Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ δεν πρόκειται να οπισθοχωρήσουν στην περίπτωση του Ιράν, καθώς ο απώτερος σκοπός παραμένει η κατάρρευση του καθεστώτος των μουλάδων και του Χαμενεΐ, εκτιμά ο Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Στρατηγικής και Ασφάλειας, Μάριος Ευθυμιόπουλος, σε συνέντευξή του στο Liberal.
Ο κ. Ευθυμιόπουλος αναλύει τη σπουδαιότητα του timing της αμερικανικής επίθεσης εναντίον των ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, τη δύσκολη επόμενη μέρα στη Μ. Ανατολή και τον ρόλο των διεθνών «παικτών».
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Κύριε Ευθυμιόπουλε, ποιο είναι το γεωστρατηγικό αποτύπωμα της αμερικανικής επίθεσης σε ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις;
Οι Ηνωμένες Πολιτείες χτύπησαν στα πέριξ των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν και σε βάθος πολλών εκατοντάδων μέτρων. Συνεπώς κατέστρεψαν βασικά κομμάτια των υποδομών των τριών πυρηνικών εργοστασίων (Φορντό, Ισφαχάν και Νατάνζ), αλλά σίγουρα όχι το ίδιο το ουράνιο.
Θεωρείτε ότι πρόκειται για μια μεμονωμένη ενέργεια ή την απαρχή ενός ευρύτερου πολέμου;
Πιστεύω ότι πρόκειται για στοχευμένες επιθέσεις, έτσι ώστε να υπάρξει αποδόμηση του ιρανικού καθεστώτος, για να υπάρξει τελικά μια κοινωνική ανατροπή των μουλάδων και να έλθει στα πράγματα ένα νέο καθεστώς, που να είναι φιλικά προσκείμενο – όχι απαραίτητα στα δυτικά συμφέροντα – αλλά να είναι πιο δημοκρατικό και πιο ειρηνικό απέναντι στα μεγαλεπήβολα εμπορικά ζητήματα, τα οποία εξελίσσονται, αυτή τη στιγμή, στη Μέση Ανατολή και μας αφορούν.
Εδώ, αναφερόμαστε στον IMEC, το εμπορικό ισοζύγιο, την ελευθερία της ναυσιπλοΐας, γιατί πέραν όλων αυτών των καταστάσεων που τρέχουν τώρα, ένα από τα βασικά προβλήματα, τα οποία πρέπει να ανατρέψουμε, είναι η εξαιρετικά μεγάλη απειλή των Χούθι, για παράδειγμα, στην Ερυθρά Θάλασσα. Η πειρατεία δεν έχει σταματήσει, από κάπου θρέφονται όλοι αυτοί. Αυτό είναι το αποτέλεσμα του Ιράν. Δηλαδή, σερβίρεται το πιάτο της 7ης Οκτωβρίου 2023, με επιθέσεις από τρομοκρατικές ομάδες, όπως είναι η Χαμάς εναντίον του Ισραήλ και πίσω από αυτές τις επιθέσεις κρύβεται το ίδιο το Ιράν.
Επί της ουσίας, λοιπόν, εκμεταλλεύτηκε προφανώς τα αποτελέσματα της έκθεσης του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας του ΟΗΕ, που αναφέρει ότι έπειτα από 20 χρόνια το Ιράν δεν πληροί συνολικά οκτώ προϋποθέσεις για την ειρηνική χρήση της πυρηνικής ενέργειας.
Άρα, ήταν θέμα χρόνου συγκεκριμένου αλλά και εξίσου συγκεκριμένων στόχων, για τους οποίους έπρεπε οι ΗΠΑ να δείξουν ότι είναι σε θέση να καταστρέψουν τέτοιες υποδομές.
Το αποτέλεσμα αυτών των βομβαρδισμών θα φανεί, κατά την άποψη μου, πολύ άμεσα, καθώς ο απώτερος στόχος είναι η αποδόμηση του καθεστώτος του Ιράν και όχι απαραιτήτως της ιρανικής κοινωνίας. Ωστόσο, σίγουρα θα υπάρχουν δεύτερες και τρίτες σκέψεις σε ό,τι αφορά το μέλλον της χώρας αυτής.
