Πριν τον εικοστό αιώνα ο άνθρωπος πέθαινε από νοσήματα που ακόμα και οι γιατροί σήμερα φαίνεται να έχουν ξεχάσει.
Ο τύφος, η χολέρα, η πανώλη, η πολιομυελίτιδα, η διφθερίτιδα, ο τέτανος, ο κοκίτης, οι ηπατίτιδες, η μηνιγγίτιδα, η ευλογιά, η ελονοσία, η ιλαρά, η ερυθρά, η ανεμοβλογιά, η γρίπη, η ελονοσία κι άλλα λοιμώδη νοσήματα προκάλεσαν μεγάλες επιδημίες και έχουν σκοτώσει δισεκατομμύρια ανθρώπους στους αιώνες που πέρασαν.
Από τότε μέχρι τώρα, σήμερα, 200 χρόνια μετά, για τα περισσότερα από τα νοσήματα αυτά δημιουργήσαμε εμβόλια και κατορθώσαμε να τα εξαφανίσουμε ή να περιορίσουμε σε πολύ μεγάλο βαθμό την εμφάνισή τους.
Για κάποια από αυτά δυστυχώς δεν το έχουμε κατορθώσει ακόμα αν και χάρη στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου, της εξασφάλισης κατοικίας και καθαρού νερού, την πρόοδο της ιατρικής, της τεχνολογίας και των φαρμάκων, έχουμε κατορθώσει να ελέγξουμε σε πολύ μεγάλο ποσοστό την νοσηρότητα και την μετάδοση των νοσημάτων αυτών.
Στην χώρα μας τα τελευταία 20 χρόνια, με την γενίκευση των εμβολιασμών και το εφαρμοζόμενο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, η εμφάνιση απειλητικών για την υγεία και την ζωή νοσημάτων στον παιδικό πληθυσμό, έχει σχεδόν εξαφανιστεί.
Έτσι για παράδειγμα η διφθερίτιδα, ο τέτανος, η πολιομυελίτιδα, η ερυθρά, η ανεμοβλογιά και η παρωτίτιδα έχουν να κάνουν την εμφάνισή τους πολλά χρόνια.
Ο εμβολιασμός αναδεικνύεται ως το πιο σημαντικό «όπλο» που έχουμε στη διάθεσή μας για την υγεία και την πρόληψη του σήμερα και του αύριο.
Αν η εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού μειωθεί κάτω από κάποια όρια, τότε όλα αυτά τα πολύ σοβαρά νοσήματα θα αρχίσουν να κάνουν ξανά την εμφάνισή τους.
Τα οφέλη που προκύπτουν με τον εμβολιασμό είναι η αποφυγή επιβάρυνσης του συστήματος υγείας, σοβαρών νοσημάτων που απαιτούν νοσηλεία σε μονάδες εντατικής νοσηλείας, σοβαρών αναπηριών, θανάτων, ανθρώπινης οδύνης και οικονομικού κόστους.
Η πρόσφατη πανδημία του Sars-Cov2 έδωσε την ευκαιρία να αναδειχτεί με περίτρανο τρόπο η σημασία και η αξία που έχουν τα εμβόλια, αφού το κυριότερο μέσον για τον έλεγχο της πανδημίας είναι ο εμβολιασμός.
Τα εμβόλια προστατεύουν πρώτα από όλα τον εμβολιασμένο αλλά δεν λειτουργούν μόνο σε ατομικό επίπεδο και γι αυτό προστατεύουν ολόκληρους πληθυσμούς. Όταν εμβολιαστούν αρκετά άτομα, η πιθανότητα ένα νόσημα να επεκταθεί στον γενικό πληθυσμό (επιδημία) είναι πολύ μικρή, ακόμη και για άτομα που δεν έχουν εμβολιαστεί.
Ουσιαστικά, ένα βακτήριο ή ιός απλά δεν θα έχει αρκετούς επιλέξιμους ξενιστές για να προσβάλει και τελικά θα εξαφανιστεί εντελώς. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται «συλλογική ανοσία» ή «ανοσία της κοινότητας» και επέτρεψε στην πλήρη εξάλειψη λοιμωδών νοσημάτων, πολύ επικίνδυνων για την υγεία και την ζωή, χωρίς να χρειάζεται να εμβολιαστούν όλοι.
Η «συλλογική ανοσία» είναι εξαιρετικά σημαντική για την δημόσια υγεία, αφού πάντοτε θα υπάρχει ένα ποσοστό του πληθυσμού που δεν μπορεί να εμβολιαστεί, συμπεριλαμβανομένων των βρεφών, των μικρών παιδιών, των ηλικιωμένων, των ατόμων με σοβαρές αλλεργίες, των εγκύων ή των ατόμων με μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα.
Χάρη στην «συλλογική ανοσία», αυτοί οι άνθρωποι θα παραμείνουν ασφαλείς, αφού θα έχει εμβολιαστεί η πλειονότητα του πληθυσμού.
Οι επιστήμονες συνεχίζουν να μελετούν την «συλλογική ανοσία» και να εντοπίζουν βασικά κατώτατα όρια εμβολιασμού του πληθυσμού. Ένα ενδεικτικό παράδειγμα είναι η χώρα της Γκάμπια, όπου ένα ποσοστό εμβολιασμού, μόλις 70% του πληθυσμού με το εμβόλιο για τον αιμόφιλο της ινφλουέντσας (Hib), ήταν αρκετό για να εξαλείψει εντελώς την ασθένεια από το βακτήριο αυτό.
*Ο Κώστας Νταλούκας είναι παιδίατρος, Εκπρόσωπος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας των Ελευθεροεπαγελματιών Παιδιάτρων
