Υπονόμευση της ανεξαρτησίας της Ομοσπονδιακής Τράπεζας (FED). Απειλές περί απόλυσης του κεντρικού τραπεζίτη Πάουελ. Φόβοι ανεξέλεγκτου πληθωρισμού και υπονόμευση του δολαρίου. Μερικές φράσεις που συνοψίζουν την ρητορική του προέδρου Τραμπ και τον επακόλουθο φόβο των αγορών απέναντι στη FED. Είναι τελικά ο Πάουελ ένας ανεπαρκής τραπεζίτης, ή μήπως ο πρόεδρος επιδιώκει να χειραγωγήσει ακόμη έναν ανεξάρτητο θεσμό;
Το καταστατικό της FED είναι σχετικά απλό. Την δεσμεύει να διατηρεί πληθωρισμό γύρω στο 2% και πλήρη απασχόληση. Την τελευταία πενταετία, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα πέτυχε την πλήρη απασχόληση. Στον πληθωρισμό απέτυχε παταγωδώς. Η βασική της ρητορική, είναι ότι εξαρτάται από τα δεδομένα. Αυτό σημαίνει ότι το βασικό της επιτόκιο οφείλει να προσαρμόζεται με προβλέψιμο τρόπο, όταν αλλάζει ο πληθωρισμός και η ανεργία.
Για την ιστορία, τον Μάιο του 2021 ο πληθωρισμός για πρώτη φορά εκτοξεύθηκε. Το υπουργείο οικονομικών και η FED, συμφωνούσαν ότι ο πληθωρισμός είναι πρόσκαιρος και δεν συντρέχει κανένας λόγος για ανησυχία και άνοδο επιτοκίων. Ευρεία παροχή ρευστότητας συνέχισε να μπαίνει στην οικονομία με ιστορική ταχύτητα.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν την ίδια στιγμή, δανειζόταν φτηνά, δίχως σταματημό, έχοντας περάσει προγράμματα δαπανών ύψους 3 τρισεκατομμυρίων. Τα 3 τρισεκατομμύρια θα έφταναν τα 5, αν ένας μετριοπαθής δημοκρατικός γερουσιαστής, ο Τζο Μάντσιν, δεν πάταγε φρένο. Η δημοσιονομική και νομισματική πολιτική είχαν καταστεί ανεξέλεγκτες και χωρίς υπευθυνότητα.
Όταν ο Πάουελ στην αρχή του 2022 εξασφάλισε την επανεκλογή του, από την προεδρία Μπάιντεν, άλλαξε ρητορική και είπε για πρώτη φορά ότι ο πληθωρισμός δεν είναι πρόσκαιρος. Αύξησε τα επιτόκια για πρώτη φορά τον Μάρτιο του 2022, έντεκα μήνες μετά την πρώτη άνοδο του πληθωρισμού. Εκείνο το Μάρτιο, ο πληθωρισμός ήταν σχεδόν 9%. Η κεντρική τράπεζα άργησε, αγνόησε τα δεδομένα και η αξιοπιστία της επλήγη. Η ίδια αξιοπιστία αμφισβητείται και τώρα.
Δίχως η οικονομία να δείχνει σημεία αδυναμίας, τον Σεπτέμβριο του 2024 τα επιτόκια μειώθηκαν 0.5%, έναντι του φυσιολογικού 0.25%. Η μείωση προκάλεσε αναστάτωση στις αγορές, και δημιούργησε ερωτήματα για την ευρωστία της οικονομίας. Για την ώρα, οι μειώσεις επιτοκίων έχουν ανασταλεί, χωρίς να λαμβάνουν υπ’ όψη την πτώση του πληθωρισμού.
Ο πρόεδρος Τραμπ, αντίθετα με όσους τον θεωρούν πρωτοστάτη στην προσπάθεια χειραγώγησης της Τράπεζας, εκφράζει εμφατικά, αμφιβολίες για την νομισματική πολιτική, που συζητούνται έντονα τα τελευταία χρόνια. Οι αγορές είναι μπερδεμένες.
Από την μια παρατηρούν ότι η νομισματική πολιτική δεν είναι ούτε ξεκάθαρη, ούτε ακολουθεί τα δεδομένα. Οι απειλές του προέδρου, τις σοκάρουν ακόμα περισσότερο. Μια απόλυση Πάουελ, θα υπονόμευε ακόμα περισσότερο την αξιοπιστία της FED και του δολαρίου.
Οι δασμοί, η δημοσιονομική και η νομισματική αβεβαιότητα, έχουν οδηγήσει σε ξεπούλημα ομολόγων και εκτόξευση του ρίσκου στις αγορές. Ο Τραμπ και ο Πάουελ, έχουν την δική τους ατζέντα. Ο μεν πρόεδρος θέλει μικρότερα επιτόκια. Ο στόχος του είναι να εφαρμόσει πιο εύκολα την πολιτική μείωσης φόρων και να αντιμετωπίσει πιθανή επιβράδυνση της οικονομίας λόγω των δασμών.
Ο δε Πάουελ, αγνοεί τα δεδομένα. Προσπαθεί να ενισχύσει την υστεροφημία του, σκοπεύοντας να σώσει την οικονομία από έναν εικαζόμενο πληθωρισμό λόγο δασμών. Χωρίς αμφιβολία η οικονομία των Η.Π.Α. βρίσκεται σε περιδίνηση. Όσο η αβεβαιότητα παρατείνεται, οι επενδυτές δεν θα μπορούν να πάρουν μακροπρόθεσμες αποφάσεις.
*Ο Ηλίας Αρβανιτάκης είναι Οικονομολόγος - Αναλυτής, Morgan Stanley
