Το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης στη Θεσσαλονίκη γιορτάζει 25 χρόνια από την ίδρυσή του. Το ρεπορτάζ της Deutsche Welle και του Διογένη Δημητρακόπουλου, αποκαλύπτει πρωτοποριακά projects κυβερνοασφάλειας και Έξυπνης Γεωργίας.
Επένδυση στην Τεχνητή Νοημοσύνη
«Η Τεχνητή Νοημοσύνη αποτελεί πλέον τεχνολογία στρατηγικής σημασίας, με επιπτώσεις αντίστοιχες εκείνων του ηλεκτρισμού και του διαδικτύου», τονίζει ο Ιωάννης Κομπατσιάρης, Διευθυντής του Ινστιτούτου Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΙΠΤΗΛ) και Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του ΕΚΕΤΑ. Το AI Nucleus στο ΕΚΕΤΑ, ένα νέο υπερυπολογιστικό κέντρο μεγάλης ισχύος, θα επιτρέπει στους ερευνητές να προσαρμόζουν μεγάλα γλωσσικά και θεμελιώδη μοντέλα, αλλά και να εκπαιδεύουν εξ ολοκλήρου νέα, υποδομή που ενισχύει την τεχνολογική αυτονομία της χώρας. Όπως επισημαίνει, «η δίκαιη, ηθική και υπεύθυνη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι εξίσου σημαντική με την τεχνολογική πρόοδο».
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στη συνεργασία με μεγάλες ελληνικές και διεθνείς εταιρείες. Τι χρειάζεται ο Έλληνας ερευνητής; «Μείωση της γραφειοκρατίας και ένα πιο σταθερό εθνικό πλαίσιο χρηματοδότησης της έρευνας. Η παραγωγή ευρωπαϊκής τεχνογνωσίας αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για την ασφάλεια και τη βιώσιμη ανάπτυξη της καινοτομίας», τονίζει.
Σύγχρονα προγράμματα κυβερνοασφάλειας
«H κυβερνοασφάλεια δεν πρέπει να θεωρείται μια πολυτέλεια, αλλά θεμέλιος λίθος για κάθε νευραλγικό τομέα. Μέσα από τα έργα μας, παρέχουμε λύσεις που θωρακίζουν και την Άμυνα (μέσω των European Defense Funds προγραμμάτων), όπως τα έργα ACTING και CITADEL Range. Μέσω αυτών των έργων γίνεται σημαντική προσπάθεια να αντιμετωπιστεί το «χάσμα δεξιοτήτων» (skills gap) με τη χρήση εξειδικευμένων πλατφορμών εκπαίδευσης Cyber Range», λέει στην Deutsche Welle o Δημοσθένης Ιωαννίδης, ερευνητής στο ΙΠΤΗΛ. Οι ψηφιακές αυτές πλατφόρμες εκπαίδευσης προσομοιώνουν ρεαλιστικά σενάρια κυβερνοεπιθέσεων, εκπαιδεύοντας διάφορες ομάδες σε ασφαλές περιβάλλον, ώστε να είναι έτοιμα για πραγματικά περιστατικά.
Πρόσφατα, στον Δήμο Θέρμης σχεδιάστηκε από το ΙΠΤΗΛ ένα πιλοτικό πρόγραμμα εφαρμογής ερευνητικών λύσεων κυβερνοασφάλειας σε πραγματικό περιβάλλον. Στόχος η επιχειρησιακή ετοιμότητα του Δήμου απέναντι σε σύγχρονες κυβερνοαπειλές, χωρίς πολύπλοκες ή δαπανηρές παρεμβάσεις. «Το πιο καινοτόμο σημείο ήταν η έμφαση στο ανθρώπινο δυναμικό. Αφουγκραστήκαμε τις πραγματικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα στελέχη της μηχανογράφησης όσο και οι απλοί χρήστες», τονίζει ο Ιωαννίδης.
Η φιλοσοφία του ΙΠΤΗΛ βασίζεται στη μεταφορά της έρευνας από το εργαστήριο στο πεδίο. «Έχει αποδειχθεί στα πλαίσια των ερευνών ότι ακόμα κι αν δημιουργηθεί το καλύτερο εργαλείο, δεν είναι επαρκές να προστατεύσει έναν οργανισμό από ένα ανθρώπινο λάθος, που συνήθως αποτελεί και την αχίλλειο πτέρνα στον τομέα της κυβερνοασφάλειας», επισημαίνει. Ποια τα πλεονεκτήματα ενός τέτοιου μοντέλου σε έναν Δήμο: «Γρηγορότερη αναγνώριση ύποπτης δραστηριότητας, μείωση του χρόνου απόκρισης σε περιστατικά και καλύτερη τεκμηρίωση για διοικητικές αποφάσεις και συμμόρφωση», λέει.
