Πολιτικοί, δημοτικοί άρχοντες και φορείς της Ηλείας και της Αιτωλοακαρνανίας αντιδρούν με την απόφαση του Υπουργείου Παιδείας να μην συμπεριληφθούν για φέτος στο μηχανογραφικό εισακτέοι σε τμήματα του Πανεπιστημίου Πατρών που λειτουργούν στους νομούς αυτούς. Πόσο δίκιο έχουν;
Καθόλου ή όσο δίκιο θα είχαν να αξιώσουν από μια μεγάλη ιδιωτική επιχείρηση να εγκατασταθεί υποχρεωτικά στην περιοχή τους ή να μεταφέρει σε αυτή κάποιο παραγωγικό της κλάδο προκειμένου να μειωθεί η τοπική ανεργία και να αυξηθεί ο τοπικός πλούτος.
Το σε ποια πόλη θα εγκατασταθεί ένα πανεπιστημιακό τμήμα ή από ποια πόλη θα καταργηθεί, σε μια οποιαδήποτε κανονική ανεπτυγμένη χώρα θα ήταν αδιανόητο να είναι αντικείμενο συζήτησης με τον τοπικό βουλευτή, το δήμαρχο ή τον πρόεδρο του επαγγελματικού επιμελητηρίου. Απλά δεν τους πέφτει λόγος.
Η ίδρυση ή η συνέχιση της λειτουργίας ενός πανεπιστημιακού τμήματος προϋποθέτει σοβαρό σχεδιασμό των οργάνων διοίκησης του πανεπιστημίου στο οποίο εντάσσεται και μόνο.
Σχεδιασμός που μεταξύ άλλων πρέπει να λαμβάνει υπόψη του και τη χωροταξική γειτονία των διαφόρων τμημάτων ενός πανεπιστημιακού ιδρύματος, τα οποία δεν μπορεί να απέχουν μεταξύ τους εκατοντάδες χιλιόμετρα.
Η κατανομή των διαφόρων Τμημάτων ΑΕΙ ανά την Ελλάδα είναι μια χαρακτηριστική απόδειξη της μεγάλης – διαχρονικής παθογένειας της ελληνικής ανώτατης εκπαίδευσης· έχει πραγματοποιηθεί όχι με βάση τις ακαδημαϊκές, εκπαιδευτικές και παραγωγικές ανάγκες της χώρας αλλά αντανακλά περισσότερο τοπικά μικρότερα ή μεγαλύτερα συμφέροντα.
Π.χ. τα τμήματα του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου κατανέμονται χωρίς κανένα σοβαρό ακαδημαϊκό σχεδιασμό σε πέντε πόλεις-πρωτεύουσες νομών για να μη δυσαρεστηθούν οι τοπικοί παράγοντες και για να επωφεληθούν οι διάφοροι πολιτικάντηδες των αντίστοιχων περιοχών.
Είναι γνωστό σε όλους όσους ασχολούνται σοβαρά και συστηματικά με τα εκπαιδευτικά θέματα, ότι η μικροπολιτική και το συντεχνιακό πνεύμα που για χρόνια επικράτησαν στον τρόπο λήψης αποφάσεων οδήγησαν στη σημερινή πλήρως ανορθολογική πραγματικότητα.
Πολύ μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης φέρει ο τελευταίος υπουργός παιδείας της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ κ. Κώστας Γαβρόγλου. Αυτός και η κυβέρνησή του επιχειρώντας με αφροσύνη να εκμεταλλευτούν εκλογικά τη μεγάλη ζήτηση των ελληνικών οικογενειών για τριτοβάθμια εκπαίδευση κατάφεραν να μετατρέψουν χωρίς καμία μελέτη όλα τα τμήματα των πρώην ΤΕΙ σε τμήματα ΑΕΙ.
Δυστυχώς, με την δια βοής «ανωτατοποίηση» των ΤΕΙ επέτυχαν έτι μεγαλύτερη υποβάθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αν η τότε κυβέρνηση και ο υπουργός της ήθελαν την πραγματική αναβάθμιση των ΤΕΙ, δεν θα ακολουθούσαν βεβαίως την οδό του εμπαιγμού των πολιτών μέσω της λεκτικής αναβάθμισής τους αλλά θα προχωρούσαν σε μια συστηματική και προσεκτική αξιολόγηση όλων των ΤΕΙ και κατόπιν θα αναβάθμιζαν μόνο τα καλύτερα από αυτά.
Εισάγοντας αντικειμενικές διαδικασίες αξιολόγησης, θεσμικά κίνητρα βελτίωσης και ανταγωνισμού θα έδιναν τη δυνατότητα σε κάθε εκπαιδευτικό ίδρυμα να βελτιωθεί και γίνει ανώτατο στο μέλλον. Κάτι τέτοιο ασφαλώς δεν μπορούσε να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη και οι εκλογές πλησίαζαν...
Για να επιστρέψουμε στην κατανομή των τμημάτων πολλών πανεπιστημίων της χώρας - μεταξύ αυτών και του πανεπιστημίου των Πατρών - αυτή είναι πλήρως ανορθολογική καθώς:
Υπάρχει μεγάλος αριθμός Τμημάτων που αντιστοιχεί στο ίδιο γνωστικό αντικείμενο συχνά ακόμα και μέσα στο ίδιο Α.Ε.Ι. Είναι χαρακτηριστικό, ότι υπάρχουν είκοσι (20) διαφορετικά Τμήματα Γεωπονίας, ενώ ο ίδιος πληθωρισμός τμημάτων εμφανίζεται και σε πολλά άλλα αντικείμενα όπως για παράδειγμα τα Παιδαγωγικά Τμήματα, τα Τμήματα Οικονομικών Σπουδών, τα Τμήματα Διοικητικής Επιστήμης ή τα Τμήματα Μηχανικών και Πληροφορικής.
