Tου Κωνσταντίνου Μαριόλη
Ήταν 22 Οκτωβρίου του 1929 όταν ένας από τους σημαντικότερους οικονομολόγους όλων των εποχών, ο Αμερικανός Έρβιν Φίσερ, δήλωνε ότι τα θεμελιώδη της αμερικανικής οικονομίας ήταν ισχυρά και οι μετοχές είχαν καταφέρει να φτάσουν σε ένα «μόνιμα υψηλό επίπεδο». Δύο ημέρες μετά, στις 24 Οκτωβρίου, ξεκίνησε η μεγάλη κατρακύλα της Wall Street, για να φτάσουμε στις 28 και 29 Οκτωβρίου όταν ο Dow Jones βυθίστηκε κατά 12,82% και 11,73% αντίστοιχα. Ήταν το «Μεγάλο Κραχ» του αμερικανικού χρηματιστηρίου, που οδήγησε σε μια πρωτοφανή κρίση, η οποία κράτησε σχεδόν μία δεκαετία και έμεινε στην ιστορία ως «Μεγάλη Ύφεση».
Ο Φίσερ έμεινε και αυτός στην ιστορία. Όχι μόνο γι' αυτή την εντελώς αποτυχημένη εκτίμηση, αλλά μνημονεύεται ακόμη και σήμερα για τη συνεισφορά του στις Οικονομικές Επιστήμες, όπως η θεωρία του «αποπληθωρισμού χρέους». Όμως οι -όπως και να τις ερμηνεύσει κανείς- ατυχείς δηλώσεις του λίγο πριν από την κατάρρευση της Wall Street αποδεικνύουν πως όταν ο άνθρωπος προσπαθεί να δει το μέλλον, ο Θεός γελάει.
Σήμερα, ο Ντόναλντ Τραμπ και πολλοί ακόμη διαβεβαιώνουν ότι οι αγορές βρίσκονται στα καλύτερά τους και ότι δεν υπάρχει καμία ανησυχία, παρά το γεγονός ότι το περιβάλλον είναι γεμάτο εστίες αβεβαιότητας και ο κόσμος μας είναι τόσο διασυνδεδεμένος που κάθε τυχαίο γεγονός αποτελεί δυνητικό κίνδυνο.
Τι σχέση, όμως, έχει ο Φίσερ με τη σημερινή πραγματικότητα; Τα παραδείγματα των άστοχων εκτιμήσεων είναι αναρίθμητα τα τελευταία χρόνια και σήμερα βλέπουμε σχεδόν τους πάντες να προσπαθούν… με μανία να προβλέψουν την επόμενη μεγάλη κρίση, το τέλος του χρηματιστηριακού ράλι ή την κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομίας. Βλέπετε, η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 κατέστρεψε πολλούς, αλλά κάποιους άλλους -όσους κατάφεραν να πείσουν το κοινό ότι είχαν προβλέψει τη φούσκα των ενυπόθηκων δανείων- τους έκανε διάσημους και πλούσιους.
Υπάρχει βέβαια και το άλλο άκρο, αυτοί που… συντάσσονται με τον Τραμπ και υποστηρίζουν ότι τα χρηματιστήρια μπορούν να κινούνται ανοδικά για πάντα. Ποιος μπορεί να τους αδικήσει, όταν ο Dow Jones έχει φτάσει στις 29.000 μονάδες από 7.600 μονάδες που ήταν το χαμηλό της κρίσης του 2008-9, σε ένα δεκαετές bull market που όμοιό του δεν έχει καταγραφεί ποτέ ξανά;
Ράλι 340% από τις αρχές του 2009
Το μεγαλύτερο χρηματιστήριο του κόσμου καταγράφει ένα ξέφρενο ράλι από τις αρχές του 2009 έως σήμερα με κέρδη της τάξης του 340%. Είναι πραγματικά εκπληκτικό ότι μέσα σε αυτή τη δεκαετία έχει διορθώσει σε επικίνδυνο βαθμό μόλις μία φορά, στα τέλη του 2018. Εύλογα, λοιπόν, εκφράζονται φόβοι ότι διογκώνεται μία τεράστια χρηματιστηριακή φούσκα η οποία, αν σκάσει, θα συμπαρασύρει τα πάντα στο διάβα της, καθώς οι παγκόσμιες αγορές είναι περισσότερο διασυνδεδεμένες από ποτέ, με αποτέλεσμα να απειλούνται πολύ περισσότερο από το φαινόμενο του ντόμινο.
