Το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αλλά και την απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια που απορρέει από το σχέδιο Τραμπ για την Ουκρανία αναλύει στο Liberal και τον Κώστα Βλάχο ο επίτιμος αρχηγός ΓΕΣ, Κωνσταντίνος Γκίνης.
Ο κ. Γκίνης τονίζει πως «Η αποδοχή του σχεδίου ως έχει ή στο πνεύμα αυτό από τον Ζελένσκι σηματοδοτεί το πολιτικό του τέλος», ενώ σχετικά με το μέλλον της ευρωπαϊκής ασφάλειας υπογραμμίζει ότι «Η αποδοχή από την Ευρώπη του σχεδίου Τράμπ σηματοδοτεί την ολοκληρωτική καθυπόταξή της στις ΗΠΑ και στη Ρωσία».
Συνέντευξη στον Κώστα Βλάχο
Πώς σχολιάζετε το ειρηνευτικό σχέδιο Τραμπ;
Το σχέδιο Τραμπ συνιστά την επίσημη και τυπική αποδοχή της αποτυχίας ή ακόμη και της ήττας της ευρύτερης Δύσεως, στο ουκρανικό ζήτημα, η οποία βέβαια είχε γίνει σε πρώτη φάση με την Σύνοδο της Αλάσκα. Το σχέδιο είναι πολιτικά και στρατηγικά επισφαλές, ευνοϊκό για τις ρωσικές επιδιώξεις, τις οποίες φαίνεται να τις παγιώνει, με την ανοχή των ΗΠΑ και ετεροβαρές έναντι της Ουκρανίας και της Ευρώπης. Προβλέπει τον τερματισμό του πολέμου, με αντάλλαγμα από την Ουκρανία αξιοσημείωτες εδαφικές παραχωρήσεις με βίαιη αλλαγή συνόρων και περιστολή της κυριαρχίας της (μη ένταξη στο ΝΑΤΟ, περιορισμός των Ενόπλων Δυνάμεων, εκλογές σε 100 ημέρες, ιδεολογικοπολιτικό προσανατολισμό κτλ.), έναντι αμφισβητουμένων υποσχέσεων εγγυήσεων ασφαλείας και μη επιθέσεως, εκ μέρους της Ρωσίας, τόσο προς την Ουκρανία και προς την Ευρώπη, μέσω ενός ασαφούς οργάνου (Συμβούλιο Ειρήνης) υπό την ηγεσία του προέδρου Τραμπ.
Επίσης, με το σχέδιο αυτό αλλά και τα προηγούμενα, για την Ουκρανία έχουμε εισέλθει πρακτικά στην εποχή των Μεγάλων Δυνάμεων, καθώς οι ίδιοι οι άμεσα εμπλεκόμενοι (Ουκρανία, Ευρώπη) αλλά και διεθνείς οργανισμοί και διευθετήσεις ασφαλείας, όπως ο ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ και ο ΟΑΣΕ αγνοούνται επιδεικτικά. Είναι ένα σχέδιο που τελικά επιβραβεύει τον εισβολέα, τον οποίο επαναφέρει πάλλευκο στην παγκόσμια σκηνή, χωρίς οικονομικές και άλλες κυρώσεις, απαλλαγμένο από εγκλήματα πολέμου και χωρίς την υποχρέωση αποκαταστάσεως των καταστροφών. Δυστυχώς, δημιουργείται ένα αρνητικό προηγούμενο, το οποίο αφορά και στον Ελληνισμό για τον χειρισμό του Κυπριακού ζητήματος.