Αρκετά Τμήματα λειτουργούν με μη βιώσιμους όρους καθώς διαθέτουν πολύ μικρό αριθμό μελών ΔΕΠ και εξίσου μικρό αριθμό φοιτητών. Δεν είναι λίγες μάλιστα οι περιπτώσεις Τμημάτων με αριθμό μελών ΔΕΠ κάτω από πέντε (5) άτομα.
Είναι ανάγκη η κατάσταση αυτή άμεσα να αντιμετωπιστεί καθώς συνεπάγεται μεγάλη σπατάλη ανθρώπινων και οικονομικών πόρων έναντι μιας στρεβλής «τοπικής ανάπτυξης», η οποία αποπροσανατολίζει τις περιοχές αυτές από την αξιοποίηση των τοπικών συγκριτικών τους πλεονεκτημάτων και στην καλύτερη περίπτωση μεταφράζεται σε κάποια μισθωμένα διαμερίσματα ή/και σε κάποια αυξημένη κίνηση στα καφέ και στα εστιατόρια τους.
Η λύση είναι με πρωτοβουλία και αποφάσεις, κατ’ αρχήν, των ιδίων των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων να υπάρξει ένα σοβαρό σχέδιο εσωτερικού εξορθολογισμού του κάθε ΑΕΙ μέσω καταργήσεων μη βιώσιμων Τμημάτων ή συγχωνεύσεων ομοειδών Τμημάτων μεταξύ τους. Σε δεύτερο χρόνο μπορεί να εξεταστεί και η δυνατότητα συνεργασιών και διαφορετικών ΑΕΙ ώστε να συγχωνευθούν Τμήματα με ομοειδές αντικείμενο.
Οι πρόσφατες αποφάσεις της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Πατρών με βάση τις οποίες προτείνεται η αναδιάρθρωσή του με τη διαδικασία της συγχώνευσης Τμημάτων του, κινούνται σε αυτή τη θετική κατεύθυνση και ορθότατα το Υπουργείο Παιδείας την έκανε δεκτή.
Συνακόλουθα, αφού Τμήματα του Πανεπιστημίου Πατρών θα απορροφηθούν με συγχώνευση από άλλα ορθότατα το Υπουργείο Παιδείας αποφάσισε αποδεχόμενο την πρόταση της Συγκλήτου να μην υπάρχουν εισακτέοι για σχολές που το Σεπτέμβριο δε θα υπάρχουν.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι εκτός από την απόφαση της Συγκλήτου, η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας έλαβε υπόψη της και τη θετική εισήγηση της κατεξοχήν αρμόδιας για το θέμα Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), μιας ανεξάρτητης διοικητικής αρχής προορισμένης από τον σκοπό της να συμβάλλει στη διαμόρφωση και πραγματοποίηση μιας εθνικής στρατηγικής για την ανώτατη εκπαίδευση καθώς και στην αξιολόγηση και πιστοποίηση της λειτουργίας των ελληνικών Πανεπιστημίων.
Αξίζουν λοιπόν συγχαρητήρια στη διοίκηση του Πανεπιστημίου Πατρών για τη θαρραλέα πρωτοβουλία του και στο Υπουργείο Παιδείας που αδιαφορώντας για το πολιτικό κόστος την αποδέχθηκε.
Θα πρέπει τέτοιου είδους πρωτοβουλίες να βρουν ανταπόκριση και από άλλα ΑΕΙ της χώρας, στα οποία θα πρέπει να δοθούν αντίστοιχα κίνητρα. Το Υπουργείο Παιδείας σε συνεργασία με τις διοικήσεις τους θα πρέπει χωρίς καθυστέρηση να εκπονήσει μια εις βάθος μελέτη για την αναδιάρθρωση του ακαδημαϊκού χάρτη της χώρας.
Για τις περιοχές της χώρας οι οποίες θα έχουν κάποια πρόσκαιρη απώλεια εισοδήματος από τη διαδικασία εξορθολογισμού των ΑΕΙ θα πρέπει να προβλεφθούν αντισταθμιστικά μέτρα, όπως για παράδειγμα η ίδρυση πρότυπων δομών τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης μεταλυκειακού επιπέδου συνδεδεμένων με τις ανάγκες της τοπικής οικονομίας και παραγωγής ή ανάδειξης του τοπικού πολιτιστικού και φυσικού τους πλούτου μέσω εκπαιδευτικών δράσεων εξωστρέφειας και προσέλκυσης ξένων φοιτητών.
Για παράδειγμα, θα μπορούσε να μελετηθεί η αξιοποίηση της Αρχαίας Ολυμπίας και της Ολυμπιακής Ακαδημίας που βρίσκεται στην περιοχή ώστε με τη συμβολή των Πανεπιστημίων Πελοποννήσου και Πατρών αυτή να αποτελέσει πόλο έλξης ξένων φοιτητών (λ.χ. Φυσικής Αγωγής, Κλασικών Σπουδών κ.ά).
Η άρση των κάθε λογής εμποδίων για τη βελτίωση της ποιότητας στην ανώτατη εκπαίδευση πρέπει να αποτελέσει μια από τις πλέον βασικές προτεραιότητες της παρούσας κυβέρνησης ακόμη κι αν χρειαστεί να «σπάσει αυγά» καθώς, ως γνωστόν, χωρίς το σπάσιμο αυγών ομελέτα δε γίνεται.
