Το διακύβευμα της συνάντησης Τραμπ - Νετανιάχου για το σχέδιο των 21 σημείων για την ειρήνη στη Γάζα, καθώς επίσης και για τις ισορροπίες που διαμορφώνονται στη Μέση Ανατολή ανάμεσα σε Ισραήλ Τουρκία αναλύει σε συνέντευξή του στο Liberal ο διεθνολόγος και πολιτικός επιστήμονας Θεόδωρος Τσίκας.
Συγκεκριμένα, ο Θεόδωρος Τσίκας τονίζει πως «στη σύνοδο του ΟΗΕ την εβδομάδα που πέρασε, το Μεσανατολικό ήταν το "top issue"» ενώ συμπληρώνει ότι «ο Νετανιάχου πιέζεται τόσο από το εσωτερικό, όσο και από το εξωτερικό περιβάλλον, ώστε να επιτευχθεί άμεσα συμφωνία για την κατάπαυση του πυρός στη λωρίδα της Γάζας».
Συνέντευξη στον Κώστα Βλάχο
Τι να περιμένουμε από τη σημερινή συνάντηση Τραμπ - Νετανιάχου; Ο πρόεδρος των ΗΠΑ προανήγγειλε μια «μεγάλη μέρα» για τη Μέση Ανατολή.
Τις τελευταίες ημέρες έχουν γίνει πολλές διεργασίες γύρω από το Μεσανατολικό. Στην σύνοδο του ΟΗΕ την εβδομάδα που πέρασε, ήταν το "top issue". Το βασικό ήταν η συνάντηση Τραμπ με τους ηγέτες μετριοπαθών αραβικών και μουσουλμανικών χωρών (Τουρκία, Αίγυπτος, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κατάρ, Ινδονησία και Πακιστάν), στην οποία συμμετείχε και ο Ταγίπ Ερντογάν. Στη συνάντηση αυτή συζητήθηκε κυρίως η ανάμειξή αυτών των χωρών σε μια μεταβατική διοίκησή στη Λωρίδα της Γάζας μετά την επίτευξη εκεχειρίας. Ουσιαστικά αυτό ήταν που ζήτησε ο Τραμπ από τους ηγέτες των χωρών αυτών στη συνάντηση.
Αυτό προϋποθέτει την αποστολή στρατιωτικής δύναμης εκ μέρους των παραπάνω χωρών προκειμένου να επιτειρεί την τάξη και την ασφάλεια, αλλά και να συμμετάσχουν οικονομικά στην ανασυγκρότηση της περιοχής. Οι σκέψεις αυτές και τα συμπεράσματα της συνάντησης, προφανώς θα μεταφερθούν σήμερα στον Μπένιαμιν Νετανιάχου από τον Ντόναλντ Τραμπ, προκειμένου να δοθεί η τελική απάντηση του Ισραήλ γύρω από αυτό το σχέδιο.
Από την πλευρά του ο Τραμπ, θα πιέσει στη συνάντηση τον Νετανιάχου προς αυτή την κατεύθυνση για τους δικούς του λόγους. Ο Τραμπ ο οποίος προεκλογικά είχε υποσχεθεί ότι θα τερματίσει όλους τους πολέμους, κάτι που εντούτοις, δεν έχει πετύχει μέχρι στιγμής και χρειάζεται να το «πουλήσει» στο εσωτερικό των ΗΠΑ. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι το σχέδιο έχει εκπονηθεί κατά κύριο λόγο από τον απεσταλμένο του προέδρου Τραμπ στη Μέση Ανατολή, Στήβεν Γουίτκοφ. Οπότε θα πιέσει τον Νετανιάχου να αποδεχθεί το σχέδιο.
Πιστεύετε πως ένα τέτοιο σχέδιο είναι ρεαλιστικό και μπορεί να το αποδεχθεί το Ισραήλ προκειμένου να τερματιστεί ο πόλεμος;
Το σχέδιο αυτό δεν είναι νέο. Γίνεται επεξεργασία τους τελευταίους μήνες και προφανώς το Ισραήλ θα έχει κάποια γνώση του σχεδίου. Σίγουρα υπάρχουν κάποιες πλευρές που θα αποτελέσουν αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Νομίζω παρόλα αυτά ότι η πίεση που δέχεται πλέον ο Νετανιάχου τόσο από τη διεθνή κοινότητα, όσο και από το εσωτερικό για να τερματίσει τη σύγκρουση, είναι πολύ ισχυρή.
Συγκεκριμένα, οι εξωτερικοί σύμμαχοι προσπαθούν να τον πείσουν ότι αφενός η Χαμάς δεν αποτελεί πλέον υπαρξιακή απειλή για το κράτος του Ισραήλ, αφετέρου εάν δεν υπάρξει κάποια ουδέτερη διοίκηση που θα εγκατασταθεί στη Λωρίδα της Γάζας, η Χαμάς θα έχει τη δυνατότητα να ανασυντάσσεται συνεχώς, οδηγώντας σε μια αέναη σύγκρουση στην περιοχή.
