Τη θέση ότι η Ελλάδα συνιστά έναν σημαντικό στρατηγικό εταίρο τόσο για τις ΗΠΑ όσο και για τον Ισραήλ, γεγονός που δεν αφήνει πολλά περιθώρια στον αναθεωρητισμό της Τουρκίας και του Ερντογάν, διατυπώνει ο καθηγητής Αθ. Μποζίνης σε συνέντευξή του στο Liberal και τον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο.
«Το Ισραήλ παραμένει ένας ισχυρός στρατηγικός εταίρος της Ελλάδας, εδώ και χρόνια, και νομίζω ότι όσο παραμένει αυτή η κατάσταση, το Ισραήλ θα είναι το αντίπαλον δέος της Τουρκίας, όσον αφορά τις γενικότερες αλλαγές στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής», εκτιμά ο κ. Μποζίνης.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Η Chevron εκδήλωσε ενδιαφέρον για τους ελληνικούς υδρογονάνθρακες, ενώ ο υπουργός Εσωτερικών των ΗΠΑ βρέθηκε με τον πρωθυπουργό, τονίζοντας πως «η Ελλάδα είναι στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ». Τι σημαίνουν αυτά για τη θέση μας στην Ανατολική Μεσόγειο και τον ενεργειακό ρόλο της χώρας;
Νομίζω ότι η Ελλάδα, ως ακρογωνιαίος λίθος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ως φάρος της δημοκρατίας και ασφάλειας, όντως επιτελεί ένα πολύ σημαντικό γεωγραφικό ρόλο κι αυτό, διότι πολύ απλά η Τουρκία παρουσιάζει γενικότερη αστάθεια τόσο στο εσωτερικό της όσο και στο επίπεδο των εξωτερικών σχέσεων, έχοντας εμπλακεί σε πολέμους.
Οπότε, λόγω του γεγονότος ότι αφενός υπάρχει ένας συνεχιζόμενος πόλεμος στα βορειοανατολικά της Ευρώπης, αφετέρου μαίνεται ένας πόλεμος στη Μέση Ανατολή, η Ελλάδα, αυτή τη στιγμή, αναδεικνύεται ως στρατηγικός εταίρος των Ηνωμένων Πολιτειών, όχι μόνον ως φάρος σε επίπεδο στρατηγικής ασφάλειας αλλά και στο επίπεδο της ενεργειακής ασφάλειας.
Αυτό, λοιπόν, σημαίνει ότι αναβαθμίζει το ρόλο της, μέσω συνεργασιών σε ένα παγκόσμιο σύστημα, όπου πλέον τα κράτη δεν είναι οι μόνοι διεθνείς δρώντες, καθώς είναι ιδιαίτερα ενεργός και ο ρόλος των μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων.
Υπό το πρίσμα αυτό, οι μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις είναι αυτές που θα έρθουν να αποτελέσουν τον συνδετικό κρίκο σε πολλά ενεργειακά θέματα, και όχι μόνον.
Παρατηρώντας δε, τη μεγάλη εικόνα, με φόντο και τον συνεχιζόμενο ρωσο-ουκρανικό πόλεμο, βλέπουμε και με την επίθεση των drones που έκαναν οι Ρώσοι στην Πολωνία, η Μόσχα προσπαθεί να δει και να τεστάρει τις αντιδράσεις τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της ΕΕ.
Εν μέσω αυτή της κατάστασης, οι ΗΠΑ επιχειρούν, μέσω της Ελλάδας να επιλύσει το «Γόρδιο Δεσμό» με τη Ρωσία, αλλά εμπορεύεται πλέον και δημιουργεί ισχυρές στρατηγικές σχέσεις τόσο με την Ινδία όσο και με την Κίνα.
Τι σημαίνουν τα παραπάνω για το τουρκολιβυκό μνημόνιο και τον τουρκικό αναθεωρητισμό;
Δύσκολη ερώτηση με εύκολη απάντηση, αυτή που μου υποβάλλετε. Νομίζω ότι τα πάντα είναι ρευστά. Ο τουρκικός αναθεωρητισμός είναι μια προσέγγιση, η οποία στηρίζεται στο δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας». Η Τουρκία επιθυμεί, παραδοσιακά, να διαδραματίσει το ρόλο της μεγάλης παραδοσιακής δύναμης στην Ανατολική Μεσόγειο. Από εκεί και πέρα, όμως, νομίζω ότι δεν έχει καταφέρει να κάνει κάτι ουσιαστικό ως προς αυτό.
