Ένας βασικός λόγος της επίσκεψης Μ. Πομπέο στην Ελλάδα είχε να κάνει με την Ρωσία και την Κίνα. Οι Αμερικανοί καταλαβαίνουν πως έχουν αφήσει πολύτιμο χώρο για τις δύο αυτές χώρες σε Αν. Μεσόγειο και ΝΑ Ευρώπη. Αντιλαμβάνονται ότι πρέπει να τον καλύψουν, μετριάζοντας την επιρροή της Μόσχας και την ενεργειακή εξάρτηση της ευρωπαϊκής αγοράς από το ρωσικό αέριο, αλλά και αναχαιτίζοντας το πολύ έντονο οικονομικό αποτύπωμα της Κίνας στην ευρύτερη περιοχή. «Σε αυτό το πλαίσιο η Ελλάδα αποτελεί ένα κατάλληλο σύμμαχο», σημειώνει στο liberal ο Κωσταντίνος Φίλης.
Σύμμαχο, αρκετά αξιόπιστο και προβλέψιμο για τα αμερικανικά συμφέροντα μέσα και από τις συμπράξεις που αυτή επιτυγχάνει με Αίγυπτο, Ισραήλ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, σε αντίθεση με την Τουρκία, της οποίας η πορεία είναι αβέβαιη, αντιδυτική και λειτουργεί αποσταθεροποιητικά για την περιοχή. Ο εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων επισημαίνει ότι παρά την δυσφορία των Αμερικανών για την Τουρκία, δεν έχουν ακόμη σε καμία περίπτωση αποφασίσει να την αφήσουν να χαθεί. «Αντιθέτως εκτιμούν ότι αυτό που συμβαίνει αποτελεί απόρροια της "ερντογανικής" Τουρκίας και δεν θέλουν να αποδεχθούν ότι η Τουρκία έχει αλλάξει σημαντικά, ανεξάρτητα από τον Ερντογάν», όπως αναφέρει.
Συνέντευξη στον Βασίλη Γεώργα
- Τι κρατάμε από την δεύτερη επίσκεψη Πομπέο στη χώρα μας μέσα σε ένα χρόνο;
Το γεγονός καταρχήν ότι έγινε σε μια κρίσιμη χρονική στιγμή τόσο για την Ελλάδα όσο και για την ΗΠΑ. Στην περίπτωση της Ελλάδας, η επίσκεψη Πομπέο έλαβε χώρα ελάχιστες ώρες πριν τη Σύνοδο Κορυφής και λίγο πριν την εκκίνηση των διερευνητικών επαφών. Όσο για τις ΗΠΑ, υπολείπονται μόλις 33 ημέρες για τις αμερικανικές εκλογές, γι’ αυτό και ο κ. Πομπέο θέλει να καθησυχάσει το ελληνικό στοιχείο, να του στείλει ένα μήνυμα ότι η εξωτερική πολιτική δεν ορίζεται από τον Τράμπ και τις αδιαμφισβήτητες σχέσεις του με τον Ερντογάν, παρά υπάρχουν και άλλοι μηχανισμοί που την διαμορφώνουν. Πολλώ δε μάλλον όταν ένα 60% με 70% Ελληνο-αμερικάνων ψηφίζει παραδοσιακά τους Ρεπουμπλικάνους.
Αποτελεί σαφές μήνυμα προς την Τουρκία το γεγονός ότι είναι η πρώτη φορά που Αμερικανός ΥΠΕΞ επισκέπτεται την Κύπρο, την Ελλάδα και στη συνέχεια δεν μεταβαίνει στην απέναντι πλευρά του Αιγαίου. Στο παρελθόν συνέβαινε συχνά το αντίθετο, δηλαδή Αμερικανοί ΥΠΕΞ επισκέπτονταν την Τουρκία, όχι όμως την Ελλάδα.
Εστάλη επομένως ένα μήνυμα ενόχλησης και δυσφορίας των ΗΠΑ προς την Άγκυρα και αυτό έγινε μέσω Ελλάδας, με τους αμερικανούς να γνωρίζουν πόσο πολύ αυτό ενοχλεί τους τούρκους. Εξού και η αντίδραση της Άγκυρας μέσω του εκπροσώπου του κυβερνώντος κόμματος, Ομέρ Τσελίκ, ο οποίος μίλησε με σκληρά λόγια για την εμπλοκή των Aμερικανών, λέγοντας ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι έχουν χάσει την αμεροληψία τους ως προς τα ελληνοτουρκικά.
Σαφές επίσης είναι ότι το ταξίδι Πομπέο αποτέλεσε μια ψήφο εμπιστοσύνης για την Ελλάδα. Το λέω στην λογική ότι η χώρα μας παραμένει αρκετά αξιόπιστη και προβλέψιμη για τα αμερικανικά συμφέροντα και ότι μέσα από τις συμπράξεις που αυτή επιτυγχάνει με Αίγυπτο, Ισραήλ και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, μπορούν οι Αμερικανοί να κατοχυρώσουν καλύτερα τα συμφέροντά τους στην περιοχή.
