Μόνο μια Ελλάδα που στέκεται στα πόδια της, αντί να είναι μονίμως υποχωρητική, θα αποτρέψει την κλιμάκωση του τουρκικού αναθεωρητισμού, δηλώνει στο liberal.gr ο Κώστας Λάβδας, προσθέτοντας ότι εκτός από τους εξοπλισμούς και την αμυντική αναβάθμιση που κυριολεκτικά επείγουν, πρέπει επιτέλους να δούμε την μεγάλη εικόνα, δηλαδή το αβυσσαλέο κενό στις Βρυξέλλες, ως απόρροια της συνδυασμένης αμερικανικής και βρετανικής αποστασιοποίησης από Ευρώπη και Μέση Ανατολή, και ότι με την μερική εξαίρεση της Γαλλίας, κανείς δεν φαίνεται να ξέρει τι του γίνεται.
Σχολιάζοντας την χθεσινοβραδυνή τουρκική ανακοίνωση, που αμφισβητεί μεταξύ άλλων ότι το Καστελόριζο έχει υφαλοκρηπίδα, ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πάντειο, απαντά ότι αυτή είχε αποδέκτη και το Κάιρο, καθώς η Αγκυρα επιχειρεί να αποτρέψει την επιτάχυνση των διαδικασιών για την οριοθέτηση των ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου, όπως προκύπτει και από τις δηλώσεις της ελληνικής πλευράς, για τις οποίες εκφράζει την ελπίδα ότι σύντομα θα τις δούμε να γίνονται πράξεις.
Εκτιμά ότι υπό τις παρούσες συνθήκες δεν έχει νόημα μια συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν, ενώ θεωρεί ότι αν αποδειχθεί πως το μνημόνιο Τουρκίας-Λιβύης αφορά συμφωνία και η κυβέρνηση Σαράζ της Τρίπολης, αρνηθεί να κάνει πίσω, τότε η Αθήνα πρέπει άμεσα να ακολουθήσει την Γαλλία, την Ρωσία και όσους στηρίζουν την κυβέρνηση Χαφτάρ του Τομπρούκ, ώστε να φανεί το άμεσο κόστος της τουρκικής πολιτικής στην περιοχή.
Ερωτηθείς τι άλλο πρέπει να συμβεί για να αποφευχθούν τα χειρότερα, απαντά μεταξύ άλλων ότι πρέπει να εντατικοποιηθούν οι πιέσεις προς την ΕΕ για σοβαρότερες κυρώσεις προς την Άγκυρα, και να ενισχυθεί συστηματικά η συνεργασία με τη Γαλλία σε όλα τα επίπεδα.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη:
- Σε χθεσινοβραδυνή της ανακοίνωση η Άγκυρα, απαντώντας στην ουσία στο έκτακτο ταξίδι Δένδια στο Κάιρο, αμφισβητεί δημόσια ότι το Καστελόριζο έχει υφαλοκρηπίδα, υποστηρίζει ότι τα ελληνικά νησιά δεν μπορούν να δημιουργήσουν περιοχές θαλάσσιας δικαιοδοσίας, και δείχνει διατεθειμένη να τραβήξει το σκοινί στα άκρα. Πώς το σχολιάζετε;
Η Τουρκία προχωρά συστηματικά στην επίτευξη στόχων μέσω τετελεσμένων, στο επίπεδο των δηλώσεων και με την πρώτη ευκαιρία και στο επίπεδο της πράξεων. Επιδιώκει να έχει θαλάσσια σύνορα με την Αίγυπτο και για να είναι αυτό δυνατό θα πρέπει να θεωρηθεί ότι η Ελλάδα δεν έχει σύνορα με την Κύπρο. Με άλλα λόγια, θα πρέπει να θεωρηθεί ότι το νησιωτικό σύμπλεγμα του Καστελόριζου δεν έχει υφαλοκρηπίδα. Αλλά για εμάς, η ενότητα του ηπειρωτικού με τον νησιωτικό χώρο μέσω υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ είναι απαράβατος όρος.
Παράλληλα η δήλωση απευθύνεται και στην Αίγυπτο, δηλώνοντας εμμέσως την αποφασιστικότητα της και επιχειρώντας να αποτρέψει ενδεχόμενη επιτάχυνση των διαδικασιών για την οριοθέτηση των ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου.
- Πιστεύετε ότι σε αυτό κυρίως αποσκοπούσε το έκτακτο ταξίδι Δένδια στο Κάιρο;
Βάσει των πρώτων δηλώσεων της ελληνικής πλευράς, αποφασίστηκε η επιτάχυνση των συζητήσεων μεταξύ των τεχνικών κλιμακίων για τον χαρακτηρισμό και την οριοθέτηση των ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου. Επίσης, επανεπιβεβαιώθηκε η κοινή θέση Ελλάδας και Αιγύπτου ότι τα μνημόνια που υπέγραψαν η Τουρκία και η Λιβύη στερούνται νομικής βάσης. Ελπίζω ότι αυτή η επιτάχυνση θα φανεί και άρα εκτός από καταδίκες των τουρκικών ενεργειών θα δούμε και κάτι πρακτικά αξιοποιήσιμο σύντομα. Οι συμφωνίες οριοθέτησης της ΑΟΖ μεταξύ Κυπριακής Δημοκρατίας, Αιγύπτου, Λιβάνου και Ισραήλ άνοιξαν το δρόμο από πολλά χρόνια.