Έξυπνη Γεωργία
Ρομπότ συγκομιδής, αισθητήρες, drones και δορυφορικά δεδομένα συνθέτουν ένα νέο οικοσύστημα ψηφιακής γεωργίας. «Έχουμε αναπτύξει ρομπότ-μεταφορείς που δουλεύουν δίπλα στον άνθρωπο στη συγκομιδή», εξηγεί ο Διονύσης Μπόχτης, Διευθυντής του Ινστιτούτου Βιοοικονομίας του ΕΚΕΤΑ με έδρα τον Βόλο. «Αντιλαμβάνονται τι μαζεύει ο εργάτης, πότε έχει γεμίσει το καφάσι, το μεταφέρουν μόνοι τους και, το σημαντικότερο, καταλαβαίνουν την παρουσία του ανθρώπου. Αν υπάρξει ατύχημα ή ανάγκη βοήθειας, το σύστημα το αναγνωρίζει. Ο παραγωγός μπορεί να δει πότε και πού θα εφαρμόσει μεταβλητή λίπανση, τι ακριβώς χρειάζεται το χωράφι του, πώς εξελίσσεται η καλλιέργεια. Καταγράφεται όλο το ημερολόγιο εργασιών και αυτό μεταφράζεται ακόμα και σε εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Ξέρεις τι παράγεις, πώς το παράγεις και τι περιβαλλοντικό αποτύπωμα αφήνεις», επισημαίνει ο ερευνητής
Το πρόγραμμα iHectare είναι ένα πλήρως ψηφιοποιημένο και ρομποτοποιημένο αγρόκτημα που δημιουργείται στη Θεσσαλία. «Δεν μιλάμε για θερμοκήπιο, αλλά για πραγματικό χωράφι, αροτραίες και δενδρώδεις καλλιέργειες, σε ανοιχτό πεδίο, με πλήρη ψηφιοποίηση και αρνητικό ενεργειακό ισοζύγιο».
Παρά την τεχνολογική πρόοδο, το βασικό πρόβλημα δεν εντοπίζεται στα εργαλεία. «Το έλλειμμα είναι στην έννοια της διακυβέρνησης, που δεν περιορίζεται στο κράτος. Αλλά και στους παραγωγούς, τις εταιρείες, τη μεταποίηση, τους παρόχους δεδομένων, ακόμα και μελλοντικές αγορές ρύπων. Χωρίς πλαίσιο κανόνων και διαφάνειας ακόμα και τα πιο προηγμένα συστήματα γεωργίας ακριβείας χάνουν την αξία τους», υποστηρίζει ο Έλληνας καθηγητής.
Η απουσία διαλειτουργικών και αξιόπιστων δεδομένων συνδέεται άμεσα και με τις κοινωνικές εντάσεις στον αγροτικό χώρο. «Αν ήταν όλα καταγεγραμμένα ψηφιακά, πού είναι το χωράφι, τι έβαλα, τι πούλησα, δεν θα είχαμε το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και δεν θα βλέπαμε αγρότες στους δρόμους», λέει με έμφαση. «Οι ψηφιακές τεχνολογίες δεν αφήνουν περιθώριο για απάτη. Όλα ελέγχονται, ακόμα και από το Διάστημα». H διαχείριση των δεδομένων του ΟΠΕΚΕΠΕ από ιδιωτικές εταιρίες και η εμπλοκή τραπεζικών και εφοπλιστικών παραγόντων τονίστηκε ότι είναι από τα βασικά αγκάθια του προβλήματος, σε πρόσφατη συζήτηση για το μέλλον της βιοοικονομίας στο ΕΚΕΤΑ.
Για ένα άλλο μοντέλο παραγωγής
Η συνέχιση επιδοτούμενων, μη ανταγωνιστικών καλλιεργειών τίθεται υπό αμφισβήτηση. «Η μετάβαση σε μακροπρόθεσμα παραγωγικά συστήματα, όπως οι δενδρώδεις καλλιέργειες, απαιτεί εκπαίδευση, υπομονή και στήριξη στα πρώτα χρόνια. Αλλά δημιουργεί και διαφορετική κουλτούρα: σεβασμό στο περιβάλλον, στον υδατικό πόρο, στο μέλλον της εκμετάλλευσης», τονίζει ο Διονύσης Μπόχτης στην Deutsche Welle. Ο ίδιος υποστηρίζει τις επιδοτήσεις με μετρήσιμα αποτελέσματα, αλλά και τη δημιουργία Agro Businness Centers που θα συνδέουν την έρευνα με την παραγωγή. Θα έβρισκε ενδιαφέρουσα και την ιδέα ενός «Erasmus αγροτών». «Το παράδοξο είναι ότι οι ηλικίες 40–55 είναι πιο πρόθυμες να εκπαιδευτούν από τους νεότερους», παρατηρεί.
Η Γεωργία Ακριβείας μπορεί να ανατρέψει το παραδοσιακό παραγωγικό μοντέλο, γιατί αλλάζει τον τρόπο λήψης αποφάσεων στο χωράφι. «Το παραδοσιακό μοντέλο στηρίχθηκε για δεκαετίες στη γενικευμένη εφαρμογή εισροών, στην εμπειρική γνώση, αλλά και στην προσπάθεια αύξησης της παραγωγής κυρίως μέσω της ποσότητας. Η Γεωργία Ακριβείας εισάγει μια νέα λογική: από το «ίδιο για όλους» περνάμε στο «τόσο όσο χρειάζεται, εκεί που χρειάζεται και όταν χρειάζεται», επισημαίνει στην Deutsche Welle o Παναγιώτης Καλφούντζος, Πρόεδρος του Συνεταιρισμού Αγροτών Θεσσαλίας «ΘΕΣγη».
Με έλεγχο και προβλεψιμότητα οι παραγωγοί μειώνουν το κόστος παραγωγής, περιορίζουν τις σπατάλες και αποκτούν πιο σταθερές αποδόσεις. Η μεγαλύτερη δυσκολία είναι η αλλαγή νοοτροπίας. Υπάρχει φυσικά και ο φόβος για το κόστος και την πολυπλοκότητα των εργαλείων, όταν ο μέσος Έλληνας παραγωγός δεν μπορεί μεμονωμένα να τα υποστηρίξει. «Η εμπειρία μας στον ΘΕΣγη δείχνει ότι όταν η τεχνολογία εφαρμόζεται συλλογικά, με κοινές συνεταιριστικές υποδομές και επιστημονική υποστήριξη, οι παραγωγοί ακολουθούν. Όχι από υποχρέωση, αλλά γιατί βλέπουν αποτέλεσμα».