Αφενός η Άγκυρα δεν κατόρθωσε κάτι σημαντικό σε ό,τι αφορά τις διπλωματικές κινήσεις που έκανε στο Ουκρανικό, αφετέρου, η προσπάθειά της να δείξει ότι συνιστά φάρο δύναμης και στήριξης του αραβικού και ευρύτερα του ισλαμικού κόσμου στην ευρύτερη περιοχή, μάλλον τελικά δεν απέδωσε τα αναμενόμενα.
Σε ό,τι αφορά το τουρκολιβυκό μνημόνιο, μπορούμε να πούμε πως συνιστά αποτέλεσμα μιας μη σοβαρής υποτίμησης της Λιβύης και των εσωτερικών διεργασιών, με τη Τουρκία να εδραιώνει εκεί την παρουσία της έτι περαιτέρω μέσω του Χαφτάρ.
Από εκεί και πέρα, νομίζω ότι όλα είναι θέμα διπλωματικών χειρισμών. Κι αυτό, διότι το μεγάλο όπλο της λεγόμενης «Ήπιας Ισχύος» της Ελλάδας, που δεν είναι άλλο από τη διπλωματία μέσω της ΕΕ και των εταίρων της, μπορεί να δημιουργήσει ένα νέο πολιτικό σκηνικό σε ό,τι αφορά το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Ωστόσο, επαναλαμβάνω, στην παρούσα φάση όλα είναι ρευστά στο πολιτικό σκηνικό τόσο στην Ανατολική Μεσόγειο όσο αντίστοιχα και στη Μέση Ανατολή, αλλά και σε επίπεδο ΕΕ, όπου αυτή τη στιγμή, στην εξίσωση των περιφερειακών πολέμων που αντιμετωπίζει η Ευρώπη των 27 (Ουκρανικό και Μεσανατολικό) μπαίνει και η Γαλλία.
Η Γαλλία, η οποία πλέον έχει σοβαρά οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά προβλήματα.
Κι αυτό είναι κάτι που δεν θα πρέπει να λαμβάνει κανείς αψήφιστα, γιατί η Γαλλία παραμένει ένας από τους τρεις μεγάλους εγγυητές της ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ό,τι αφορά την οικονομική και πολιτική σταθερότητα αλλά και τη στρατηγική ισχύ.
Η Γαλλία, λοιπόν, βρίσκεται, στην παρούσα φάση, ενώπιον μιας πολύ πιεστικής κατάστασης. Όσο δε, υπάρχουν φόβοι για «ντόμινο» πολιτικών εξελίξεων εντός της ΕΕ, τόσο η ίδια η ΕΕ δεν θα μπορεί να είναι ισχυρή σε επίπεδο διαπραγματεύσεων αναφορικά με τις εξωτερικές απειλές.
Άρα, λοιπόν, καταλήγω στην εξίσωση που κάνω, ότι η Ελλάδα θα πρέπει πλέον λίγο πιο δυναμικότητα, ασχέτως εάν έχει τη δυναμική στήριξη των Ευρωπαίων εταίρων της και δη της Γαλλίας. Γιατί η Γαλλία πάντοτε στεκόταν στο πλευρό της Ελλάδας και ήταν πάντα ένας σταθερός στρατηγικό εταίρος.
Από εκεί και πέρα, νομίζω πως η χώρα μας πρέπει με αργά και καθημερινά βήματα να δημιουργήσει το προφίλ ενός σύγχρονου και σταθερού συνομιλητή, με όλες αυτές τις περιφερειακές δυνάμεις, οι οποίες θεωρούν ότι μπορούν να βρεθούν σε μια κατάσταση win – win με την Ελλάδα.
Παρατηρώντας τις εξελίξεις στην περιοχή βλέπουμε πως η συμμαχία με το Ισραήλ στριμώχνει τον Τούρκο πρόεδρο. Πώς μπορεί να αντιδράσει και τι σημαίνει η ομπρέλα των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο;
Δεν νομίζω ότι μπορεί να έχει πολλές επιλογές ο πρόεδρος Ερντογάν σε ό,τι αφορά τη στρατηγική, γιατί δεν είναι μόνον η συμμαχία Ελλάδας – Ισραήλ, γιατί στο ενδιάμεσο μπαίνει και η ίδια η Κύπρος.