- Το μνημόνιο συνεργασίας Τουρκίας- Λιβύης, έχει πυροδοτήσει ραγδαίες εξελίξεις, ωστόσο καμία ένδειξη δεν συνηγορεί με την άποψη ότι η κατάσταση θα αποκλιμακωθεί. Αν σας ζητούσα να αποτολμήσετε μια πρόβλεψη για τους επόμενους μήνες, τι θα απαντούσατε;
Οι εξελίξεις είναι πράγματι ανησυχητικές. Η Τουρκία όχι μόνον επεκτείνει τις αμφισβητήσεις της αγνοώντας το κομμάτι Ελλάδας που συνιστά η Κρήτη αλλά φέρεται και να σχεδιάζει στρατιωτική βάση στην Λιβύη, όπως π.χ. έχει στο Κατάρ. Όμως δεν θα χαρακτήριζα πρόβλεψη την προσέγγιση που συστήνει μια πορεία για να αποφευχθεί ένα κακό σενάριο.
Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρώ ότι χρειάζονται έξι κινήσεις.
Πρώτον, οριοθέτηση των θαλασσίων συνόρων μας ως Ελλάδα, κάτι που δεν είναι πια δυνατό να βρίσκεται σε εκκρεμότητα. Δεύτερον, ασφυκτική πίεση στην κυβέρνηση του Σαράζ στην Τρίπολη και παράλληλη ενεργοποίηση της ΕΕ για την κυβέρνηση του Σαράζ την οποία άλλωστε βοηθά. Τρίτον, εντατικοποίηση της πίεσης στην ΕΕ ως προς την Τουρκία και συνεννόηση με τη νέα Επιτροπή για σοβαρότερες κυρώσεις στην Άγκυρα. Τέταρτον, θετική η επικαιροποίηση της Αμυντικής Συμφωνίας Συνεργασίας Ελλάδας-ΗΠΑ αλλά θα πρέπει η Ουάσιγκτον να προβεί άμεσα στην παραχώρηση κάποιων εν λειτουργία ισχυρών αντιτορπιλικών όπως τα Arleigh Burke ώστε να ανταποκριθεί έμπρακτα στην ανάγκη ενίσχυσης της ελληνικής ισχύος. Πέμπτον, πίεση στη φίλη Αίγυπτο να προχωρήσουμε σε οριοθέτηση άμεσα. Θυμίζω ότι στο πλαίσιο της τριμερούς συνεργασίας τους, Αίγυπτος, Ελλάδα και Κύπρος έχουν ήδη από το 2017 συμφωνήσει να προχωρήσουν με ταχείς ρυθμούς στις διαπραγματεύσεις σχετικά με την οριοθέτηση των κοινών θαλάσσιων συνόρων τους. Τέλος, συστηματική ενίσχυση και εμβάθυνση της συνεργασίας με τη Γαλλία σε όλα τα επίπεδα.
- Τι είδους εξελίξεις μπορεί να πυροδοτήσει αν αποδειχθεί ότι το μνημόνιο Τουρκίας -Λιβύης -το οποίο έχει κληθεί από το ελληνικό ΥΠΕΞ να κάνει γνωστό έως την Πέμπτη ο Λύβιος πρέσβης στην Αθήνα- είναι ένα προσύμφωνο ή ότι πρόκειται για συμφωνία; Στο δεύτερο σενάριο, να θεωρούμε βέβαιη την κλιμάκωση από ελληνικής πλευράς;
Δεν γνωρίζουμε το ακριβές περιεχόμενο, οπότε ας είμαστε προσεκτικοί. Όμως για να είμαι σαφής, θεωρώ ότι στο δεύτερο σενάριο, θα πρέπει να ζητηθεί από την κυβέρνηση του Σαράζ να κάνει πίσω. Σε διαφορετική περίπτωση η Ελλάδα θα πρέπει άμεσα να ακολουθήσει την Γαλλία, την Ρωσία και άλλους που ουσιαστικά στηρίζουν τον Χάφταρ και την κυβέρνηση του Τομπρούκ.
Θα πρέπει σε αυτό το πλαίσιο να εξετάσουμε και την αποαναγνώριση της κυβέρνησης της Τρίπολης ώστε να φανεί και το άμεσο κόστος της τουρκικής πολιτικής. Άλλωστε παρά την αναγνώριση που έδωσε ο ΟΗΕ στον Σαζάρ, από το 2011 που ξεκίνησε ο εμφύλιος η Λιβύη δεν έχει πραγματικά ενοποιημένη επικράτεια και κυβέρνηση.