Από την άλλη στο εσωτερικό, ο Νετανιάχου δεν έχει τη δυνατότητα να συνεχίσει τη σύγκρουση στη Γάζα για μεγάλο χρονικό διάστημα διότι έχει κλιμακούμενη πίεση και από μεγάλη μερίδα πολιτών και από τις οικογένειες των εναπομεινάντων ομήρων, αλλά και από τη μετριοπαθή αντιπολίτευση του Ισραήλ που έχει πει στον Νετανιάχου ότι θα τον στηρίξει ώστε να περάσει από τη Βουλη μια ενδεχόμενη συμφωνία, παρά την ενδεχόμενη διχοστασία που θα υπάρξει από τα δυο μικρότερα ακροδεξιά κόμματα της χώρας.
Ποια είναι τα βασικά στοιχεία του σχεδίου των 21 σημείων που προτείνουν οι ΗΠΑ και φαίνεται πως έχουν συμφωνήσει αραβικές χώρες ;
Αποτελείται από δυο κομμάτια. Το ένα είναι το κομμάτι που αφορά τις αραβικές χώρες και απαντήθηκε παραπάνω. Το άλλο αφορά τη δημιουργία μιας διοίκησης στη Λωρίδα της Γάζας που θα αποτελείται από παλαιστινιακές προσωπικότητες τεχνικρατικού προφίλ και θα έχουν την ευθύνη της καθημερινής διαχείρισής διεκπεραιωτικών ζητημάτων όπως η ανοικοδόμηση και η ανασυγκρότηση ώστε να αρχίσει να λειτουργεί ξανά ένας μηχανισμός στην περιοχή. Πάνω όμως από αυτή την «κυβέρνηση» Παλαιστινίων τεχνοκρατών, θα υπάρχει μια διεθνής εποπτική Αρχή στην οποία θα είναι αναμεμειγμένες και οι αραβικές χώρες, πιθανόν και ευρωπαϊκές χώρες και οι ΗΠΑ αλλά και οργανισμοί όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση ή ο ΟΗΕ.
Παράλληλα, η στρατιωτική δύναμη των αραβικών χωρών που θα εγκατασταθεί εκεί, θα εκπαιδεύει και τις αστυνομικές δυνάμεις που ανήκουν στην παλαιστινιακή Αρχή, πρόεδρος της οποίας είναι ο μετριοπαθής, Μαχμούντ Αμπάς, ο οποίος είναι ο επίσημος εκπρόσωπος και ο μόνος νόμιμα αποδεκτός διεθνής συνομιλητής των Παλαιστινίων. Στόχος θα είναι η αστυνομική Αρχή που θα εκπαιδευτεί να αναλάβει η ίδια την τάξη και την ασφάλεια στην Λωρίδα της Γάζας μετά την παρέλευση κάποιας ορισμένης μεταβατικής περιόδου 3 - 5 ετών.
Επίσης, στόχος θα είναι και η εν γένει μεταρρύθμιση της Παλαιστινιακής Αρχής για να εξαλειφθούν και κάποια φαινόμενα διαφθοράς που έχουν παρατηρηθεί.
Φυσικά, βασική προϋπόθεση αποτελεί ότι η Χαμάς δεν θα έχει απολύτως καμία ανάμειξη στη διοίκηση και ότι θα παραδώσει όλο τον οπλισμό της στην παλαιστινιακή Αρχή.
Δεδομένου ότι ορισμένα ευρωπαϊκά κράτη αναγνώρισαν Παλαιστινιακό κράτος, θα αποτελέσει αντικείμενο της αυριανής συνάντησης, δεδομένου ότι ο Τραμπ είναι συνομιλητής των Ευρωπαίων;
Ο Νετανιάχου και η κυβέρνησή του, έχουν αποκλείσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Ωστόσο, στο σχέδιο των 21 σημείων αναφέρεται ότι αναγνωρίζεται ως επιδίωξη του παλαιστινιακού λαού η δημιουργία παλαιστινιακής κρατικής οντότητας στο μέλλον, χωρίς να τίθεται κάποιο χρονοδιάγραμμα για κάτι τέτοιο.
Γενικότερα, το συγκεκριμένο σχέδιο δίνει κάτι σε όλους αλλά και ζητάει κάτι απ όλους με απώτερο στόχο να μην καταρρεύσουν οι συμφωνίες του «Αβραάμ». Είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα του Τραμπ κατά την πρώτη του θητεία και πρόκειται για την επαναπροσέγγιση μετριοπαθών αραβικών χωρών και Ισραήλ. Είχε επιτευχθεί με κάποιες χώρες, Ωστόσο δεν είχε επιτευχθεί με τη Σαουδική Αραβία που είναι μια πολύ σημαντική χώρα. Έτσι, εάν δεν επέλθει άμεσα συμφωνία για τη Γάζα, κινδυνεύουν να καταρρεύσουν και οι συμφωνίες του «Αβραάμ» και ο Τραμπ δεν θέλει κάτι τέτοιο.