Η Ευρώπη φαίνεται πως για μια ακόμα φορά πιάστηκε εξ απήνης. Τι σηματοδοτεί για την ευρωπαϊκή ασφάλεια η αποδοχή της συμφωνίας;
Η Ευρώπη, δυστυχώς είτε με τη μορφή της ΕΕ είτε και ενός "ad hoc" σχήματος με τη συμμετοχή και της Μ. Βρετανίας αλλά και άλλων χωρών, δεν έχει καταφέρει να δημιουργήσει και να λειτουργήσει μια αξιόπιστη αρχιτεκτονική ασφαλείας του χώρου της, καθώς οι παραδοσιακές περιφερειακές δομές, όπως το ΝΑΤΟ και ο ΟΑΣΕ, ελέγχονται από τις Μεγάλες Δυνάμεις (ΗΠΑ, Ρωσία). Ως εκ τούτου, δεν είναι ικανή να διευθετήσει κρίσιμα ζητήματα ασφαλείας, τόσο αυτού καθεαυτού του ευρωπαϊκού χώρου (π.χ. Ουκρανία), όσο και περιφερειακά ζητήματα εφαπτόμενα αυτού (π.χ. Λιβύη, Μέση Ανατολή). Η αδράνεια της Ευρώπης καθίσταται ακόμη πιο εξοργιστική, γιατί ενώ ο πρόεδρος Τραμπ την επαύριον της συναντήσεως της Αλάσκα, στη συνάντηση στο Οβάλ Γραφείο, εξουσιοδότησε τους Ευρωπαίους ηγέτες που παρίσταντο, να προσεγγίσουν τη Ρωσία ώστε να διευθετήσουν ζητήματα ασφαλείας, αυτοί δεν ανέλαβαν καμία πρωτοβουλία. Οπότε ο Τραμπ τους αγνόησε, όπως και την Ουκρανία η οποία έπρεπε να διαπραγματευθεί το εδαφικό ζήτημα.
Η αποδοχή από την Ευρώπη του σχεδίου Τράμπ σηματοδοτεί την ολοκληρωτική καθυπόταξή της στις ΗΠΑ και στη Ρωσία. Έτσι, με βάση το σχέδιο και τα αποτελέσματα στο πεδίο, της επιβάλουν να αποδεχθεί τις εδαφικές διευθετήσεις στην Ουκρανία, της επιτρέπουν να αποδεχθεί στην ΕΕ την Ουκρανία όχι όμως και στο ΝΑΤΟ. Επίσης, να συνεισφέρει στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας 100 δισ. δολάρια και να διαθέσει αλλά τόσα από τις δεσμευμένες πιστώσεις της Ρωσίας στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα και όχι απευθείας από τη Ρωσία, αναλαμβάνοντας τις όποιες νομικές και οικονομικές συνέπειες προκύψουν και πάνω από όλα να αποδεχθεί τις διευθετήσεις ασφαλείας που θα προκύψουν από τη διαπραγμάτευση υπό την προεδρία των ΗΠΑ.
Επίσης, η Ευρώπη καθίσταται και επιχειρησιακά ευνουχισμένη, καθώς προβλέπεται ότι τα μαχητικά αεροσκάφη της θα σταθμεύουν μόνο στην Πολωνία, χωρίς να αποσαφηνίζεται τι θα γίνει με τις άλλες συνορεύουσες με τη Ρωσία χώρες ή και με τις μη συνορεύουσες της Αν. Ευρώπης. Συνοπτικά, η Ευρώπη καθίσταται με το σχέδιο, πλήρως αδρανοποιημένη και περιθωριοποιημένη στο χώρο της, στα ζητήματα ασφαλείας.
Ποιο το μέλλον της Ουκρανίας και του Ζελένσκι;
Ο Ζελένσκι, από πλευράς τακτικής έναντι του Τραμπ, δεν απέρριψε το σχέδιο τόνισε όμως τις επιφυλάξεις του. Η αποδοχή του σχεδίου ως έχει ή στο πνεύμα αυτό από τον Ζελένσκι σηματοδοτεί το πολιτικό του τέλος καθώς θα χρεωθεί τον ακρωτηριασμό της πατρίδας του, αλλά και όλα τα υπόλοιπα αρνητικά στοιχεία του σχεδίου. Η Ουκρανία θα καταστεί μια χώρα περιορισμένης κυριαρχίας με αμφίβολες εγγυήσεις ασφαλείας, η οποία στην πράξη θα «φινλανδοποιηθεί» από τη Ρωσία.
Οι ΗΠΑ δίνουν εγγυήσεις ασφαλείας τύπου ΝΑΤΟ. Πρόκειται για μια θετική πρόβλεψη. Τι πιστεύετε;
Στο κείμενο που έχει διαρρεύσει δε φαίνεται ότι θα παρασχεθούν αυτού του τύπου εγγυήσεις. Ακόμη και αν δεχθούμε, για την οικονομία του θέματος, ότι θα δοθούν από τις ΗΠΑ εγγυήσεις ασφαλείας «τύπου Άρθρου 5», που είναι ανώτατο επίπεδο στο ΝΑΤΟ, η συζήτηση είναι παραπλανητική και αδιέξοδη.