Δεν είναι τυχαίο, βέβαια, το γεγονός ότι κι ο Χαμενεΐ γύρισε και είπε ότι σε περίπτωση που τον δολοφονήσουν, να υπάρχουν ήδη 3-4 ονόματα καθεστωτικών, προκειμένου να συνεχίσουν το έργο του. Άρα, καταλαβαίνετε ότι βρισκόμαστε, κυριολεκτικά, σε μια περίοδο έντονων εξελίξεων. Σε τέτοιο βαθμό, μάλιστα, που αντιλαμβάνεστε πως ακόμη κι αυτή η συνέντευξη μπορεί να μην πληροί τις προϋποθέσεις της επικαιρότητας μέσα στις επόμενες ώρες.
Πώς εξηγείτε την επιλογή της Ουάσιγκτον να προχωρήσει σε μια τέτοια επιχείρηση τώρα; Ποιοι εσωτερικοί ή διεθνείς λόγοι μπορεί να καθόρισαν το timing της επίθεσης;
Είναι μια απολύτως σωστή και εύστοχη ερώτηση που μου κάνετε, κύριε Παναγόπουλε. Προσωπικά, πιστεύω πως όλα ξεκινούν από το τελεσίγραφο των 60 ημερών που έστειλε ο Τραμπ. Αυτή ήταν η πρώτη πράξη και το τελεσίγραφο αυτό παρήλθε, καθώς οι διαπραγματεύσεις δεν είχαν κανένα απολύτως αποτέλεσμα.
Προσέξτε: Ο Τραμπ το δήλωσε ξεκάθαρα το βράδυ του Σαββάτου, ότι δεν υπήρχε κανένα απολύτως νόημα να κάνουμε διαπραγματεύσεις με το Ιράν. Το Ιράν δεν ήθελε, σε καμία περίπτωση, να διαπραγματευτεί. Ζούσε μέσα από τις διαπραγματεύσεις, δηλαδή επιχειρούσε να δημιουργήσει την εικόνα μιας υπερδύναμης. Θα πρέπει να σας πω, πως πρόκειται για μια στρατηγική πολιτική, η οποία σε πολλούς θυμίζει την αντίστοιχη που εφαρμόζει και η Τουρκία. Κι αυτό που σας λέω, είναι εξαιρετικά χρήσιμο, ώστε να γνωρίζετε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στο επέκεινα.
Ωστόσο, το ζήτημα, αυτή τη στιγμή, είναι ότι το Ιράν δεν άκουσε τις ΗΠΑ ως προς το τελεσίγραφο που του δόθηκε, βγήκε η έκθεση του ΔΟΑΕ και βεβαίως έγιναν και οι προληπτικές επιθέσεις από την πλευρά του Ισραήλ. Αυτά τα προληπτικά πλήγματα, προφανώς, είχαν σχεδιαστεί. Υπήρχε ένα στρατηγικό πλάνο. Οι ΗΠΑ έρχονται, πάντοτε, βάσει της συμμαχίας που έχουν με το Ισραήλ στην προστασία της χώρας αυτής, οποτεδήποτε κι αν χρειαστεί κάτι τέτοιο.
Και, βεβαίως, δημιουργήθηκε και κάτι, το οποίο ενδεχομένως να μην το έχουμε συνειδητοποιήσει ακόμη, αλλά είναι η λεγόμενη «πολιτική εξέλιξη της ευκαιρίας». Όσο παράλογο και παράδοξο μπορεί να ακουστεί κάτι τέτοιο, είναι, ίσως, η μεγαλύτερη ευκαιρία, για να ανατραπεί ένα καθεστώς και να έλθει στα πράγματα ένα άλλο στη θέση του, το οποίο να διάκειται φιλικά – όπως είπα και προηγουμένως – στα παγκόσμια εμπορικά συμφέροντα.
Παράλληλα, δεν θα πρέπει να ξεχνάτε ότι το Ιράν είναι μια χώρα με πληθυσμό περίπου 92 εκατ. κατοίκων, το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των οποίων αγγίζει το 83%. Άρα, μιλάμε για ανθρώπους έτοιμους για την παγκόσμια αγορά – εφόσον υπάρξει το δικαίωμα των επενδύσεων και της παγκόσμιας αγοράς.
