Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί από το Υπουργείο Παιδείας ως Πανελλήνια Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού («school bullying»).
Πώς ορίζεται όμως η έννοια του σχολικού bullying; Ως η κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία ή επιθετική συμπεριφορά σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου. με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου.
Πώς άραγε προκύπτει η βία σε ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον; Την παράγει αποκλειστικά η δομή και η λειτουργία του σχολείου; Ή μήπως είναι αποτέλεσμα συμπεριφορών και αξιακών προτύπων που τα παιδιά αφομοιώνουν στο σύνολο της καθημερινότητας τους;
Ακόμη θυμάμαι μια πενταμελή ελληνική οικογένεια κάποια Χριστούγεννα, στην Ρώμη. Που κατά την διάρκεια της βόλτας τους στην πλατεία του Καπιτωλίου, ο μεγάλος γιος (13-14 ετών) αποφάσισε να κάνει επίδειξη εφηβικού ηρωισμού σκαρφαλώνοντας στο γιγάντιο άγαλμα ενός Τρίτωνα. Και που όταν ένας από τους πανταχού παρόντες αστυνομικούς τον είδε και άρχισε να σφυρίζει και να τρέχει προς το μέρος του, αυτός κατέβηκε άρον-άρον και πήγε και χώθηκε (κυριολεκτικά) στην ποδιά της μαμάς του. Και τι του είπε αυτή;
«Αχ αγάπη μου, ήσουν καταπληκτικός! Όλη η πλατεία για 'σένα μιλάει. Κρίμα που δεν πρόλαβα να σε βγάλω μια φωτογραφία…»
Αυτή ακριβώς η αποδοχή (αν όχι επιδοκιμασία) που επιδεικνύουμε καθημερινά απέναντι σε κάθε είδους επιθετική συμπεριφορά, αρκεί φυσικά να την παράγουμε και όχι να την υφιστάμεθα, κρύβεται πίσω και από κάθε στιγμή σχολικού bullying.
Ένα παιδί που βλέπει τον πατέρα να πετάει επιδεικτικά τα σκουπίδια από το παράθυρο του αυτοκινήτου, να βρίζει σκαιότατα τον αλλοδαπό που προσπαθεί να καθαρίσει τα τζάμια, να κατεβαίνει από το αυτοκίνητο έτοιμος για καυγά με τον κάθε οδηγό που του έκλεισε τον δρόμο – γιατί να κάνει το παιδί αυτό κάτι διαφορετικό στο σχολείο;
Διότι μην γελιόμαστε, ο βασικός παραγωγός προτύπων συμπεριφοράς για τα παιδιά είναι η οικογένεια. Το σχολείο έρχεται και χτίζει επάνω στις ήδη διαμορφωμένες οικογενειακές αξίες, δεν τις αντικαθιστά.
Και θα ρωτήσει λοιπόν κάποιος: «Τίποτα δεν μπορεί να κάνει το σχολείο;». Φυσικά μπορεί και πρέπει να κάνει, πολλά.
Πρέπει κατ' αρχήν να γίνει «Άλλο Σχολείο». Διαφορετικό, όπως λέμε και γράφουμε συνέχεια. Να παράγει πολιτισμό και αισθητική, να φέρνει τα παιδιά σε επαφή με θετικά πρότυπα και καλές ιστορίες, να τα μάθει να σκέφτονται και να αυτενεργούν, όχι να υποτάσσονται. Να γίνει ένα σχολείο που παράγει ελεύθερους πολίτες με υψηλό αίσθημα ευθύνης και όχι πρόβατα - έχουμε πολλά τέτοια! Τα έχουμε πει δεκάδες φορές.
Αυτά όμως, θα πει κάποιος, είναι μακροπρόθεσμα πράγματα και εν πολλοίς ουτοπικά. Σήμερα, αύριο, τι κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε την σχολική βία;
Ακούστε: κάθε σχολείο είναι μια μικρή, κλειστή κοινωνία. Και όπως διαπιστώνουμε και με όσα βγαίνουν στην επιφάνεια τον τελευταίο καιρό, στις μικρές κλειστές κοινωνίες όλοι γνωρίζουν για το «έγκλημα», αλλά κανείς δεν μιλάει.
Ο δάσκαλος και ο διευθυντής πάντοτε γνωρίζουν. Όχι απαραίτητα τι ακριβώς θα συμβεί, αλλά που υπάρχει πρόβλημα το οποίο δύναται να προκαλέσει παραβατική συμπεριφορά. Διότι πολύ σπάνια ένα παιδί φτάνει σε ακραία πράξη δίχως να έχει δώσει από πριν μικρότερα δείγματα. Και διότι πάντοτε η συμπεριφορά του παιδιού στο σχολείο είναι ενδεικτική των συνθηκών στην οικογένεια.
Όλοι λοιπόν γνωρίζουν αλλά κανείς δεν μιλάει, ούτε πράττει. Για τους ίδιους λόγους που σε ένα χωριό π.χ. κανείς δεν μιλάει για το παιδί που βιάζει ο πατριός του: «Που να μπλέκουμε τώρα», «Δεν είναι δική μας δουλειά», «Δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι για αυτό που συμβαίνει» και όλα τα παρόμοια.
Ξέρετε όμως ποια είναι η διαφορά; ότι η δουλειά του πραγματικού δασκάλου, αυτού που λατρεύει αυτό που κάνει, είναι να μπλέκεται. Στην καθημερινότητα των παιδιών, στην επιμόρφωση των οικογενειών, στην ενθάρρυνση της σχολικής κοινότητας για περισσότερη συμμετοχή, συμπεριληπτικότητα και διάδραση. Και να τα κάνει όλα αυτά με αγάπη και με πάθος. Από πριν και όχι όταν η καταστροφή επέλθει.
Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα βέβαια, έναν τέτοιο δάσκαλο είναι πιθανό να τον στείλει στο πειθαρχικό. Ενώ έναν άλλο δάσκαλο, αυτόν που δεν θα χωθεί εκεί που δεν προβλέπεται και θα μείνει πιστός μόνο στην ερμηνεία των ΦΕΚ, αυτόν τον δάσκαλο θα τον απαλλάξει από κάθε ευθύνη και ίσως τον επιβραβεύσει. Διότι θα έχει τηρήσει τις εγκυκλίους.
Πάμε πάλι λοιπόν: για να φτιάξουμε το Διαφορετικό σχολείο που ονειρευόμαστε, πρώτα αξιολογούμε τους εκπαιδευτικούς. Βρίσκουμε 3-4 χιλιάδες που πραγματικά αγαπάνε αυτό που κάνουν και νοιάζονται, τους κάνουμε διευθυντές στα δημόσια σχολεία και τους δίνουμε αυτονομία δράσης και κίνητρα ώστε να φτιάξει καθένας το δικό του, διαφορετικό σχολείο.
Ένα σχολείο εξωστρεφές που αγαπάει, νοιάζεται, συμπεριλαμβάνει, ενθουσιάζει, δημιουργεί αξίες ζωής. Αξίες που τα παιδιά με την σειρά τους θα μεταφέρουν στην οικογένεια.
Για να ξεκινήσει (επιτέλους) σωστά, ένας νέος κύκλος.
*O Γιάννης Γιαννούδης είναι συνιδρυτής & διευθυντής του σχολείου για πολύ μικρά παιδιά Dorothy Snot preschool & kindergarten.