Στο ίδιο το ΝΑΤΟ η εφαρμογή του Άρθρου 5, δε συνιστά έναν αυτοματισμό που οδηγεί τις Ένοπλες Δυνάμεις όλων των χωρών μελών στο πεδίο, δίπλα σε αυτές του έχοντος υποστεί την επίθεση. Η ομόφωνη υιοθέτηση της εφαρμογής του Άρθρου 5, είναι θεμελιωδώς πολιτική απόφαση. Έκαστο μέλος στη συνεχεία θα προσδιορίσει το είδος και της μορφή της συνεισφοράς του προς την αμυνόμενη χώρα. Αυτή μπορεί να είναι καθαρά στρατιωτική, πολιτική, διπλωματική, οικονομική, υποστήριξη με μέσα και δυνατότητες και άλλους τρόπους ή ένας συνδυασμός αυτών.
Πέραν αυτών, το ΝΑΤΟ έχει ένα αυστηρά θεσμικό σύστημα λήψεως αποφάσεως. Στο σχέδιο για την Ουκρανία κάτι τέτοιο δεν είναι ορατό. Όπως προαναφέρθηκε το μοναδικό όργανο που γίνεται μνεία στο σχέδιο είναι ένα Συμβούλιο Ειρήνης, υπό την ηγεσία του Τράμπ (τι θα γίνει όταν λήξει η θητεία του;), χωρίς συγκεκριμένες αρμοδιότητες και το κυριότερο χωρίς δομημένη διαδικασία λήψεως αποφάσεως. Αν το σχέδιο γίνει αποδεκτό ως έχει, η Ουκρανία οδηγείται μετά βεβαιότητος σε ένα νέο Μνημόνιο της Βουδαπέστης του 1994, όταν παρέδωσε τα πυρηνικά της όπλα, αλλά όταν αναζήτησε εγγυήσεις ασφαλείας, διαπίστωσε ότι αυτές ήταν γράμμα κενό.
Ο Πούτιν βγαίνει ενισχυμένος από αυτή τη συμφωνία;
Αναμφισβήτητα η Ρωσία βγαίνει ενισχυμένη, εδαφικά και στρατηγικά, έχοντας φυσικά πληρώσει βαρύτατο τίμημα, σε ανθρώπινο δυναμικό, οπλικά συστήματα, υποδομές, οικονομία, πολιτικό κόστος και άλλα. Πέραν αυτών, διαβάζοντας μέσα από τις γραμμές φαίνεται ότι μέσω των διαφόρων συμφωνιών που προβλέπονται, δημιουργούνται βάσιμες υποψίες ότι θα επιχειρήσει να «απλώσει το χέρι» της και πάνω από τις πρώην χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας.
Ωστόσο, παρότι το σχέδιο θεωρείται «δώρο» προς τη Ρωσία και ο πρόεδρος Πούτιν δήλωσε ότι αποτελεί μια καλή βάση για διαπραγμάτευση, υπάρχουν φωνές και μάλιστα μέσα στη ρωσική ελίτ, ότι δεν πρέπει να γίνει αποδεκτό. Υποστηρίζεται η συνέχεια των επιχειρήσεων για την πλήρη κατάληψη και των περιφερειών Χερσώνος και Ζαπορίζια, αλλά και της Οδησσού, αποκόπτοντας πλήρως την Ουκρανία από τη Μαύρη Θάλασσα, με συνθηκολόγηση άνευ όρων της Ουκρανίας. Βέβαια όλα αυτά μένει να αποδειχθούν στο πεδίο, παρότι ο μέχρι τώρα ρυθμός των επιχειρήσεων δεν επιτρέπει αισιόδοξες προβλέψεις για τη Ρωσία.