Επίσης, είναι σημαντικό να καταλάβετε ότι το Ιράν είναι μια χώρα - «κλειδί» για την Κίνα. Και αυτό είναι ένα σημείο που επίσης, πολλές φορές, δεν βάζουμε στο σκεπτικό μας. Και εδώ, θα πρέπει να σας προτρέψω να ανατρέξετε στη μυστική συμφωνία και στις διαπραγματεύσεις που είχαν γίνει από το 2016 έως το 2019 ανάμεσα στην Κίνα και το Ιράν. Το 2019, λίγο πριν από τον κορονοϊό, βγήκε η απόφαση ότι η Κίνα θα είχε σταθμευμένα 5.000 στρατεύματα στον Περσικό Κόλπο, με μαζικές χρηματοδοτήσεις προς το Ιράν, ώστε να ανοικοδομήσει την οικονομία του. Αυτό δεν έγινε ποτέ. Δεν λειτούργησε καλά, δεν τα βρήκαν μεταξύ τους Πεκίνο και Τεχεράνη και αυτό είχε συνέπειες και στις διμερείς τους σχέσεις. Ωστόσο, το γεγονός αυτό, δεν πέρασε απαρατήρητο από τις ΗΠΑ, που γνώριζαν από πρώτο χέρι ότι το Ιράν ήθελε πάση θυσία να κατοχυρώσει τη βοήθεια ενός υποστηρικτή.
Βεβαίως, οι δυτικές δυνάμεις μιλούν διαρκώς για τη Ρωσία, που έχει στρατηγική συνεργασία με το Ιράν. Όμως, εδώ, ήρθε και η Κίνα, η οποία μπήκε «σφήνα» και στο Αφγανιστάν, με το που αποτραβήχτηκαν οι ΗΠΑ από εκεί.
Επομένως, τι κάνει ο Τραμπ; Επαναπροσδιορίζει τους στρατηγικούς στόχους, επαναπροσδιορίζει γεωγραφικά και γεωπολιτικά το εμπορικό ισοζύγιο και προδιαθέτει τη διεθνή κοινότητα ότι θα κινηθεί προς την Ασία, αλλά και προς τον επόμενο στόχο του, που προσωπικά εκτιμώ πως θα είναι το Πακιστάν. Παράλληλα δε, προδιαθέτει όλους όσοι αποφάσισαν να συμμαχήσουν με το Ιράν ότι θα έχουν κακό τέλος, εφόσον δεν εξισορροπήσουν τις σχέσεις τους με την Ουάσινγκτον. Κι εδώ, προφανώς, βλέπω την Τουρκία.
Με δεδομένο το διάγγελμα Τραμπ και την έκκληση για ειρήνη, μπορούμε να μιλάμε για στρατηγική «χτυπώ και διαπραγματεύομαι», ή πρόκειται για αντιφατικά μηνύματα που υπονομεύουν τη σταθερότητα στην περιοχή;
Όχι, νομίζω ότι ήταν απολύτως ξεκάθαρος ο Τραμπ, όταν είπε στον Χαμενεΐ «παραιτήσου». Νομίζω ότι κάτι τέτοιο ετέθη πιο ξεκάθαρα από ποτέ. Και, ξέρετε, επειδή καμιά φορά ο Τραμπ είναι εντελώς ανορθόδοξος ως προς αυτά που λέει, μπορεί τα λόγια του να παρερμηνευτούν.
Ωστόσο, στην περίπτωση του Χαμενεΐ ήδη από τη Σύνοδο των G7, αυτό που είπε το εννοούσε στο 100%: «Παραιτήσου τώρα και να πέσει το καθεστώς σου εδώ και τώρα»
Ποιες είναι οι πιθανές αντιδράσεις της Τεχεράνης σε στρατιωτικό, διπλωματικό και ενεργειακό επίπεδο μετά τους βομβαρδισμούς; Θεωρείτε πιθανή μια άμεση αντεπίθεση ή ένα πιο υπομονετικό παιχνίδι φθοράς;
Η αντεπίθεση έγινε ήδη από το πρωί της Κυριακής εναντίον του Τελ Αβίβ και μάλιστα με πολύ περισσότερες εκτοξεύσεις πυραύλων. Για να φτιαχτεί, όμως, μια μαζική αντεπίθεση, έτσι όπως τη φαντάζονται οι Ιρανοί στα λόγια και το μυαλό τους, και να πουν «εδώ και τώρα είμαστε σε πόλεμο» και να βάλουν και τους Χούθι να επιτεθούν μαζικά στο Ισραήλ και τις ΗΠΑ, καταλαβαίνετε ότι αυτά κινούνται στη σφαίρα της φαντασίας.