Και ξέρετε, κύριε Παναγόπουλε, ότι μια ενεργειακή συμφωνία μεταξύ της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ, μπορεί να δώσει μια ιδιαίτερα διαφορετική εικόνα στη Μεσόγειο και πολύ περισσότερο σε ό,τι αφορά τη στρατηγική σημασία της Ελλάδας, ως ακρογωνιαίου λίθου, όπου θα περνάει από εκεί μεγάλο μέρος της ενεργειακής ισχύος.
Από εκεί και πέρα, νομίζω ότι το Ισραήλ παραμένει ένας ισχυρός στρατηγικός εταίρος της Ελλάδας, εδώ και χρόνια, και νομίζω ότι όσο παραμένει αυτή η κατάσταση, το Ισραήλ θα είναι το αντίπαλον δέος της Τουρκίας, όσον αφορά τις γενικότερες αλλαγές στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Γι’ αυτόν και μόνον το λόγο η Ελλάδα πρέπει να σταθεί στρατηγικά δίπλα στο Ισραήλ, για να μην ξαναβρεθεί ποτέ σε καταστάσεις που θα τη φέρουν προ απροόπτου, όπως το τουρκολιβυκό μνημόνιο.
Από την άλλη πλευρά, η λεγόμενη «ομπρέλα» των ΗΠΑ δεν αφορά μόνο τα ενεργειακά, αλλά έχει διάσταση στρατιωτική, οικονομική, πολιτική και κοινωνική. Άλλωστε, δεν μπορείς να δημιουργήσει μια ενεργειακή ομπρέλα, χωρίς την ύπαρξη στρατιωτικής επιτήρησης και εποπτείας.
Ο λεγόμενος «Κάθετος Διάδρομος» γιατί είναι τόσο σημαντικός και τι ακριβώς φέρνει στην Ελλάδα και την Ευρώπη;
Ο «Κάθετος Διάδρομος» είναι μια πολύ σημαντική ενεργειακή αρτηρία για την ΕΕ και τη χώρα μας, γιατί δημιουργεί εκείνες τις προϋποθέσεις, ώστε η Ρωσία να μην μπορεί να θέτει μονομερώς τους δικούς της όρους και κανόνες αφενός, αφετέρου συμβάλλει καθοριστικά στην ενεργειακή αυτονομία της Ευρώπης των 27.
Θα πρέπει να επισημάνουμε εδώ ότι η αυτονομία της ΕΕ πρέπει να ελεγχθεί σε πολλαπλά επίπεδα, καθώς στην παρούσα φάση καλύπτεται, αυτή τη στιγμή, μόνο στρατιωτικά, δηλαδή μέσω του ΝΑΤΟ.
Από εκεί και πέρα, το ενεργειακό, οικονομικό, διπλωματικό και το εμπορικό, όλα αυτά είναι επίπεδα που η ίδια η ΕΕ πρέπει να τα καλύψει από μόνη της. Άρα, λοιπόν, τα κράτη – μέλη της ΕΕ προσπαθούν να βρουν νέους τρόπους αυτονομίας, κυρίως ενεργειακής, δεδομένου ότι η Ρωσία ασκεί πιέσεις στην Ευρώπη, χρησιμοποιώντας ως «όπλο» την ενεργειακή διπλωματία.
Πώς θα μπορούσε να ενισχυθεί η θέση της Ελλάδας στο θέμα των θαλάσσιων ζωνών, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, απέναντι στις αμφισβητήσεις που προβάλλει ο Ερντογάν;
Νομίζω ότι ο Ερντογάν επιχειρεί να σύρει την Ελλάδα σε ένα νέο συστηματικό δίκτυο συνομιλιών, προκειμένου να μπορέσει να αλλάξει το status quo στο Αιγαίο και όχι μόνο.
Πιστεύω ότι οι διεκδικήσεις του αυτές δεν είναι ξεκίνησαν ξαφνικά τώρα, αλλά έχουν βάθος χρονικό, όπως ακριβώς γίνεται και με το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Εγώ πιστεύω ότι η Ελλάδα έχει όλα εκείνα τα νομικά και διπλωματικά μέσα, προκειμένου να απομονώσει την Τουρκία, σε ό,τι αφορά τις μεγάλες απαιτήσεις της, στο επίπεδο των γεωπολιτικών και γεωστρατηγικών συνομιλίων.
*Ο Δρ. Αθανάσιος Η. Μποζίνης είναι Επίκουρος Καθηγητής «Παγκόσμιας Πολιτικής Οικονομίας και Νέων Τεχνολογιών – Βιοασφάλειας», Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και Μέλος Επιστημονικού Συμβούλιου Ανάλυσης Υβριδικών Απειλών στην Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας – Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης.
