μην τα θέλουμε όλα δικά μας. Διότι, όπως είναι αυτονόητο, οι ανοξείδωτες συσκευές χρειάζονται πλύσιμο και γενικότερη φροντίδα. Δεν είναι μιας χρήσης όπως οι πλαστικές, τις οποίες, οι περισσότεροι από μας, με ασυναίσθητη (;) ευκολία, πετάμε, κάποιοι όπου βρούμε, αφού κάνουμε τη... δουλειά μας. Παρότι γνωρίζουμε πού καταλήγουν. Κι αυτό είναι το άλλο μεγάλο κέρδος από την αλλαγή αυτή που ξεκίνησε στα σχολεία της Γαλλίας. Καθώς, προδήλως, το πλαστικό δεν ευθύνεται μόνον για πιθανούς κινδύνους στην υγεία των μαθητών. Οι ωκεανοί το ζουν στον βυθό τους.
Η συζήτηση για τα καταλληλότερα υλικά που θα αντικαταστήσουν το πλαστικό συνεχίζεται, διότι δεν είναι μόνον οι δίσκοι. Σχετική παρέμβαση πρέπει να γίνει και στα ποτήρια, τα καλαμάκια και ούτω καθεξής. Αργότερα, πιθανότατα, στα νοσοκομεία, τις φυλακές, τους στρατώνες. Και βεβαίως, τα αντικρουόμενα συμφέροντα δεν λείπουν. Από τη μία βρίσκονται οι συνδικαλιστές των εργαζομένων στις σχολικές καντίνες (ναι, συμβαίνει κι αλλού), που διαμαρτύρονται γιατί, λένε, η αντικατάστασή θα τους... επιβαρύνει, μέσα από τις επιπτώσεις των «υψηλών» θερμοκρασιών πλυσίματος των ανοξείδωτων συσκευασιών για τα χέρια (!) ιδίως των ευαίσθητων κυριών, όπως οι ίδιες υποστηρίζουν. Κάνοντας κάποιους να αναρωτιούνται «μα, καλά, παιδιά δεν έχουν;». Κι από την άλλη, τα επιχειρήματα των εταιρειών που έχουν αναλάβει την τροφοδοσία, οι οποίες, όπως είναι αυτονόητο, επικαλούνται την αύξηση του κόστους. Και όλοι αυτοί, προκειμένου να προωθήσουν την άποψή τους, «βάζουν μπροστά» τις ελλιπείς, λένε, επιστημονικές αποδείξεις ως προς τις επιπτώσεις που προκαλεί στην υγεία το αλλοιωμένο πλαστικό που εισέρχεται στον οργανισμό. Αφήνοντας στην άκρη ένα βασικό επιχείρημα, την πρόληψη. Που για μια ακόμη φορά έρχεται αντιμέτωπη με τον προαιώνιο εχθρό της, το κέρδος. Και τα κεκτημένα.
Όμως η αρχή έγινε. Και αφορά περί τα 10 εκατομμύρια παιδιά, τα οποία καθημερινά σιτίζονται στο σχολείο τους. Στη Γαλλία, η δημόσια συζήτηση, η παρέμβαση των συλλόγων γονέων, των ομοσπονδιών των διδασκόντων, της αυτοδιοίκησης, η ευαισθησία κάθε εμπλεκόμενου, απέναντι σε συμφέροντα που μόνο αμελητέα δεν είναι, οδήγησε σε πρωτοβουλίες όπως η συγκεκριμένη. Την ώρα που συνεχίζονται οι επιστημονικές έρευνες για την εξαγωγή πληρέστερων συμπερασμάτων σχετικά με τις επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό. Αν και θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι το πλαστικό μπορεί να ευθύνεται για αρκετές μορφές καρκίνου, κυρίως ορμονοεξαρτώμενες.
Με τη συζήτηση στο γαλλικό κοινοβούλιο το ζήτημα θα προσλάβει περαιτέρω θεσμική θωράκιση. Θα σηματοδοτήσει μια νέα πραγματικότητα, τόσο για την υγεία των μαθητών, όσο βεβαίως και για το περιβάλλον. Νέες ισορροπίες στην αλυσίδα με κρίσιμους κρίκους τη διατροφή, το εμπόριο, την αγροτική παραγωγή, τη βιώσιμη ανάπτυξη, την υγεία, το περιβάλλον. Πάντως, την τελευταία φορά που το θέμα ήρθε στην αρμόδια Επιτροπή Οικονομικών, για ευνόητους λόγους, δεν εξασφάλισε την απαραίτητη πλειοψηφία. Όπως είχε γίνει, σε πρώτη φάση, και με τα φυτοφάρμακα, σε επίπεδο Ευρωκοινοβουλίου. Χωρίς αυτό, βεβαίως, να μπορεί να αποτρέψει τη Γαλλική Αυτοδιοίκηση από το να λάβει γενναίες αποφάσεις. Διότι εκεί η Αυτοδιοίκηση έχει ευρύτερο ρόλο και πραγματικές αρμοδιότητες για την καθημερινότητα των πολιτών. Διότι εκεί η Βουλή ασχολείται με άλλα, πολυτελή και λιγότερο «αριστερά» δικαιώματα. «Κουτόφραγκοι» γαρ. Εδώ;