Βγήκαν οι ΗΠΑ, άλλωστε, και είπαν ότι «όποιος τολμήσει να πλήξει τα συμφέροντά μας – όπου κι αν είναι αυτά – θα το πληρώσει πολύ ακριβά και θα έχει και την αντίστοιχη, αρμόζουσα απάντηση».
Υπό το πρίσμα αυτό, εάν υποθέσουμε ότι θα υπάρξουν επιπλέον, τότε αυτές θα λάβουν χώρα μέσα στο βράδυ. Εάν αυτές οι επιθέσεις γίνουν αργά μέσα στη νύχτα, τότε το πρωί της Δευτέρας θα ξυπνήσουμε σε μία πολύ διαφορετική κατάσταση, κατά την οποία, αν οι ώρες ήταν 24 για το Ιράν, τώρα πλέον θα μετράει μετά βίας μόλις 12.
Πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι: Είναι μια περίοδος, κατά την οποία δεν χρειάζονται ούτε συναισθηματισμοί ούτε καλές ή κακές αναλύσεις. Αυτή τη στιγμή, υπάρχει μία και μόνη διπλωματική οδός, η παραίτηση του Χαμενεΐ και η αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν ή η δολοφονία του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη της χώρας και η πολιτική αλλαγή. Δεν υπάρχει τρίτη λύση. Και, δυστυχώς, είναι τόσο ακραία τα πράγματα και εδώ, ακριβώς, έγκειται ο φόβος που ήδη υπερτερεί: η ΕΕ ακόμη δεν έχει μιλήσει ως μία, ενιαία φωνή και εδώ χρειάζεται ενότητα, γιατί η Αμερική έχει αποφανθεί ότι δεν πρόκειται να σταματήσει, εάν δεν καταστρέψει το καθεστώς. Κι αυτό είναι κάτι που το Ισραήλ το ξέρει, γι’ αυτο και ο Νετανιάχου έσπευσε να ευχαριστήσει τις ΗΠΑ και προσωπικά τον Τραμπ γι’ αυτό που κάνουν, γιατί αυτό έδωσε πνοή στους σχεδιασμούς τόσο του Ισραήλ όσο και των ΗΠΑ.
Το Ιράν είναι μια χώρα 92 εκατ. ευκαιριών για επενδύσεις, με μορφωτικό επίπεδο πολύ υψηλό, με ένα φυσικό πλούτο και μια σημαντική γεωστρατηγική θέση ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή. Καταλαβαίνετε, επομένως, πως οι ΗΠΑ θα εκμεταλλευτούν αυτή την ευκαιρία δεόντως και δεν πρόκειται να κάνουν πίσω. Είναι κάτι που έχει αποφασιστεί πια και δεν υπάρχει περίπτωση για οποιαδήποτε οπισθοδρόμηση. Η διπλωματία, όπως την ξέραμε μέχρι τώρα, έχει τελειώσει. Πλέον, μιλάμε με όρους στρατιωτικής διπλωματίας και μόνον.
Επειδή, όμως, με ρωτήσατε και για το οπλικό σύστημα του Ιράν είναι να σημαντικό να σας απαντήσω και ως προς αυτό. Κατ' αρχάς, με την πρώτη επιχειρησιακή επίθεση του Ιράν κατά του Ισραήλ, με πυραύλους, είχε καταστραφεί περίπου το 80% της εναέριας προστασίας και των σχετικών επιχειρησιακών υποδομών των Ιρανών.