- Στις αρχές της θητείας της, η ελληνική κυβέρνηση είχε δείξει διάθεση για συνεργασία με την τουρκική πλευρά. Αλλά οι ταχύτατες εξελίξεις, πρώτα με το προσφυγικό, και μετά με τη συμφωνία Άγκυρας -Τρίπολης, φαίνεται ότι κάνουν την Αθήνα να αναπροσαρμόζει την στρατηγική της. Πόσο πιθανά κάνουν όλ'' αυτά μια συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στο Λονδίνο, την Τρίτη και Τετάρτη;
Επιμένω ότι άλλο δίαυλοι επικοινωνιας που προφανώς χρειάζονται, άλλο διάλογος σε τόσο υψηλό επίπεδο. Επιτρέψτε μου να υπενθυμίσω ότι πριν τη συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν τον Σεπτέμβριο, είχα επισημάνει ότι συνεχείς επαφές σε χαμηλότερα επίπεδα βεβαίως χρειάζονται, αλλά οι συναντήσεις κορυφής θέλουν περίσκεψη και έχουν νόημα μόνον όταν υπάρχει πραγματικά κάτι νέο.
Σε διαφορετική περίπτωση, μπορεί να νομιμοποιείται ο εν αδίκω ευρισκόμενος ενώ μπορεί και να μεταδίδονται σήματα μιας διαλλακτικότητας κατανοητής ίσως για όσους φιλειρηνικούς αλλά παρεξηγήσιμης από την άλλη πλευρά. Ακολούθησαν δυστυχώς τελευταία και ορισμένες άστοχες δηλώσεις και η εικόνα της μονίμως υποχωρητικής ελληνικής πλευράς ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο.
Σε αυτό το πλαίσιο, άποψη μου είναι ότι δεν έχει νόημα μια συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν.
- Πέρα από τη συνάντηση αυτή, τι περιμένουμε από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ;
Εξαιτίας της χαοτικής διαδικασίας λήψης αποφάσεων που κυριαρχεί στην Ουάσιγκτον μετά την αποχώρηση στελεχών όπως ο Μάτις και ο Μπόλτον, η προσέγγιση του Τραμπ έχει εξελιχθεί από προβληματική σε καταστροφική για τη συμμαχία. Η Γαλλία επιχειρεί να καλύψει το κενό ηγεμονίας στην Ευρώπη αλλά οι περιπέτειες του Brexit καθιστούν μια δομική συνεννόηση με το Λονδίνο δύσκολη αυτή τη στιγμή. Ενώ το Βερολίνο αναλίσκεται σε δηλώσεις για το πόσο απαραίτητη είναι η Τουρκία. Οπότε από το ΝΑΤΟ αυτή τη στιγμή περιμένουμε ελάχιστα. Θα έλεγα ότι κυρίως ελπίζουμε να ξεπεράσει την κρίση.
Όμως η σύνοδος του ΝΑΤΟ είναι για εμάς ευκαιρία να ξανασκεφτούμε μερικές παραμέτρους της προσέγγισης μας. Εκτός από τους εξοπλισμούς και την αμυντική αναβάθμιση που κυριολεκτικά επείγουν, χρειαζόμαστε και μια νέα αντίληψη.
Μόνο μια Ελλάδα που στέκεται στα πόδια της θα αποτρέψει την κλιμάκωση του τουρκικού αναθεωρητισμού.
Το ίδιο ισχύει και για τη σχέση μας με το ΝΑΤΟ: πέρα από τις αμυντικές δαπάνες, χρειαζόμαστε μια ελληνική συμμετοχή κανονική και πλήρη, όπως έχουν πράξει παλαιότερα αλλά και ορισμένα νέα μέλη, όχι a la carte. Επίσης, όπως υποστηρίζω επί χρόνια, χρειαζόμαστε την άμεση εγκατάλειψη του φαιδρού επιχειρήματος ότι εξοπλιζόμαστε διότι φοβόμαστε την Τουρκία. Εξοπλιζόμαστε διότι είμαστε κρίσιμος πυλώνας της Συμμαχίας στην Μεσόγειο και την Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Αλλά πάνω από όλα χρειαζόμαστε αντίληψη της μεγάλης εικόνας. Η χρονικά συνδυασμένη αμερικανική και βρετανική αποστασιοποίηση από την Ευρώπη και την Μέση Ανατολή (Τραμπ, Brexit) θέτουν την ΕΕ μπροστά σε αβυσσαλέο κενό, ευθύνες και κινδύνους. Δυστυχώς, με την μερική εξαίρεση της Γαλλίας, κανείς δεν φαίνεται να ξέρει τι του γίνεται.
* Ο Κώστας Λάβδας είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο Πάντειο.