Η συνάντηση Τραμπ - Νετανιάχου έρχεται λίγο μετά τη συνάντηση Τραμπ - Ερντογάν. Πιστεύετε ότι τα αιτήματα των δυο ηγετών από τις ΗΠΑ, μπορούν να δημιουργήσουν περαιτέρω τριβή μεταξύ τους;
Ο Τραμπ ενδιαφέρεται πολύ, αν οχι να λήξει να μειωθεί ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε Ισραήλ και Τουρκία. Πιστεύω ότι θα παρέμβει ο ίδιος προσωπικά ώστε να μην υπάρξει όξυνση ανάμεσα στις δυο χώρες που και οι δυο είναι από τους πιο στενούς συμμάχους που έχουν οι ΗΠΑ στον κόσμο.
Θεωρώ ότι αυτή την στιγμή ο Τραμπ θέλει να μοιράσει διαφορετικούς ρόλους σε Ισραήλ και Τουρκία και μέσο αυτής της πολιτικής αποτελεί η Συρία.
Ποια είναι η ισορροπία δυνάμεων αυτήν τη στιγμή στη Συρία;
Η Συρία, αποτελεί και βασικό πεδίο ανταγωνισμού ανάμεσα στις δυο χώρες. Εκεί ο Τραμπ παρεμβαίνει έτσι ώστε από τη μια να υπάρχει μια ζώνη επιρροής της Τουρκίας στη βόρεια Συρία, χωρίς όμως να εγκαταλείπονται οι Κούρδοι που είναι χρήσιμοι για τις ΗΠΑ απέναντι στον ISIS. Από την άλλη, αναγνωρίζεται ζώνη επιρροής του ΙΣραήλ στη νότια Συρία με αφορμή της ύπαρξη της μειονότητας των Δρούζων. Είναι πιθανή και η δημιουργία αποστρατικοποιημένης ζώνης στη Συρία. Την ίδια στιγμή, ο Τραμπ ενδιαφέρεται να σταθεροποιηθεί το σημερινό καθεστώς της Δαμασκού.
Αυτό σημαίνει ότι στη μεν Τουρκία θα δώσει ως επίτευγμα την ένταξη των Κούρδων στον νέο, υπό δημιουργία στρατό της Συρίας, μειώνοντας έτσι τις αποσχιστικές τους τάσεις, στο δε Ισραήλ θα δώσει την επιρροή στους Δρούζους και την αποστρατικοποιημένη ζώνη, ώστε να μην αισθάνεται ότι υπάρχει προς αυτό απειλή από τη νότια Συρία. Ταυτόχρονα ΗΠΑ και Ευρώπη θα στηρίξουν τη σημερινή κυβέρνηση στη Συρία, ως τη μόνη ρεαλιστική λύση για τη χώρα.
Το πρόβλημα πηγάζει από το γεγονός ότι στη Συρία, η μεταβατική κυβέρνηση δεν έχει τον πλήρη έλεγχο σε ολόκληρη τη χώρα. Βλέπουμε ωστόσο τις παραμέτρους μιας λύσης από τη στιγμή που ο Αλ Σάρα μετά από δεκαετίες αποχής μίλησε ως εκπρόσωπος της Συρίας στον ΟΗΕ.
Τέλος, πόσο κοντά είμαστε στο τέλος του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας;
Η Χαμάς εκτός του ότι έχει ηττηθεί στρατιωτικά, βλέπουμε ότι πλέον δεν έχει και καμία πολιτική στήριξη. Το Κατάρ που εν πολλοίς την χρηματοδοτούσε, έχει ζητήσει από τα στελέχη της να φύγουν από την Ντόχα. Επιπλέον, έχει χάσει και πολλούς υποστηρικτές ανάμεσα στους ίδιους τους Παλαιστινίους της Γάζας διότι τη θεωρούν υπεύθυνη για την ανθρωπιστική τραγωδία που βιώνουν.
Από την πλευρά του και το Ισραήλ βρίσκεται υπό συνεχή και εντεινόμενη διεθνή πίεση ότι πρέπει να δοθεί λύση σε πολιτικό επίπεδο. Ο Νετανιάχου πιέζεται και από το εσωτερικό του αλλά και από το εξωτερικό.
Επιπλέον, σε λίγες ημέρες συμπληρώνονται δυο χρόνια από την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ. Δεν θα εκπλαγώ αν κάποια στιγμή στο μέλλον, ο Νετανιάχου πει ότι ο στόχος, που ήταν η εξάλειψη της Χαμάς, επετεύχθη. Με αυτόν τον τρόπο εκπληρώνει και στο εσωτερικό αυτό που είχε πει στην αρχή του πολέμου, ότι θα πάμε μέχρι το τέλος που ως τέλος ορίστηκε η ήττα της Χαμάς, γεγονός που θα «ξεκλειδώσουν τις εξελίξεις».
*Ο Θεώδορος Τσίκας είναι Πολιτικός Επιστήμονας - Διεθνολόγος