Σε δεύτερο βαθμό, οι Ισραηλινοί κατέστρεψαν στόχους στρατιωτικού και στρατηγικού περιεχομένου κι αυτό συνέβη διότι οι Ιρανοί έδειχναν μέσω των τηλεοπτικών τους δικτύων και βροντοφώναζαν ότι με τους πυραύλους που διέθεταν, θα κατέστρεφαν το Ισραήλ.
Ο τρίτος στόχος ήταν να αποδομηθεί η κοινωνία. Δηλαδή, τα ισραηλινά πλήγματα εναντίον του Ιράν είχαν σκοπό να καταστρέψουν βασικές πηγές, όπως οι τηλεπικοινωνίες, η ηλεκτροδότηση και η ύδρευση, ώστε να βγει ο κόσμος, οι πολίτες του Ιράν στους δρόμους. Αυτό που δεν είχε γίνει, μέχρι πρότινος, ήταν να χτυπηθεί το πυρηνικό κομμάτι του Ιράν. Ο επόμενος στόχος - και αυτό είναι κάτι που θα το δούμε να συμβαίνει - θα βρίσκεται πέραν των μεγάλων ιρανικών αστικών κέντρων.
Από εκεί και πέρα, το εάν και κατά πόσον υπάρχει η δυνατότητα στρατιωτικής επίθεσης του Ιράν, με πολλαπλούς πυραύλους διαφόρων βεληνεκών και μεγεθών, προφανώς και υπάρχει. Ωστόσο, θα πρέπει να σκεφτείτε ότι από το 2024 έως και σήμερα το Ιράν παρήγαγε 2.000 βαλλιστικούς πυραύλους. Σίγουρα όχι στην τελειότητα των τεχνολογικών προδιαγραφών που ορίζουν τα αντίστοιχα πρότυπα της Δύσης ή της Ανατολής. Μιλάμε, σίγουρα, για βιαστικές κατασκευές, αλλά σε κάθε περίπτωση αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι το Ιράν παραμένει μια επικίνδυνη δύναμη. Μια χώρα 92 και πλέον εκατ. κατοίκων δεν μπορεί να μην έχει κάποια άμυνα, αλλά είναι σίγουρο ότι δεν μπορούμε να γνωρίζουμε πλήρως τι συμβαίνει, γιατί δεν μπορεί - στην παρούσα φάση - να γίνει μια χερσαία στρατιωτική επίθεση.
Πώς διαμορφώνεται ο ρόλος των άλλων δυνάμεων στην περιοχή - όπως η Ρωσία, η Κίνα, αλλά και το Ισραήλ ή η Σαουδική Αραβία - απέναντι σε αυτή την κλιμάκωση ΗΠΑ-Ιράν; Μπορεί να υπάρξει νέα ανακατανομή ισχύος;
Είναι προφανές ότι θα υπάρξει ανακατανομή ισχύος. Ούτως ή άλλως βραχυπρόθεσμα δεν συμφέρει κανέναν να υπάρχει γενικευμένη αστάθεια στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Ας μην ξεχνάμε ότι το Ιράν βρίσκεται απέναντι από χώρες όπως το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ, η Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, τα ΗΑΕ και το Ομάν.
Δεν είναι εύκολο αυτό που συμβαίνει, στην παρούσα χρονική στιγμή. Βρισκόμαστε ενώπιον μιας πάρα πολύ δύσκολης κατάστασης κι αυτό είναι κάτι που επηρεάζει σημαντικά το εμπορικό κομμάτι, ιδίως με φόντο τις εξελίξεις στα Στενά του Ορμούζ. Βεβαίως, θα πρέπει να θυμίσουμε, στο σημείο αυτό, ότι δεν είναι η πρώτη φορά που οι Ιρανοί κλείνουν τα Στενά του Ορμούζ. Το είχαν κάνει και το 2015 όταν η Ισλαμική Συμμαχία επιτέθηκε στην Υεμένη, όταν οι Χούθι υποστηρίζονταν από το Ιράν. Να σας θυμίζω δε ότι τότε υπήρχαν και ορισμένες δυτικές δυνάμεις που υποστήριζαν τον δήθεν δίκαιο αγώνα των Χούθι για την ελευθερία τους και κατέκριναν το Ριάντ.