- Tα συμφέροντα τους απέναντι σε ποιούς;
Σε σχέση με την Ρωσία και την Κίνα. Το γεγονός ότι στις δηλώσεις του ο Πομπέο δεν αναφέρθηκε σχεδόν ούτε μια φορά στην Τουρκία, παρά μόνο στην Κίνα, την Ρωσία και την ενεργειακή απεξάρτηση της Ευρώπης από την Μόσχα, μέσω της Ελλάδας, δείχνει ότι ένας βασικός λόγος της επίσκεψης είχε να κάνει με τις δύο αυτές χώρες.
Τα τελευταία χρόνια τους έχουν αφήσει αρκετό πολύτιμο χώρο και αντιλαμβάνονται ότι χρειάζεται μια πιο δυναμική παρέμβαση. Επιδιώκουν αφενός να ανασχέσουν την επιρροή της Ρωσίας στην ευρύτερη περιοχή και να μετριάσουν την εξάρτηση της ευρωπαϊκής αγοράς από το φυσικό αέριο της Μόσχας, αφετέρου να αναχαιτίσουν το οικονομικό αποτύπωμα της Κίνας που είναι πολύ έντονο όχι μόνο στην Αν. Μεσόγειο, αλλά και στην ΝΑ Ευρώπη.
- Επιστρέφοντας στις δηλώσεις Τσελίκ, σε τι βαθμό συνδέεται ο εκνευρισμός αυτός με την ανακοίνωση Πομπέο για τον μόνιμο ελλιμενισμό στη Σούδα του USS Hershel «Woody» Williams;
Έτσι είναι. Η Σούδα είναι καθοριστικής σημασίας για τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή. Και θα αναβαθμιστεί περαιτέρω αν υπάρξει κάποια κίνηση για μερική απόσυρση από το Ιντσιρλίκ - το οποίο αποτελεί νατοϊκή βάση και όχι αμερικανική. Ακόμη όμως δεν είμαστε εκεί, δηλαδή δεν γνωρίζουμε κατά πόσο τα σενάρια που διακινούνται αποσκοπούν απλά και μόνο στο να στείλουν οι Αμερικανοί μήνυμα στην Άγκυρα ότι υπάρχουν και άλλες επιλογές ή κάτι περισσότερο.
Η δυσφορία των Αμερικανών προς την Τουρκία είναι εμφανής, όμως ακόμη δεν έχουν φτάσει στο σημείο να κινηθούν πιο δραστικά απέναντί της. Δεν θέλουν επ' ουδενί να διαρρήξουν τις σχέσεις τους μαζί της, δεν έχουν αποφασίσει να αφήσουν την Τουρκία να χαθεί. Αντιθέτως εκτιμούν ότι αυτό που συμβαίνει αποτελεί απόρροια της «ερντογανικής» Τουρκίας και δεν θέλουν να αποδεχθούν ότι η Τουρκία έχει σημαντικά αλλάξει, ανεξάρτητα από τον Ερντογάν. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Σούδα δεν αποτελεί ένα ισχυρό όπλο τόσο για τους Αμερικανούς έναντι της Τουρκίας, όσο και για την Ελλάδα, προκειμένου να ενδυναμώσει τη στρατηγική της σχέση με τις ΗΠΑ, αρκεί βέβαια αυτή η σχέση να περιλαμβάνει και κάποια ανταλλάγματα.
- Τι είναι αυτό που δεν θέλουν να αποδεχθούν οι Αμερικανοί ως προς την Τουρκία;
Δεν θέλουν να αποδεχθούν κάτι που στα μάτια πολλών, είναι περίπου αναπότρεπτο : Η Τουρκία έχει αλλάξει για τα καλά. Δεν είναι θέμα Ερντογάν, παρά συνολικά της Τουρκίας ότι έχει στραφεί προς άλλες κατευθύνσεις. Οι Αμερικανοί θέλουν να πιστεύουν ότι αυτό είναι πρόσκαιρο, ότι οφείλεται στον Ερντογάν και πως όταν αυτός τους απαλλάξει από την παρουσία του, τότε τα πράγματα θα επιστρέψουν εκεί που ήταν πριν από μερικά χρόνια.
Δεν νομίζω ότι είναι έτσι. Στην Τουρκία υπάρχει πλέον ένας σοβαρός «αντιαμερικανισμός». Οι ίδιοι οι Τούρκοι θεωρούν ότι αποτελούν μια ιδιαίτερη περίπτωση που δεν ανήκει στην Δύση και η οποία δεν θέλει να περιορίζεται από δεσμεύσεις, ακόμη και από τους Αμερικανούς. Η Τουρκία είναι μια αναθεωρητική δύναμη, τόσο στην περιφέρειά της, όσο και παγκόσμια. Αρκεί κανείς να διαβάσει τι είπε ο Ερντογάν για τον ΟΗΕ. Συνεπώς δεν θεωρώ ότι εύκολα, ακόμα και στην μετά Ερντογάν εποχή, όποτε και αν αυτή έρθει, να δούμε μια πλήρη αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και ΗΠΑ.
Aris Messinis/Pool viaAP