Ωστόσο, ας συγκρατηθεί ότι η Ρωσία ακολουθεί ενδεχομένως αυτή την τακτική, εκτιμώντας ότι η Ουκρανία θα απορρίψει το σχέδιο. Δεν πρέπει να παραβλεφθεί ότι η πρόσφατη αναβολή της συναντήσεως Πούτιν – Τραμπ στη Βουδαπέστη, είχε αποδοθεί στη σκληρή στάση του Ρώσου υπουργού Εξωτερικών Λαβρώφ στις επαφές με τον ομόλογο του των ΗΠΑ Ρούμπιο, γεγονός που τον έφερε σε δυσμένεια στον εσωτερικό κύκλο του Κρεμλίνου, όπως εγράφη στον Τύπο.
Τέλος, ποια σημεία του ειρηνευτικού σχεδίου σας προβληματίζουν;
Τα 28 σημεία του διαρρεύσαντος σχεδίου αποτελούν 28 επικεφαλίδες συνθέτων ζητημάτων, έκαστο των οποίων απαιτεί πολύπλοκες διαπραγματεύσεις και πολυσέλιδες επεξηγήσεις των λεπτομερειών εφαρμογής τους. Σίγουρα σε αυτή τη διαδικασία θα ακολουθηθεί η αρχή "nothing is agreed until everything is agreed" (τίποτα δεν είναι συμφωνημένο, μέχρι όλα να συμφωνηθούν).
Όμως τα κορυφαία ζητήματα που θα καθορίσουν την τύχη του σχεδίου είναι η παραχώρηση εδάφους, η αλλαγή συνόρων, οι εγγυήσεις ασφαλείας και το εύρος της εθνικής κυριαρχίας της Ουκρανίας, όπως επίσης και τα ζητήματα ασφαλείας της Ευρώπης. Αυτά όπως είναι διατυπωμένα δεν εκπέμπουν αισιοδοξία για εύκολη αποδοχή.
Επίσης, με το σχέδιο, αν και δεν έχει τύχει αναλόγου προβολής, επιχειρείται να διευθετηθεί και το ζήτημα της μη διαδόσεως και ελέγχου των πυρηνικών όπλων, για το οποίο είχαν ανέβει οι τόνοι τόσο από πλευράς Ρωσίας, όσο και από τον πρόεδρο Τραμπ εσχάτως, καθώς μια σημαντική συνθήκη λήγει τον Φεβρουάριο 2026.
Ο πρόεδρος Τραμπ, για να πιέσει την Ουκρανία για την αποδοχή του σχεδίου του, επισείει τον κίνδυνο να απολέσει περισσότερα εδάφη από τη ρωσική επίθεση αν συνεχισθεί ο πόλεμος. Για να καταστήσει σαφέστερο τον κίνδυνο αυτό και να αναδείξει την κρισιμότητα της στρατιωτικής διαστάσεως του ζητήματος, δεν χρησιμοποίησε το γνωστό διαπραγματευτή του ουκρανικού ζητήματος Steve Witkoff, για να εγχειρίσει το σχέδιο στο Ζελένσκι, αλλά μια ομάδα από το υπουργείο Πολέμου.
Αυτή αποτελείτο από τον Γενικό Γραμματέα Στρατού Dan Driscoll και δυο από τους καλυτέρους στρατηγούς των ΗΠΑ, τον Αρχηγό του ΓΕΣ, Στρατηγό Randy George και τον Διοικητή των Χερσαίων Αμερικανικών Δυνάμεων Ευρώπης και Αφρικής, Στρατηγό Chris Donahue, ο οποίος είναι υπεύθυνος και για τον συντονισμό της υποστηρίξεως της Ουκρανίας. Προφανώς, αυτοί ανέπτυξαν στην ηγεσία της Ουκρανίας και τη στρατιωτική οπτική των ΗΠΑ, για την εν εξελίξει σύγκρουση.
Λεπτομέρειες για την πορεία αποδοχής ή μη του σχεδίου και της μορφής του, θα φανούν κατά την προσεχή συνάντηση Αμερικανών, Ουκρανών και Ευρωπαίων στη Γενεύη. Όμως η τελική αποτίμηση του σχεδίου θα λάβει χώρα όταν μπουν στο παιχνίδι και οι Ρώσοι. Θα έχουν ενδιαφέρον οι προσεχείς εξελίξεις στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων αλλά και αυτές στο πεδίο, οι οποίες αναμένεται ότι θα επιδράσουν καταλυτικά στις αποφάσεις.
*Κωνσταντίνος Γκίνης. Στρατηγός ε.α. – Επίτιμος Α/ΓΕΣ