Δέκα χρόνια μετά, αυτή η κατάσταση πλέον έχει αλλάξει. Εάν, στην παρούσα χρονική στιγμή, το Ιράν επιχειρήσει να κλείσει τα Στενά του Ορμούζ, τότε δεν πρόκειται να αντέξει για πολύ, γιατί θα δώσει πάτημα στο σύνολο της Δύσης, αλλά και σε εξελισσόμενες χώρες της Αφρικής να μπουν σε μια διαδικασία και να εμπλακούν ενεργά σε αυτή την κατάσταση.
Ως προς τη Ρωσία, η Μόσχα θα δώσει το δικό της στίγμα στις εξελίξεις, αλλά μέχρι ενός ορισμένου σημείου, όπως ακριβώς έκανε και με τον Άσαντ, στην περίπτωση της Συρίας. Τον άφησε, τον σταθεροποίησε, αναρριχήθηκε και μία ωραία πρωία εγκατέλειψε τη χώρα του και κατέφυγε στη Μόσχα. Η μόνη επιλογή του Χαμενεΐ, στην προκειμένη περίπτωση, αν θέλει να γλιτώσει, είναι να πάει στη Μόσχα. Εκεί θα καταλήξει - αν καταλήξει και είναι ζωντανός.
Η Κίνα, όπως σας προανέφερα, είναι δυσαρεστημένη από τις εξελίξεις αναφορικά με τη στρατηγική συνεργασία της με το Ιράν. Σίγουρα, θα επιχειρήσει να επηρεάσει κατά ένα μικρό μέρος της εξελίξεις, ώστε να μη χαθεί τελείως η επιρροή της στην περιοχή, δεδομένων των εξελίξεων στη Μ. Ανατολή, αλλά θα είναι κάτι τελείως «επιδερμικό». Ωστόσο, η Κίνα θα κοιτάξει να αναδιοργανωθεί, γιατί έχει ανοικτά μέτωπα στη Σινική Θάλασσα, σε σχέση με την Ταϊβάν, την Ιαπωνία, το Βιετνάμ, το Λάος και η Καμπότζη.
Υπό τα δεδομένα αυτά, νομίζω ότι οι ΗΠΑ μπαίνουν στο παιχνίδι με μια νέα διαμόρφωση της στρατηγικής τους, το οποίο απαντά στο ερώτημα «τι κάνει η Αμερική; αποτραβιέται ή προχωρά μπροστά;». Σας το έχω αναφέρει και σε προγενέστερες συνεντεύξεις: Η Αμερική δεν τραβιέται πίσω, αλλά αναδιαμορφώνει και είναι προφανές ότι θέλει να πάρει τα δύο άκρα: βόρειες θάλασσες, νότιες θάλασσες.
Τι κινδύνους εγκυμονεί αυτή η κρίση για την παγκόσμια οικονομία και ειδικά για την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης και της Ελλάδας; Μπαίνουμε σε μια νέα περίοδο γεωοικονομικής αστάθειας, κατά τη γνώμη σας;
Όχι, γιατί δεν εξασφαλίζουμε από το Ιράν τα μέγιστα της ενεργειακής μας επάρκειας. Η τελευταία εξασφαλίζεται από τις χώρες της Μ. Ανατολής (Αζερμπαϊτζάν, Συρία, Ιράκ κλπ.).
Ωστόσο - και αυτό είναι κάτι θα πρέπει να επισημανθεί - τίποτε στο ενεργειακό κομμάτι δεν μπορεί να εξελιχθεί ομαλά στην ευρύτερη περιοχή της Ανατ. Μεσογείου, όταν υπάρχει μία Τουρκία διατηρεί ενεργά το casus belli έναντι της Ελλάδας. Δεν μπορεί να γίνεται ανεκτό να υπάρχει, εδώ και 51 χρόνια, παράνομη κατάληψη της Κύπρου και να έρχεται η Ινδία να κάνει επίσημη επίσκεψη για τον IMEC στην Κύπρο και να συζητάμε με την Τουρκία. Αυτά τα πράγματα δεν μπορούν να μείνουν έτσι, ως έχουν.
* Ο Δρ. Μάριος Παναγιώτης Ευθυμιόπουλος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Στρατηγικής και Ασφάλειας και Πρόεδρος του Strategy International (SI) Ltd.