Την τελευταία δεκαετία, κάθε φορά που λαμβάνει χώρα ένα απρόσμενο γεγονός οι ειδικοί των αγορών επιδίδονται σε αναλύσεις επί αναλύσεων για τον κίνδυνο κατάρρευσης του συστήματος. Φτάσαμε μάλιστα στο σημείο οι χρηματιστηριακοί δείκτες να ανεβοκατεβαίνουν ανάλογα με τα tweets του Τραμπ για τις εμπορικές διαπραγματεύσεις με την Κίνα, λες και ήρθε το τέλος του κόσμου. Η αλήθεια, βέβαια, είναι ότι αφενός η παγκόσμια ανάπτυξη είναι έτοιμη να εμφανίσει τη χειρότερη επίδοση της δεκαετίας και αφετέρου το γεωπολιτικό σκηνικό είναι έκρυθμο, ιδιαίτερα μετά την κλιμάκωση της έντασης μεταξύ ΗΠΑ - Ιράν στη Μέση Ανατολή.
Η παράλληλη άνοδος του χρυσού
Ένα οξύμωρο των αγορών είναι ότι ενώ τα χρηματιστήρια έχουν πολλαπλασιάσει την αξία τους μετά την παγκόσμια κρίση του 2008, η τιμή του χρυσού, του πολύτιμου μετάλλου που αποτελεί το κορυφαίο ασφαλές καταφύγιο για τους επενδυτές σε περιόδους έντονων αναταράξεων και ανησυχιών, έχει και αυτή ενισχυθεί σε ποσοστό άνω του 120%. Είναι σαν να ανεβαίνουν τα χρηματιστήρια, γιατί όλοι θέλουν να κερδίζουν, αλλά ταυτόχρονα οι επενδυτές να παίρνουν και τις προφυλάξεις τους, αφού στον κόσμο που ζούμε οποιαδήποτε εξέλιξη στη μία πλευρά του πλανήτη μπορεί να προκαλέσει πανικό στην άλλη άκρη του.
Δεν είναι τυχαίο ότι πρόσφατα η Παγκόσμια Τράπεζα επισήμανε τη διασυνδεσιμότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος και κυρίως την ενσωμάτωση των αναδυόμενων αγορών στο σύστημα. Οι αναδυόμενες αγορές αυξάνουν το χρέος τους με τρομακτικούς ρυθμούς και παράλληλα γίνονται μέρος του παγκόσμιου συστήματος, που σημαίνει ότι στην περίπτωση που ξεσπάσει κρίση η μετάδοσή της θα είναι ραγδαία.
Πολλοί, μάλιστα, πιστεύουν ότι το επόμενο Μεγάλο Κραχ δεν θα είναι προϊόν κάποιου δραματικού οικονομικού συμβάντος, αλλά απόρροια όλων των στρεβλώσεων που παρατηρούνται σήμερα και της απόλυτης διασυνδεσιμότητας των αγορών. Θα μπορούσε ενδεχομένως να είναι ένα τυχαίο γεγονός που φαινομενικά δεν σχετίζεται καθόλου με τις αγορές.
Μία… πεταλούδα στην Ασία, για παράδειγμα, ενοχλεί έναν ελέφαντα, αυτός φτερνίζεται και κατά λάθος σκοτώνει έναν άνθρωπο που είναι σημαντικός συνδετικός κρίκος σε μία πολύ κρίσιμη επιχειρηματική απόφαση κι έτσι προκαλείται ντόμινο, που φτάνει μέχρι την κατάρρευση της Wall Street. Μπορεί να μη γίνει ποτέ, μπορεί να γίνει και οποιαδήποτε στιγμή. Το φαινόμενο της πεταλούδας σε όλο του το μεγαλείο.
Αναδημοσίευση από την επενδυτική εφημερίδα liberal Markets, η οποία κυκλοφορεί μαζί με τον Φιλελεύθερο του Σαββάτου
