Όποια και αν υπήρξαν τα πραγματικά ελατήρια της κίνησης των αποστράτων ναυάρχων του τουρκικού πολεμικού ναυτικού που εκδηλώθηκε με την ανάρτηση ξημερώματα της περασμένης Κυριακής ανοιχτής επιστολής προς την κυβέρνηση Ερντογάν, γεγονός παραμένει ότι δεν επρόκειτο ούτε για τυχαία ούτε για επιπόλαια πρωτοβουλία.
Η υποβάθμιση της σημασίας της και η ανάγνωσή της ως κίνησης που αλλάζει την ατζέντα διευκολύνοντας τον Ερντογάν να βγει από την δύσκολη θέση στην οποία έχει περιέλθει εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης, μπορεί να εξυπηρετεί την τουρκική αντιπολίτευση, αλλά κάθε άλλο παρά αρκεί για την ερμηνεία του γεγονότος.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επιστολή των απόστρατων ναυάρχων δίνει στον Ερντογάν την λαβή να υπεραντιδράσει, όπως ήδη το έκανε χθες, εμφανιζόμενος ως απειλούμενος υπερασπιστής της Τουρκικής Δημοκρατίας και να επαναλάβει την επιχείρηση συσπείρωσης του εκλογικού σώματος κατά το επιτυχημένο πρότυπο που είχε ακολουθήσει μετά την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016.
Όπως δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα αξιοποιήσει την περίσταση ενόψει της σημερινής συνάντησής του με την Ούρσουλα φον ντερ Λάιν και τον Σαρλ Μισέλ στην Άγκυρα προκειμένου να παρουσιαστεί ως ο εγγυητής των πολιτικών ελευθεριών και της δημοκρατικής νομιμότητας που χρειάζεται την στήριξη των ευρωπαϊκών θεσμών έναντι των εσωτερικών εχθρών που επιβουλεύονται το δημοκρατικό πολίτευμα στην Τουρκία.
Πλην όμως τόσο η αναφορά των συντακτών της επιστολής στην Συνθήκη του Μοντνρέ και την σημασία της για την προάσπιση των τουρκικών εθνικών συμφερόντων, όσο και αυτή που αφορά στην προσπάθεια του καθεστώτος να ισλαμοποιήσει τον τουρκικό στρατό απομακρύνοντάς τον από τις κεμαλικές αρχές περί του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους και των μηχανισμών του δεν παύουν να θέτουν δυο εξαιρετικής ευαισθησίας θέματα που πόρρω απέχουν από το να συνιστούν ήσσονος σημασίας και αποκλειστικά εσωτερικού ενδιαφέροντος ζητήματα.
Τα περί της Συνθήκης του Μοντρέ συνδέονται άμεσα με τα γεωπολιτικά τεκταινόμενα στην Μαύρη Θάλασσα. Θυμίζω με την ευκαιρία την ειδική μνεία που είχε κάνει σε αυτά, προκαλώντας αίσθηση στους αναλυτές, ο Πρόεδρος Μπάιντεν κατά την τηλεφωνική του επικοινωνία με τον Κυριάκο Μητσοτάκη ανήμερα του εορτασμού των 200 ετών της Παλιγγενεσίας.
Το καθεστώς της ναυσιπλοΐας στα στενά του Βόσπορου και των Δαρδανελίων δεν είναι υψίστης σημασίας μόνο για την πρόσβαση του ρωσικού στόλου στην Μεσόγειο. Είναι εξίσου κρίσιμου στρατηγικού ενδιαφέροντος και για την προβολή ισχύος της ευρωατλαντικής συμμαχίας στην Μαύρη Θάλασσα σε μια περίοδο μάλιστα νέων εντάσεων στις σχέσεις Ρωσίας-Ουκρανίας, στις οποίες οι Αμερικανοί παρεμβαίνουν στέλνοντας στο Κιέβο μηνύματα ενεργού συμπαράστασης.
Η Ρωσία έχει επανειλημμένα εκφραστεί υπέρ της διατήρησης εν ισχύ του σημερινού καθεστώτος των διελεύσεων από τα Στενά μιας και αυτό δίνει ειδικά προνόμια στην ίδια ως παρευξήνειας χώρας, ενώ βάζει περιορισμούς στην παρουσία πολεμικών σκαφών τρίτων χωρών πέραν της Μαύρης Θάλασσας.
Σε κάθε περίπτωση το ενδεχόμενο μεταβολής του καθεστώτος της Συνθήκης του Μοντρέ αποτελεί για την Τουρκία έναν ακόμα διαπραγματευτικό μοχλό προς όλες τις κατευθύνσεις δεδομένου ότι προβάλει τον καθοριστικό της ρόλο στον έλεγχο των στρατηγικής σημασίας Στενών.
Πιθανότατα, λοιπόν, η εναντίωση στην αναθεώρηση της Συνθήκης του Μοντρέ, που οι 104 ναύαρχοι εκφράζουν στην ανοιχτή τους επιστολή, να μην σχετίζεται μόνον με την αντίληψή τους περί τουρκικών εθνικών συμφερόντων. Αλλά και με τις απόψεις τους για τις σχέσεις της Τουρκίας με την Δύση. Τουλάχιστον στο βαθμό που οι θέσεις τους περί την ανάγκη να μην αναθεωρηθεί η Συνθήκη του Μοντρέ ταυτίζονται με τις ρωσικές και μπορούν να ερμηνευθούν ως ενάντιες στις επιδείξεις ισχύος του ΝΑΤΟ στην Μαύρη Θάλασσα.
Το γεγονός πάντως ότι επίμονες πληροφορίες αναφέρουν ότι επ' εσχάτοις ο "πατέρας" της "Γαλάζιας Πατρίδας" ναύαρχος Γκιούρντενιζ, έχει προσεγγίσει τους αντι-νατοϊκούς κύκλους της Τουρκίας και προβάλλει την άποψη των Τούρκων ευρασιανιστών ότι η χώρα του πρέπει να προσεγγίσει το "μπλοκ της Ανατολής" δεν μπορεί να αγνοηθεί. Μπορεί, αντιθέτως, και να αποτελεί ένα από τα ερμηνευτικά κλειδιά όχι μόνον για την συγκεκριμένη κίνηση των 104, αλλά και για την εξέλιξη του πολιτικού ανταγωνισμού εντός Τουρκίας.
Το σίγουρο πάντως είναι ότι διακύβευμα-κλειδί των εσωτερικών πολιτικών εξελίξεων στην γείτονα αφορά στο μέλλον του κοσμικού καθεστώτος της Τουρκίας. Είναι το δεύτερο θέμα που θίγει η επιστολή των απόστρατων ναυάρχων "καταγγέλλοντας" τις προσπάθειες του καθεστώτος Ερντογάν να ισλαμοποιήσει τον στρατό και είναι αυτό που ίσως περισσότερο και από την οικονομική κρίση θα καθορίσει την τύχη του σημερινού Προέδρου της Τουρκίας στις επόμενες εκλογές.
Άλλωστε είναι και αυτό που θα βρεθεί στο επίκεντρο των συζητήσεων που ήδη έχει ξεκινήσει για την αναθεώρηση του Συντάγματος την ίδια ώρα που φαίνεται ότι βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη εκτεταμένη εισβολή διαφόρων θρησκευτικών ταγμάτων στις τάξεις του τουρκικού στρατεύματος. Πράγμα που βεβαίως παραβιάζει το άβατο του κεμαλισμού και άρα δύσκολα θα μείνει αναπάντητο από τους θεματοφύλακες της κληρονομιάς του Ατατούρκ.
