Του Γιάννη Στεφανίδη*
Στην ταινία του Μπάρι Λέβινσον 'Wag the Dog' (που αποδόθηκε στα ελληνικά ως «Ο Πρόεδρος, ένα ροζ σκάνδαλο κι ένας πόλεμος»), η δημοτικότητα ενός φανταστικού Προέδρου των ΗΠΑ πέφτει στα τάρταρα παραμονές των εκλογών. Τότε, οι υπεύθυνοι της εκστρατείας για την, αβέβαιη πλέον, επανεκλογή του προσλαμβάνουν έναν παραγωγό του Χόλιγουντ (τον υποδύεται ο Ντάστιν Χόφμαν), προκειμένου να σκηνοθετήσει μια εθνική κρίση με επίκεντρο μια, κατά προτίμηση, μακρινή και ακίνδυνη χώρα. Οι Αμερικανοί πληροφορούνται ότι βρίσκονται αντιμέτωποι με μια θανάσιμη απειλή προερχόμενη από την… Αλβανία και, με βάση το παλιό αξίωμα ότι «δεν αλλάζεις άλογο στη μέση ορμητικού χειμάρρου», επανεκλέγουν τον ζωηρό πρόεδρό τους.
Σας θυμίζει κάτι η υπόθεση; Η σύγκληση του Κυβερνητικού Συμβουλίου Εξωτερικών και Άμυνας, η προσέλευση σε αυτό του πρωθυπουργού, υπουργών και σύσσωμης της στρατιωτικής ηγεσίας, και ιδίως η πρόσκαιρη, έστω, διακοπή της προεκλογικής εκστρατείας του κυρίου Τσίπρα αναπόφευκτα προσέδωσαν στο συμβάν δραματικό τόνο, με όλη τη σημασία του όρου. Βέβαια, οι δημόσιες δηλώσεις του πρωθυπουργού μετά το πέρας του ΚΥΣΕΑ ανέδιδαν έναν τόνο αποκλιμάκωσης: Χάρη στις συμμαχίες μας (σ.σ. το ΝΑΤΟ) και τις συμφωνίες που η κυβέρνησή του υπέγραψε (σ.σ. πρώτη και καλύτερη εκείνη των Πρεσπών), οι Έλληνες πρέπει να αισθάνονται ασφαλείς και, αν αποδειχθεί ότι οι Τούρκοι προχωρούν σε γεώτρηση, τότε θα καλέσουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση (σ.σ. την ανεπιθύμητη μέγαιρα του Ιουνίου 2015) να τους επαναφέρει στην τάξη.
Εν συνεχεία, το διαδίκτυο γέμισε από τιτιβίσματα που, ούτε λίγο ούτε πολύ, έθεταν θέμα αναβολής των εκλογών αν, λέμε αν, η Τουρκία, βεβαίως, τραβήξει το σχοινί και έχουμε καμιά κατάσταση έκτακτης ανάγκης? κι αυτό, παρά το γεγονός ότι το Σύνταγμα της Ελλάδος προβλέπει την αναστολή της διενέργειας εκλογών μόνο σε περίπτωση πολέμου (άρθρο 53§3).
Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, προβλήματα οι ρίζες των οποίων εκτείνονται βαθιά στον χρόνο, προβλήματα με τα οποία οι δύο χώρες έχουν μάθει να ζουν και τα οποία οι τρίτες χώρες αντιμετωπίζουν ως διαχειρίσιμες εστίες χαμηλής έντασης. Τι σημαίνει αυτό το τελευταίο; Ότι ακόμα και μετά την έξοδο του τουρκικού πλωτού γεωτρύπανου στα ογδόντα μίλια από την Πάφο, λίγοι ξένοι παρατηρητές έχουν χάσει τον ύπνο τους, για την ώρα τουλάχιστον.
Επίσης, είναι δύσκολο να υποστηρίξει κανείς ότι οι Τούρκοι ιθύνοντες δεν προκαλούν τόσο την Κυπριακή Δημοκρατία, με την αποστολή του «Πορθητή» σε διαφιλονικούμενη περιοχή, όσο και την Ελλάδα με ένα ακόμα μπαράζ παραβιάσεων του εθνικού εναέριου χώρου. Και, τέλος, είναι δύσκολο να διαγνώσει κανείς τις τουρκικές προθέσεις στην τρέχουσα φάση του πολέμου νεύρων, στον οποίον επιδίδεται κατά καιρούς η Άγκυρα στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.
Προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι οι ενέργειες της Άγκυρας συνιστούν πόλεμο νεύρων, με στόχο να αποτραπούν Αθήνα και Λευκωσία να ασκήσουν κυριαρχικά τους δικαιώματα σε περιοχές όπου η πρώτη διατυπώνει διεκδικήσεις, δηλαδή στην υφαλοκρηπίδα και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Οι ενέργειες αυτές είναι μάλλον απίθανο να κλιμακωθούν σε ένοπλη δράση, τη στιγμή που η οικονομία και, ιδίως, το νόμισμα της Τουρκίας κλονίζονται, η χώρα περιμένει σαράντα εκατομμύρια τουρίστες για να ξελασπώσει, τα μέτωπα στη Συρία και το Κουρδιστάν δεν έχουν κλείσει, και ο πρόεδρος Ερντογάν αντιμετωπίζει τη σοβαρότερη ρωγμή στην 17χρονη πολιτική ηγεμονία του, αν επιβεβαιωθούν τα προγνωστικά και χάσει τον δήμο της Κωνσταντινούπολης την ερχόμενη Κυριακή.
Καταλήγοντας, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι μία κλιμάκωση της έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις θα εξυπηρετούσε τους κυβερνώντες και από τις δύο πλευρές του Αιγαίου. Ο πρόεδρος Ερντογάν μπορεί να εξακολουθήσει να παίζει το χαρτί του ατρόμητου εθνικού ηγέτη που ορθώνει το ανάστημά του σε Ανατολή και (κυρίως) Δύση, ασκώντας εκφοβισμό σε ασθενέστερους γείτονες της χώρας του. Στο πεδίο αυτό, ο κύριος Τσίπρας δεν έχει τα φόντα να τον ανταγωνιστεί.
Κι επειδή η αναβολή εκλογών είναι πολύ μεγάλη ατιμία για να τη διαπράξει ο οιοσδήποτε, αρκεί στον κύριο Τσίπρα να φωνάζει «λύκος, λύκος» για να μαντρώσει όσο το δυνατόν περισσότερους ψηφοφόρους, από εκείνους που διαβουκόλησε ως το χείλος του γκρεμού τον Ιούλιο του 2015. Για το καλό της χώρας, ελπίζουμε, για μια ακόμα φορά, να επιβεβαιωθεί ο Αβραάμ Λίνκολν: «Μπορείς να τους ξεγελάς όλους για λίγο καιρό, λίγους όλο τον καιρό, αλλά όχι όλους όλο τον καιρό».
*Ο Γιάννης Στεφανίδης διδάσκει στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ
